Kariyer Yapılandırma Kuramına Göre Geliştirilen Kariyer Müdahale Programının Etkililiğinin İncelenmesi

Bu araştırmanın amacı, Kariyer Yapılandırma Kuramı temelli geliştirilen kariyer müdahale programının lise öğrencilerinin kariyer uyum yeteneklerine ve kariyer uyum tepkilerine etkisini incelemektir. Çalışma grubu 27’si deney grubu, 27’si kontrol grubu olmak üzere 54 lise öğrencisinden oluşmaktadır. Çalışmada öntest-sontest kontrol gruplu yarı deneysel desen kullanılmıştır. Katılımcıların kariyer uyum yeteneklerini ölçmek amacıyla Kariyer Uyum Yetenekleri Ölçeği-Yeni Form ve kariyer uyum tepkilerini ölçmek amacıyla Öğrenci Kariyer Yapılandırma Envanteri kullanılmıştır. Araştırmada deney grubu öğrencilerine yedi oturumluk bir kariyer müdahale programı uygulaması yapılmıştır. Deney grubu ile kontrol grubunun kariyer uyum yetenekleri ve kariyer uyum tepkileri toplam ve alt boyut puanlarının öntest-sontest puan ortalamaları arasındaki farkın anlamlılığını incelemek amacıyla bağımsız örneklemler için t-testi yapılmıştır. Sontest ile izleme testi puan ortalamaları arasındaki farkın anlamlılığı ise bağımlı örneklemler t-testi ile analiz edilmiştir. Araştırma sonucunda Kariyer Yapılandırma Kuramı temelli geliştirilen kariyer müdahale programının, lise öğrencilerinin kariyer uyum yeteneklerini geliştirdiği ve kariyer uyum tepkilerini arttırdığı ortaya konulmuştur. Ayrıca aynı etkinin dört hafta sonra yapılan izleme ölçümlerinde de sürdüğü görülmüştür.

Anahtar Kelimeler:

Kariyer Uyum Yetenekleri, Kariyer Uyum Tepkileri, Kariyer Yapılandırma Kuramı, Kariyer Psikolojik Danışmanlığı

Investigation of the Effectiveness of Career Intervention Program Based on Career Construction Theory

The purpose of this study is to examine the effectiveness of career intervention program based on Career Construction Theory (CCT) on career adapt-abilities and career adapting responses. Participants of the study group consist of 54 high school students (27 students in the experimental group, 27 students in the control group). The Career Adaptabilities Scale-New Form, which measures the career adaptabilities, and The Student Career Construction Inventory, which measures career adapting responses, were used in the research. In the study, a seven-session career intervention program was applied to the experimental group students. Independent samples t-test was conducted in order to analyze the significance of the difference between experimental and control groups in terms of career adapt-abilities and career adapting responses, and the pretest-posttest average scores of the subscales. In order to test the permanence of the experimental intervention, the scales were applied again four weeks after the intervention in the experimental group. The significance of the difference between the post-test and follow-up test mean scores was analyzed with the dependent samples t-test. As a result of the research, it has been revealed that the career intervention program developed based on CCT improves the career adapt-abilities and career adapting responses of the high school students. Also, the same effect was found for the follow-up measures performed four weeks later.

Keywords:

Career Adapt-abilities, Career Adapting Responses, Career Construction Theory, Career Counseling,

