BAĞDAT VİLAYETİNDE 1912 MECLİS-İ MEBUSAN SEÇİMLERİ

Osmanlı Devleti’nde II. Meşrutiyet’in 1908’de ilanı ile temel demokratik haklar tekrar yürürlüğe girmiştir. Meclis’i yeniden işler hâle getirebilmek için Kasım-Aralık 1908’de ilk defa çok partili seçimler yapılmıştır. Seçimleri, bütün ülkede oluşturmuş olduğu güçlü teşkilatlanma sayesinde İttihat ve Terakki Cemiyeti kazanmıştır. Ancak İttihatçıların Meclis içinde ve dışında muhalefete karşı göstermiş olduğu tahammülsüz davranışlar kısa sürede kendisine karşı birçok muhalif oluşumun doğmasına neden olmuştur. Bu bağlamda muhalif gruplardan en önemlisi 1911 yılında kurulan Hürriyet ve İtilaf Fırkası olmuştur. Fırka, kuruluşundan kısa bir süre sonra İstanbul ara seçimlerinde İttihat ve Terakki adayını mağlup etmiştir. Bu durum İttihatçıların endişesini oldukça arttırmıştır. Böylece erken seçimlere giden süreç başlamıştır. Türk demokrasi tarihinde ilk erken seçim olan 1912 genel seçimleri, başka birçok ilkleri de içerisinde barındırmaktadır. Zira artık İttihat ve Terakki Cemiyeti karşısında gerçek bir muhalif grup teşkilatlanmış ve bu seçimlerde kendisine rakip olmuştur. Ayrıca bu seçim, sonuçları itibariyle “sopalı, dayaklı” seçimler olarak tarihe geçmiştir. Bu çalışma 1912 Meclis-i Mebusan seçimlerinin Bağdat vilayetinde uygulanış sürecini ele almaktadır. Böylece payitahttan oldukça uzak olan bir vilayette yaşanan iktidar-muhalefet çekişmesinin boyutu ortaya konulmaya çalışılmıştır. Yine iktidar ve muhalefet partilerinin taşrada ne düzeyde örgütlendiği, demokrasi anlayışları, seçim kültürüne bakış açıları irdelenmiştir. Bu çalışmada ana kaynak olarak Osmanlı Arşivi ve Türkiye Büyük Millet Meclisi Arşivi belgeleri ile dönemin süreli yayınları analitik bir yöntemle değerlendirilmiştir. Ayrıca konuyla ilgili telif eserlerden de yararlanılmıştır.

1912 ELECTIONS OF CHAMBER OF DEPUTIES IN BAGDAD PROVINCE

In 1908 with the declaration of the Second Constitutional Era fundamental democratic rights came into force again. In November-December 1908 first time multi-party elections were held in order to regain parliament’s functionality. Party of Union and Progress (İttihat ve Terakki Cemiyeti) won the election thanks to the strong organization that they were established throughout the country. However, the intolerance of the Unionists against the opposition inside and outside of the parliament gave rise to various dissent voices against them in a short period. In this context, the most important of the opposition groups was the Freedom and Accord Party (Hürriyet ve İtilaf Fırkası) which was established in 1911. The party shortly after its establishment they defeated the candidate of the Union and Progress in the Istanbul midterm elections. This situation increased the anxiety of the Unionists. Thus, the process leading to early elections was begun. The elections of 1912 which was the first early elections in the history of Turkish democracy contains in itself many other firsts. Because now, a real opposition group has been organized against the Party of Union and Progress and became own rival in these elections. In addition to that, this election has gone down in history as “sticked, beaten” elections. This study deals with the implementation process of the 1912 Parliament elections (Meclis-i Mebusan) in Bagdad province. Thus, the scale of the poweropposition conflict in a province that far from the capital city was tried to be exposed. The level of organization of the ruling and opposition parties in the provinces, the understanding of their democracy, and perspectives on electoral culture were examined. In this study, the Prime Ministry Ottoman Archives and the Grand National Assembly of Turkey’s archive and various periodicals of the time used as the main source and the study have been evaluated with the analytical method. Apart from that, the copyrighted works related to the topic have been benefited.

___

Arşiv Belgeleri

Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA)

BOA, DH-SYS. 83-1/2-42-4.

BOA, DH-SYS. No: 83-1/2-42/5-1.

BOA, DH-MTV. 18/47-2.

BOA, DH-MTV. 18/47-3.

BOA, DH-SYS. 103-2/2-4/4.

BOA, DH-SYS. 103-2/2-4.

TBMM Arşivi

TBMM Arşivi Mebus Mazbatası Fuad Bey.

TBMM Arşivi Mebus Dosyası Fuad Bey.

TBMM Arşivi Mebus Mazbatası Süleyman Beyzade Murat Bey

TBMM Arşivi Mebus Dosyası Süleyman Beyzade Murat Bey.

