Ortaöğretim Sosyoloji Ders Kitaplarının Yaşlılığın Sosyolojik Öğretimi Açısından İncelenmesi

Bu araştırmada Milli Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı’nın 2019-2020 eğitim-öğretim yılında okutulmasına onay verdiği 3 ortaöğretim sosyoloji dersi kitabı yaşlı, yaşlılık ve yaşlanma olgusuna yönelik söylemleri açısından incelenmektedir. Nitel araştırma yöntemlerinden doküman yoluyla verilerin toplandığı bu araştırmada, öncelikle kavramların ders kitaplarında yer alma sıklıkları frekans ve yüzdeleri bakımından incelenmiş, ardından 2009 yılından itibaren okutulmakta olan sosyoloji dersi öğretim programı kazanımları ile yaşlılığın ilişkisi ortaya konulmuştur. Yaşlılık ve yaşlanma olgusunun ders kitaplarındaki temsilleri, yaşlılığın inşası çerçevesinde analiz edilmiş, yaşlılık söylemleri yaşlılık teorileri çerçevesinde yorumlanmıştır. Yaşlı, yaşlılık ve yaşlanma kavramlarına en fazla yer veren ders kitabının yazarı Gülşen Özer olan devlet ders kitabı olduğu tespit edilmiştir. Tüm ders kitaplarında yaşlılık söylemleri geri çekilme(çözülme) teorisi ile ilişkilendirilmiş olup, bu teoriye ek olarak yazarı Elif Ekici olan Ada Matbaacılık ders kitabının “süreklilik”, yazarı Murat Yurtseven olan Tuna Matbaacılık ders kitabının ise “aktivite” teorisi ile yaşlılığı söylemsel olarak temsil ettikleri düşünülmüştür. Tuna Matbaacılık ders kitabının yaşlıların aktivitelerini sürdürmeye teşvik edilmesi gerektiği vurgusu ile aktivite teorisi, Ada Matbaacılık ders kitabının ise yaşlıların yetişkinlik döneminde sahip oldukları biyografik kimliklerine göre yaşlılıktaki durumunun bir devamlılık içerisinde olduğu vurgusu kapsamında süreklilik teorisi ile bağlantılı olduğu sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Yaşlı, Yaşlılık, Yaşlanma, Yaşlılık Sosyolojisi, Sosyoloji Öğretimi

Examining the Secondary Education Sociology School Books in Terms of Sociology Teaching of Old Age

This study examined three secondary education sociology school books approved by the Board of Education, Ministry of National Education to be taught in the 2019-2020 academic year, in terms of discourses related to elderly, old age, and ageing. The study in which the data was collected via documentation which is among qualitative research methods, primarily examined the frequency of concepts to be included in school books in terms of their frequency and percentage and then revealed the correlation between the acquisitions of the sociology curriculum, which has been taught since 2009, and old age. Representations of ageing and old age phenomenon in school books were analyzed within the frame of the construction of old age, and old age discourses were interpreted within the scope of old age theories. It was determined that the school book including the concepts of elderly, old age, and ageing the most was a state school book written by Gulsen Ozer. In all school books, the old age discourses were associated with the withdrawal (resolution) theory, and in addition to this theory, it was thought that Ada Printing school book written by Elif Ekici discursively represents old age with the “continuity” theory and Tuna Printing school book written by Murat Yurtseven represents old age with the “activity” theory. It was concluded that Tuna Printing school book is associated with the activity theory because it stresses the necessity of encouraging the elderly to maintain their activities, while Ada Printing school book is associated with the continuity theory because it stresses that the condition of the elderly in old age is in continuity with their biographic identity in adulthood.

Keywords:

Elderly, Old Age, Ageing, Old Age Sociology, Sociology Teaching,

PDF

___

Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı. (2020). Yaşlı Nüfusun Demografik Değişimi. https://www.ailevecalisma.gov.tr/media/45354/yasli-nufus-demografik-degisimi-2020.pdf sayfasından erişilmiştir.
Altın, Z. (2020). Covid-19 pandemisinde yaşlılar. Tepecik Eğitim ve Araştırma Hastanesi Dergisi, 30(ek sayı), 49-52.
Baran, A. G. (2012). Aile ve Yaşlanma. A. Kasapoğlu, & N. Karkıner (Ed.) Aile sosyolojisi içinde (s. 134-165). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim Yayınları.
Canatan, A. (2012). Yaşlı bakım üçgeni: Yabancı bakıcı sektörü. Kuşaklararası Dayanışma ve Aktif Yaşlanma Sempozyumu, 169-173, Ankara.
Çelik, G. (2019). Ortaokul öğrencilerinin yaşlılık algıları: Serdivan ilçesi örneği. (Yüksek lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr sayasından erişilmiştir.
Danış, M. Z. (2005). Yaşama derinden bir kucak. Ankara: Türk Geriatri Vakfı Yayınları.
Durak, M. (2012). Yaşlılık döneminde psikososyal ve bilişsel gelişim. H. Bacanlı, & Ş. Terzi (Ed.) Yetişkinlik ve yaşlılık gelişimi ve psikolojisi içinde (s. 273-310). İstanbul: Açılım Kitap.
Ekici, E. (2017). Ortaöğretim sosyoloji ders kitabı. Ankara: Ada Matbaacılık.
Ellis, S. W., & Granville, G. (1999). Intergenerational solidarity: Bridging the gap through mentoring programmes. Mentoring & Tutoring: Partnership in Learning, 7(3), 181‐194.
Emiroğlu, V. (1995). Yaşlılık ve yaşlının sosyal uyumu. Ankara: Şahıs.
Frick, K. D., Carlson, M. C., Glass, T. A., Mcgill, S., Rebok, G. W., Simpson, C., & Fried, L. P. (2004). Modeled cost‐effectiveness of the experience corps baltimore based on a pilot randomized trial. Journal of Urban Health: Bulletin of the New York Academy of Medicine, 81(1), 106‐117.
Güleç, M., & Tekbaş, F. Ö. (1997). Sağlık perspektifinden yaşlılık (The health of elderly). Türkiye Klinikleri, 17, 369-378.
Hoşgör, Ş., & Tansel, A. (2010). 2050’ye doğru nüfus bilim ve yönetim: eğitim, işgücü, sağlık ve sosyal güvenlik sistemlerine yansımalar. İstanbul: TÜSİAD ve Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu.
Kalınkara, V. (2016). Temel gerentoloji yaşlılık bilimi. Ankara: Nobel Yayıncılık.
Kurtkapan, H. (2019). Türkiye’de demografik dönüşümün sosyal yansımaları ve yaşlılık. Sosyal Güvence Dergisi, 7(15), 27-46.
Larsson K., Silverstein M., & Thorslund M. (2005). Delivering careto older people at home. M. L. Johnson (Ed.). The Cambridge handbook of age and ageing içinde (s. 630-637). Cambridge University Press.
Milli Eğitim Bakanlığı (2009). Sosyoloji Dersi Öğretim Programı. Ankara
Özaydın, M. M. (2018). Yaşlı ve ekonomi. A. Canatan, & E. Özmete (Ed.). Temel gerontoloji içinde (s. 14-24). Ankara: Hedef CS Basım Yayın.
Özbolat, A. (2016). Beşikten mezara: yaşlılığın sosyolojisi ve din-Adana örneği. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (ÇÜİFD), 16(2), 53-76.
Özer, G. (2017). Ortaöğretim sosyoloji ders kitabı. Ankara: MEB Devlet Kitapları.
Parisi, J. M., Rebok, G. W., Carlson, M. C., Fried, L. P., Seeman, T. E., Tan, E. J., & Piferi, R. L. (2009). Can the wisdom of aging be activated and make a difference societally? Educational Gerontology, 35(10), 867‐879.
Sağlık Bakanlığı (2017). Türkiye Aktif ve Sağlıklı Yaşlanma Zirvesi. http://yasam.ankara.edu.tr/wp-content/uploads/sites/259/2018/09/e-kutuphane.pdf sayfasından erişilmiştir.
Surlis, M. (2012). A window of wonder: an insight into intergenerational learning in the irish second‐level education system, Adult Learner: The Irish Journal of Adultand Community Education, 27-43. https://files.eric.ed.gov/fulltext/EJ991815.pdf sayfasından erişilmiştir.
Şahin, M. (2018). Toplumsal yaşlanma ve yaşlıların sosyal sorunları. A. R. Abay, & F. Güngör (Ed.), Yaşlılarla sosyal hizmetler içinde (s. 86-99). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayını.
Tufan, İ. (2002). Antik Çağ’dan günümüze yaşlılık. İstanbul: Aykırı.
Tuncel, G., & Uzun, H. (2019). Türkiye’de yaşlılara yönelik sosyal politikalar üzerine bir inceleme. Fırat Üniversitesi İİBF Uluslararası İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 3(2), 309-334.
Victor, R. C. (2005). The social context of ageing. London: Routledge.
Yıldırım, F. (2015). Çocukların dünyasına yaşlıları dâhil etmek: “Okul temelli kuşaklararası dayanışma modelleri”. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 19(1), 275-296.
Yıldız, R. (2018). Yaşlılık üzerine teorik yaklaşımlar. A. R. Abay, & F. Güngör (Ed.), Yaşlılarla sosyal hizmetler içinde (s. 16-36). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayını.
Yurtseven, M. (2019). Ortaöğretim sosyoloji ders kitabı. Ankara: Tuna Matbaacılık.
Zijderveld, A. C. (2010). Klişelerin diktatörlüğü. (K. Canatan, Çev.). İstanbul: Açılım Kitap.