PDF

___

Balcı, A. (2018). Sosyal bilimlerde araştırma yöntem, teknik ve ilkeler (13. b.). Ankara: Pegem Akademi.
Barclay, S. R. & Stoltz, K. B. (2016). The life‐design group: A case study assessment. The Career Development Quarterly, 64(1), 83-96. doi: 10.1002/cdq.12043
Brown, A., Bimrose, J., Barnes, S. A. & Hughes, D. (2012). The role of career adaptabilities for mid-career changers. Journal of Vocational Behavior, 80(3), 754–761. doi: 10.1016/j.jvb.2012.01.003
Büyüköztürk, Ş. (2014a). Deneysel desenler (4. b.). Ankara: Pegem Akademi.
Büyüköztürk, Ş. (2014b). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı (20. b.). Ankara: Pegem Akademi.
Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. & Demirel, F. (2014). Bilimsel araştırma yöntemleri (18. b.). Ankara: Pegem Akademi.
Cadaret, M. C. & Hartung, P. J. (2021). Efficacy of a group career construction intervention with urban youth of colour. British Journal of Guidance & Counselling, 49(2), 187-199. doi: 10.1080/03069885.2020.1782347
Celen-Demirtas, S. (2016). The effects of career construction training on career adaptability, vocational identity achievement, and subjective well-being among first year college students. (Doktora tezi). https://www.proquest.com/openview/8a0864d070855f51baf911bfd25fdadc/1?pq-origsite= gscholar&cbl=18750 sayfasından erişilmiştir.
Cohen, J. (1992). A power primer. Psychological Bulletin, 112(1), 155–159. doi: 10.1037//0033-2909.112.1.155
Coolen, A. M. C. (2014). Enhancing career adaptability to prepare for the school to work transition: Outcomes of an ePortfolio intervention among university students. (Yüksek lisans tezi). https://dspace.library.uu.nl/bitstream/handle/1874/296686/Anne%20Coolen.pdf?sequence=2&isAllowed=y sayfasından erişilmiştir.
Einarsdóttir, S., Vilhjálmsdóttir, G., Smáradóttir, S. B. & Kjartansdóttir, G. B. (2015). A culture-sensitive approach in the development of the Career Adapt-Abilities Scale in Iceland: Theoretical and operational considerations. Journal of Vocational Behavior, 89(1), 172–181. doi: 10.1016/j.jvb.2015.06.006
Eryılmaz, A. & Kara, A. (2019). Kariyer uyumluluğu psikoeğitim programının öğrencilerin kariyer uyumluluk düzeylerine etkisinin incelenmesi. Hacettepe University Journal of Education, 35(4), 733-745. doi: 10.16986/huje.20190503401–16
Fritz, C. O., Morris, P. E. & Richler, J. J. (2012). Effect size estimates: Current use, calculations, and interpretation. Journal of Experimental Psychology: General, 141(1), 2–18. doi: 10.1037/a0024338
Hirschi, A., Herrmann, A. & Keller, A. C. (2015). Career adaptivity, adaptability, and adapting: A conceptual and empirical investigation. Journal of Vocational Behavior, 87(1), 1–10. doi: 10.1016/j.jvb.2014.11.008
Işık, E., Yeğin, F., Koyuncu, S., Eser, A., Çömlekciler, F. & Yıldırım, K. (2018). Validation of the Career Adapt-Abilities Scale–Short Form across different age groups in the Turkish context. International Journal for Educational and Vocational Guidance, 18(3), 297–314. doi: 10.1007/s10775-018-9362-9
Kara, A. (2016). Kariyer uyumluluğu programının RPD öğrencilerinin kariyer uyumluluk düzeyleri üzerindeki etkisinin incelenmesi. (Yüksek lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
Karacan-Özdemir, N. & Ayaz, A. (2020). Okul psikolojik danışma ve rehberlik programları: Kariyer uyum yetenekleri açısından bir inceleme. Hacettepe University Journal of Education, 35(3), 613-626. doi: 10.16986/HUJE.2018045437
Kelley, K. & Preacher, K. J. (2012). On effect size. Psychological Methods, 17(2), 137–152. doi: 10.1037/a0028086
Kepir-Savoly, D. D. (2017). Okuldan işe geçiş becerileri geliştirme programının kariyer uyumu ve kariyer iyimserliğine etkisi. (Doktora tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
