TÜRK MÜZİĞİ ESERLERİNİN ESTETİK ANALİZLERİNDE YARGIYI OLUŞTURAN UNSURLAR

Türk müziği eserlerinin estetik analizlerinde yargıyı oluşturan unsurlar neler olmalıdır? Araştırdığımız kadarıyla, bu konu henüz Türk Müziği’nde bilimsel olarak ele alınmamıştır. Türk Müziği, bünyesinde yer alan güfteleri, makamları, usûlleri (ritimler) ve melodik yapılarıyla analize muhtaç zengin bir estetik birikimdir. Bir sanat yapıtı, onu algılayacakların, ondaki haz ve estetiği hissedeceklerin alacağı pay için vardır. Estetik, eleştiri üzerinde kesin bir etkiye sahiptir. Güzeli beğeniş, estetik bir yargı ile açıklanabilir. Bunun içinde, isteğe, beğeniye ve hazza yönelik bir duyarlılık vardır ve böylece kendine özgü bir değer yargısı oluşur. Estetiğe göre; güzel ve güzellik yargıları, herhangi bir bütünün ayrıntıları ile oluşturduğu uyumdur. Öncelikle, eserin iskeleti olan ezgisel yapı ve biçim üzerindeki gerekli ayrıntıları tespit ederek, estetik yargıları oluşturmak gerekir. İlk kez bu makalede, üzerinde estetik yargıların oluşacağı motif, cümle parçası, cümle vs. gibi bir melodi ve ezgi bütünlüğüne “Ezgisel Birim” adlandırması yapılmıştır. Ezgisel birim içindeki tekrarlar, ters hareketler, sekilemeler, genişleme ve daralmalar, çeşitlemeler gibi uygulamalar bizde bazı estetik değer yargıları oluşturmaktadır. Sonra, eserin şiirinde (güftede) bizi estetik yargılara götürecek bazı değerler saptanır. Bunlar, daha çok vezin, imgeler ve edebi sanatların oluşturduğu mânâ, âhenk ve denge unsurlarıdır. Eserin güftesine bakarak yapacağımız estetik yargılamalar bir yere kadardır. Güftenin asıl başarısı bestekârın kudreti ile ortaya çıkar; o, güftedeki mânânın ve âhengin müziğini sezinleyen ve yaratan kişidir. Prozodi dediğimiz estetik yargı, güfte ve bestenin uyuşumudur. Uzun ve kısa heceler notadaki değerlerle örtüşmeli, kelimelerin vurguları dilimize göre yapılmalıdır. Uygun usûl (ritim) ve makam seçimi de estetik bir değerdir. Ayrıca, kelimelerin uygun melodilerle bestelenmesi ile, mânâ prozodisi oluşmakta ve bu da bir estetik yargı unsuru olarak karşımıza çıkmaktadır.
Anahtar Kelimeler:

Estetik, Ezgi, Yargı, Güzel, Çirkin

___

  • AKDOĞU, Onur: Türler ve Biçimler, Ege Üniversitesi Basımevi, İzmir 1996.
  • ALTAR, Cevad Memduh: Sanat Felsefesi Üzerine, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 1996.