TBMM Arşivi Mebus Dosyası Sason Efendi.

TBMM Arşivi Mebus Mazbatası Sason Efendi.

TBMM Arşivi Mebus Mazbatası Nakipzade Seyyid Muhiddin Efendi.

TBMM Arşivi Mebus Dosyası Nakipzade Seyyid Muhiddin Efendi.

TBMM Arşivi Mebus Mazbatası, Babanzade İsmail Hakkı Bey.

TBMM Arşivi Mebus Mazbatası Fuad Defterizade.

TBMM Arşivi Mebus Dosyası Fuad Defterizade.

TBMM Arşivi Mebus Mazbatası Nuri Bey. Gazeteler

Tanin

Tercüman-ı Hakikat

Hedef

Teminat

Mukavemet

İktiham

Kitap ve Makale

(1324) İntihab-ı Mebusan Kanunnamesi,Karabet Matbaası , İstanbul. Ahmad, F. ve Rustow, D. (1996) “İkinci Meşrutiyet Döneminde Meclisler 1908-1918”, Güneydoğu Avrupa araştırmaları Dergisi, (4-5), 245-281.

Aksoy, V. (2017), “Yeni Bilgi ve Belgeler Işığında Trabzon’da 1912 Seçimleri”, Karadeniz İncelemeleri Dergisi, 12(23), 163-196.

Artuç, N. (2019), Cemal Paşa, Askeri ve Siyasi Hayatı, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2. Baskı, Ankara.

Cemal Paşa. (2001), Hâtıralarım, (Haz: Alpay Kabacalı), Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul.

Çavdar, T. (1987), Müntehib-i Sani’den Seçmene, V Yayınları, Ankara.

Çavuşoğlu, H ve Pekkaya, M. (2015), “Siyasi Propaganda Araçlarının

Seçmen Tercihine Etkisi: Zonguldak Örneği”, Eskişehir Osmangazi ÜniversitesiTBMM Arşivi Mebus Dosyası Süleyman Beyzade Murat Bey.

TBMM Arşivi Mebus Dosyası Sason Efendi.

TBMM Arşivi Mebus Mazbatası Sason Efendi.

TBMM Arşivi Mebus Mazbatası Nakipzade Seyyid Muhiddin Efendi.

TBMM Arşivi Mebus Dosyası Nakipzade Seyyid Muhiddin Efendi.

TBMM Arşivi Mebus Mazbatası, Babanzade İsmail Hakkı Bey.

TBMM Arşivi Mebus Mazbatası Fuad Defterizade.

TBMM Arşivi Mebus Dosyası Fuad Defterizade.

TBMM Arşivi Mebus Mazbatası Nuri Bey.

Gazeteler

Tanin

Tercüman-ı Hakikat

Hedef

Teminat

Mukavemet

İktiham

Kitap ve Makale

(1324) İntihab-ı Mebusan Kanunnamesi,Karabet Matbaası , İstanbul.

Ahmad, F. ve Rustow, D. (1996) “İkinci Meşrutiyet Döneminde Meclisler 1908-1918”, Güneydoğu Avrupa araştırmaları Dergisi, (4-5), 245-281.

Aksoy, V. (2017), “Yeni Bilgi ve Belgeler Işığında Trabzon’da 1912 Seçimleri”, Karadeniz İncelemeleri Dergisi, 12(23), 163-196.

Artuç, N. (2019), Cemal Paşa, Askeri ve Siyasi Hayatı, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2. Baskı, Ankara.

Cemal Paşa. (2001), Hâtıralarım, (Haz: Alpay Kabacalı), Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul.

Çavdar, T. (1987), Müntehib-i Sani’den Seçmene, V Yayınları, Ankara.

Çavuşoğlu, H ve Pekkaya, M. (2015), “Siyasi Propaganda Araçlarının

Seçmen Tercihine Etkisi: Zonguldak Örneği”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 10(3), 91-115.

Demir, F. (1991), “İzmir Sancağı’nda 1912 Meclis-i Mebusan Seçimleri” Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 1(1), 156-182.

Demir, F. (2007), Osmanlı Devleti’nde II. Meşrutiyet Dönemi Meclis-i Mebusan Seçimleri 1908-1912, İmge Kitabevi Yayınları, İstanbul. Eroğlu, C. Babuçoğlu, M. ve Özdil, O. (Editör) (2012) Vilayet Salnamelerine Bağdat, ORSAM Kitapları, Ankara.

Girgin, K. (1982) Politika Sözlüğü, Hürriyet Yayınları, İstanbul. Göncü, C.T. (Haz.), (2010) Belgeler ve Fotoğraflarla Meclis-i Mebûsân (1977-1912), TBMM Milli Saraylar Dairesi Başkanlığı, İstanbul.