Koen, J., Klehe, U. C. & Van Vianen, A. E. M. (2012). Training career adaptability to facilitate a successful school-to-work transition. Journal of Vocational Behavior, 81(3), 395–408. doi: 10.1016/j.jvb.2012.10.003
Korkmaz, O. (2021). Kariyer yapılandırma kuramına göre geliştirilen kariyer müdahalesinin etkililiğinin incelenmesi. (Doktora tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
Korkut-Owen, F. & Niles, S. G. (2018). Yeni yaklaşım ve modeller. B. Yeşilyaprak (Ed.), Mesleki rehberlik ve kariyer danışmanlığı kuramdan uygulamaya içinde (9. b., s. 288-292). Ankara: Pegem Akademi.
Kuzgun, Y. (2009). Meslek rehberliği ve danışmanlığına giriş (4. b.). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Maggiori, C., Rossier, J. & Savickas, M. L. (2015). Career Adapt-Abilities Scale–Short Form (CAAS-SF): Construction and validation. Journal of Career Assessment, 25(2), 312–325. doi: 10.1177/1069072714565856
McMahon, M., Watson, M. & Bimrose, J. (2012). Career adaptability: A qualitative understanding from the stories of older women. Journal of Vocational Behavior, 80(3), 762–768. doi: 10.1016/j.jvb.2012.01.016
Miller, S. A. (2007). Developmental research methods (3. b.). CA: SAGE Publications.
Niles, S. G. & Bowlsby, J. H. (2013). 21. yüzyılda kariyer gelişimi müdahaleleri. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
Nye, C. D., Leong, F. T. L., Prasad, J., Gardner, D. M. & Tien, S. (2018). Revising the structure of the Career Adapt-Abilities Scale: The cooperation dimension and a 5-factor model. Journal of Career Assessment, 26(3), 549-562. doi: 10.1177/1069072717722767
Oliver, L. W. & Spokane, A. R. (1988). Career-intervention outcome: What contributes to client gain? Journal of Counseling Psychology, 35(4), 447-462. doi: 10.1037/0022-0167.35.4.447
Ömeroğlu, S. (2014). Polis akademisi öğrencilerine yönelik kariyer uyumu programının etkililiğinin incelenmesi. (Yüksek lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
Öztemel, K. & Yıldız-Akyol, E. (2021). From adaptive readiness to adaptation results: Implementation of Student Career Construction Inventory and testing the Career Construction Model of Adaptation. Journal of Career Assessment, 29(1), 54-75. doi: 10.1177/1069072720930664
Prasad, J., Gardner, D. M., Leong, F. T., Zhang, J. & Nye, C. D. (2021). The criterion validity of Career Adapt–abilities Scale with cooperation among Chinese workers. Career Development International, 26(2), 252-268. doi: 10.1108/CDI-04-2020-0106
Rees, A. (2017). Career adaptability: Conceptual framework plus tool for effective practice. https://mooc.employid.eu/career-adaptability-conceptual-framework-plus-tool-for-effective-practice/ sayfasından erişilmiştir.
Rudolph, C. W., Lavigne, K. N. & Zacher, H. (2017). Career adaptability: A meta-analysis of relationships with measures of adaptivity, adapting responses, and adaptation results. Journal of Vocational Behavior, 98, 17–34. doi: 10.1016/j.jvb.2016.09.002
Rudolph, C. W., Zacher, H. & Hirschi, A. (2019). Empirical developments in Career Construction Theory. Journal of Vocational Behavior, 111, 1–6. doi: 10.1016/j.jvb.2018.12.003
Santilli, S., Nota, L. & Hartung, P. J. (2019). Efficacy of a group career construction intervention with early adolescent youth. Journal of Vocational Behavior, 111, 49–58. doi: 10.1016/j.jvb.2018.06.007
Savickas, M. L. (1997). Career adaptability: An integrative construct for life-span, life-space theory. The Career Development Quarterly, 45(3), 247–259. doi: 10.1002/j.2161-0045.1997.tb00469.x
Savickas, M. L. (2005). The theory and practice of career construction. S. D. Brown & R. W. Lent (Ed.), Career development and counseling putting theory and research to work içinde (s. 42-70). Hoboken, NJ: John Wiley.
Savickas, M. L. (2008). Helping people choose jobs: A history of the guidance profession. J. A. Athanasou & R. Van Esbroeck (Ed.), International handbook of career guidance içinde (s. 97–113). doi: 10.1007/978-1-4020-6230-8_5
Savickas, M. L. (2009). Career style counseling. T. Sweeney (Ed.), Adlerian counseling: A practitioner's approach içinde (5. b., s. 183-207). New York: Routledge.
Savickas, M. L. (2011a). New questions for vocational psychology: Premises, paradigms, and practices. Journal of Career Assessment, 19(3), 251–258. doi: 10.1177/1069072710395532
Savickas, M. L. (2011b). Constructing careers: Actor, agent, and author. Journal of Employment Counseling, 48(4), 179–181. doi: 10.1002/j.2161-1920.2011.tb01109.x
Savickas, M. L., Nota, L., Rossier, J., Dauwalder, J.-P., Duarte, M. E., Guichard, J., … & Van Vianen, A. E. M. (2009). Life designing: A paradigm for career construction in the 21st century. Journal of Vocational Behavior, 75(3), 239-250. doi: 10.1016/j.jvb.2009.04.004
Savickas, M. L. & Porfeli, E. J. (2012). Career Adapt-Abilities Scale: Construction, reliability, and measurement equivalence across 13 countries. Journal of Vocational Behavior, 80(3), 661–673. doi: 10.1016/j.jvb.2012.01.011
Savickas, M. L. & Porfeli, E. J. (2015). The Career Adapt-Abilities Scale + Cooperation Scale. http://www.vocopher.com/ms/cmic/CAAS+C.pdf sayfasından erişilmiştir.
Savickas, M. L., Porfeli, E. J., Hilton, T. L. & Savickas, S. (2018). The Student Career Construction Inventory. Journal of Vocational Behavior, 106, 138–152. doi: 10.1016/j.jvb.2018.01.009
Sevinç, A. & Siyez, D. M. (2018). Öğrenci Kariyer Yapılandırma Envanteri’nin Türkçe uyarlaması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. İş ve İnsan Dergisi, 5(2), 157–168. doi: 10.18394/iid.349410
Sharf, R. S. (2017). Kariyer gelişim kuramlarının kariyer danışmasına uygulanması (F. Bacanlı & K. Öztemel, Ed.), (1. b.). Ankara: Pegem Akademi. doi: 10.14527/9786053185741
Sou, E. K. L., Yuen, M. & Chen, G. (2021). Development and validation of a Chinese Five-Factor Short Form of the Career Adapt-Abilities Scale. Journal of Career Assessment, 29(1), 129–147. doi: 10.1177/1069072720935151
Spokane, A. R. & Oliver, L. W. (1983). The outcomes of vocational intervention. S. H. Osipow & W. B. Walsh (Ed.), Handbook of vocational psychology içinde (s. 99-136). Hillsdale, NJ: Erlbaum.
Super, D. E. (1980). A life-span, life-space approach to career development. Journal of Vocational Behavior, 16(3), 282–298. doi: 10.1016/0001-8791(80)90056-1
Super, D. E. (1990). A life-span, life-space approach to career development. D. Brown & L. Brooks (Ed.), Career choice and development: Applying contemporary theories to practice içinde (2. b., s. 197-262). San Francisco, CA: Jossey-Bass.
Šverko, I. & Babarović, T. (2019). Applying career construction model of adaptation to career transition in adolescence: A two-study paper. Journal of Vocational Behavior, 111, 59–73. doi: 10.1016/J.JVB.2018.10.011
Tabachnick, B. G. & Fidell, L. S. (2001). Using multivariate statistics (4. b.). MA: Allyn & Bacon.
Teychenne, M., Parker, K., Teychenne, D., Sahlqvist, S., Macfarlane, S. & Costigan, S. (2019). A pre-post evaluation of an online career planning module on university students’ career adaptability. Journal of Teaching and Learning for Graduate Employability, 10(1), 42–55. https://ojs.deakin.edu.au/index.php/jtlge/article/view/781 sayfasından erişilmiştir.
Turan, M. E. (2017). Kariyer uyumluluğu geliştirme psiko-eğitim programının kariyer kararsızlığı ile başa çıkma üzerindeki etkisi. (Doktora tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
Yeşilyaprak, B. (2018). Mesleki rehberlik ve kariyer danışmanlığına giriş. B. Yeşilyaprak (Ed.). Mesleki rehberlik ve kariyer danışmanlığı kuramdan uygulamaya içinde (9. b., s. 1-41). Ankara: Pegem Akademi.
Zunker, V. G. (2012). Career counseling: A holistic approach (8. b.). Belmont, CA: Cengage Learning, Brook/Cole.