Gözübüyük Ş ve Killi, S. (1982) Türk Anayasa Metinleri 1839-1980, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilimler Fakültesi Yayınları, No: 496, 2. Baskı, Ankara.

Güneş, İ. (1992), “1912 Seçimleri ve Eskişehir’de Meydana Gelen Olaylar”, Belleten, C. LVI, S. 216, Ankara, 459-482.

Güneş, İ. (1997) Türk Parlamento Tarihi Meşrutiyete Geçiş Süreci I. ve II. Meşrutiyet, C. 2, Türkiye Büyük Millet Meclisi Vakfı Yayınları, Ankara.

Güneş, İ. (1997) Türk Parlamento Tarihi Meşrutiyete Geçiş Süreci I. ve II. Meşrutiyet, C. 1, Türkiye Büyük Millet Meclisi Vakfı Yayınları, Ankara.

Halaçoğlu Y. (1991) “Bağdat”, TDV İslam Ansiklopedisi, C.4, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul, 433-437.

Halaçoğlu, Y. (1991) “Bağdat”, TDV İslam Ansiklopedisi, C.4, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul, 438-441.

Hanioğlu, Ş. (1993) “Cemal Paşa, TDV İslâm Ansiklopedisi, C. 7, İstanbul, 305-307.

Hut, D. (2013) “II. Meşrutiyet Döneminde Bir Osmanlı Entellektüeli Babanzâde İsmail Hakkı (1876-1913)”, Tarihimizde Portreler, Osmanlı Kimliği, Prof. Dr. Cevdet Küçük Armağanı, Ed. Zekeriya Kurşun, Haydar Çoruh, Ortadoğu Araştırmalar Derneği, İstanbul, 101-122.

Hüseyin Cahit, “İttihat ve Terakki Cemiyeti Ne Yaptı?” Tanin, Nu: 1257, 18 Şubat 1328, M. (3 Mart 1912), 1.

Kansu, A. (2002) 1908 Devrimi, İletişim Yayınları, İstanbul. Kansu, A. (2016) İttihatçıların Rejim ve İktidar Mücadeleri 1908-1913, Selda Somuncuoğlu(çev.), İletişim Yayınları, İstanbul.

Karpat, H.K. (2003) Osmanlı Nüfusu (1830-1914) Demografik ve Sosyal Özellikleri, Baha Tırnakçı (çev.) Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.

Kayalı, H. (2017) “Jön Türkler ve Araplar 1908-1912” Türkan Yöney (çev.), Türkiye İş Bakası Yayınları, İstanbul.

Kılıç, S. (2011) “1876 Meclis-i Mebusanı ve Seçim Hazırlıkları”, A.Ü. Osmanlı Tarihi Araştırma Merkezi Dergisi (OTOM), (30), 27-40.

Koçu, R.E. (1995) “Türkiye’de Seçim Tarihi”, Hayat Tarih Mecmuası”, 2(9), 9-16.

Korkmaz, A. (2010) “Midhat Paşa’nın Bağdat Valiliği, Tarih Dergisi, (49), 113-178.

Olgun, K. (2008) 1908-1912 Osmanlı Meclis-i Mebusanı’nın Faaliyetleri ve Demokrasi Tarihimizdeki Yeri, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara.

Ortaylı, İ. (1987) İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, Hilal Yayınları.

Özbozdağlı, Ö. (2016) “Selanik, Manastır ve Kosova Vilayetlerinde 1912 Meclis-i Mebusan Seçimleri”, Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal ve Bilimsel Araştırmaları Dergisi, 11(2), 383-315.

Özdemir, H. (2016) Demokrasi Tarihimizde İttihat ve Terakki Yılları, Babanzâde İsmail Hakkı Bey’in Penceresinden, Ötüken Neşriyat, İstanbul.

Şavaşkan, Ö. (1993) “1908 Seçimleri”, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi).

Toprak, S, V. “İlk Osmanlı Seçimleri ve Parlamentosu”, Sosyoloji Dergisi, 3 (26), 171-192.

Toprak, Z. (1985) “Meşrutiyet’te Seçimler ve Seçim Mevzuatı”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, C.4, İletişim Yayınları, İstanbul. 973-176.

Tunaya T.Z. (1985) “1876 Kanun-ı Esasi ve Türkiye’de Anayasa Geleneği”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, C.1, İletişim Yayınları, İstanbul, 27-39.

Tunaya T.Z. (1988) Türkiye’de Siyasi Partiler, C. 1, Hürriyet Vakfı Yayınları, İstanbul.

Uçarol, R. (2013) Siyasi Tarih, 9. Baskı, Der Yayınları, İstanbul. Elektronik Kaynaklar

https://sozluk.gov.tr/ Erişim Tarihi (E.T) 27.12.2020.
Türk İdare Dergisi-Cover
  • ISSN: 1300-3216
  • Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
  • Başlangıç: 1928
  • Yayıncı: İçişleri Bakanlığı