Onur BAHAN, Ahmet GÖZER, Mustafa Kemal SARIBAY, Emre KARSAVURANOĞLU

Sütçü İneklerde Neonatal Dönemde Anne ve Yavruya Gösterilecek Özen

Buzağılama zamanının başarılı bir şekilde yönetilmesinin amacı, normal bir doğum süreci sonunda canlı bir buzağı elde etmek ve ineğin kuru dönemden sağım dönemine sorunsuz bir şekilde geçişini sağlamaktır. Bu süreçte hayvanların konfor ve rahatı icin uygun padokların hazırlanması gerekmektedir. Doğumdan hemen sonra şekillenmesi olası problemler en kısa sürede belirlemelidir. Yüksek verimli sütçü sürülerde, inekler için doğumdan hemen sonra ve erken laktasyon döneminde özel bakım ve besleme şartları sağlanmalıdır. Periparturient enfeksiyöz hastalıkların çoğunluğu buzağılamadan sonraki ilk 2 hafta içinde meydana gelmektedir. Bu nedenle yeni doğum yapan ineklerin bu süre zarfında takip edilmeleri oldukça önemlidir. Bununla birlikte buzağı ölümlerinin önemli bir kısmı doğumdan sonraki ilk 24 saat içinde gerçekleşmekte olup, toplamda ortaya çıkan ölümlerin % 75'inin ilk 7 günde olduğu ifade edilmektedir. Bu derlemede, doğum sürecinin genel yönetimi hakkında güncel bilgiler ele alınacaktır. Doğumdan sonra şekillenmesi olası problemlere yaklaşım, yeni doğum yapan ineklerin doğumdan hemen sonraki ve erken laktasyon dönemindeki beslenmesi, olası periparturient enfeksiyöz hastalıkların takibi, doğumdan hemen sonra buzağıların fiziksel muayenenesi, ilk solunum stimülasyonun ve göbek hijyeninin sağlanması kısaca açıklanacaktır.

Anahtar Kelimeler:

inek, doğum, neonatal, buzağı, yönetim

PDF

___

[1] Mee JF. Managing the dairy cow at calving time. Vet Clin North Am Food Anim Pract. 2004;20:521-46. https://doi.org/10.1016/j.cvfa.2004.06.001.
[2] Öcal H, Rişvanlı A, Kalkan C, Doğan H. Süt ineklerinde peripartum dönemde anne ve yavrunun bakımı. Türkiye Klinikleri J Vet Sci Obstet Gynecol-Special Topics. 2015;1(1):42-60.
[3] Alaçam E. İnekte döl verimi ve kontrolü. In: Alaçam E, Şahal M, editors. Sığır Hastalıkları. Ankara: Medisan Yayınları; 1997. p. 325-88.
[4] Lombard JE, Garry FB, Tomlinson SM, Garber LP. Impacts of dystocia on health and survival of dairy calves. J Dairy Sci. 2007;90:1751-60. https://doi.org/10.3168/jds.2006-295.
[5] Cobo-abreu R, Martin SW, Willoughby RA, Stone JB. The association between disease, production and culling in a university dairy herd. Can Vet J. 1979;20:191-5.
[6] Lorenz I, Mee JF, Earley B, More SJ. Calf health from birth to weaning. General aspects of disease prevention. Irish Vet J. 2011;64(10):1-8.
[7] Bolacalı M, Küçük M. Buzağı Kayıplarında İşletme Hatalarının Rolü. Buzağı Hastalıkları Sempozyumu Kitabı. Van: 2017. p. 18-21.
[8] Waltner-Toews D, Martin SW, Meek AH. Dairy calf management, morbidity and mortality in Ontario Holstein herds. III. Association of management with morbidity. Prev Vet Med. 1986;4:137-58. https://doi.org/10.1016/0167-5877(86)90019-X.
[9] Donovan GA, Dohoo IR, Montgomery DM, Bennett FL. Calf and disease factors affecting growth in female Holstein calves in Florida, USA. Prev Vet Med. 1998;33:1-10.
[10] Roy JHB. Factors affecting susceptibility of calves to disease. J Dairy Sci. 1980;63:650-64.
[11] Kaya A. Buzağılarda Enzootik Pnömoni ve Neonatal asfeksi. Buzağı Hastalıkları Sempozyumu Kitabı. Van: 2017. p. 30-52.
[12] Gundelach Y, Essmeyer K, Teltscher MK, Hoedemaker M. Risk factors for perinatal mortality in dairy cattle: cow and foetal factors, calving process. Theriogenology. 2009;71:901-9.
[13] Dijkstra T, Eysker M, Schares G, Conraths FJ, Wouda W, Barkema HW. Dogs shed Neospora caninum oocysts after ingestion of naturally infected bovine placenta but not after ingestion of colostrum spiked with Neospora caninum tachyzoites. Int J Parasitol. 2001;31:747-52.
[14] Deveci H. Gebelik ve doğuma bağlı olarak ana ile yavrunun bakım ve beslenmesi. In: Alaçam E, editor. Evcil Hayvanlarda Reprodüksiyon, Sun’i Tohumlama, Doğum ve İnfertilite. Ankara:Medisan Yayınevi; 1994. p. 183-91.
[15] Young SM, Benyshek DC. In search of human placentophagy: A cross-cultural survey of human placenta consumption, disposal practices, and cultural beliefs. Ecology of Food and Nutrition. 2010;49:467-84.
[16] Cremers GE, Low KG. Attitudes Toward Placentophagy: A Brief Report. Health Care Women Int. 2014;35:113-9. https://doi.org/10.1080/07399332.2013.798325.
[17] Hutjens MF. Practical approaches to feeding the high producing cow. Anim Feed Sci Technol. 1996;59:199-206. https://doi.org/10.1016/0377-8401(95)00900-0.
[18] Smith BI, Risco CA. Management of periparturient disorders in dairy cattle. Vet Clin North Am Food Anim Pract. 2005;21(2):503-21.
[19] Correa MT, Curtis CR, Erb HN, White ME. Effect of calf hood morbidity on age at first calving in Newyork Holstein herds. Prev Vet Med. 1988;6:253-262.
[20] Mee JF. Newborn dairy calf management. Vet Clin N Am Food A. 2008;24(1):1-17.
[21] Koyuncu M, Karaca M. Buzağılarda Yaşama Gücünün Anahtarı “Kolostrum”. J Anim Prod. 2018;59(1):67-78.
[22] Murray CF, Leslie KE. Newborn calf vitality: Risk factors, characteristics, assessment, resulting outcomes and strategies for improvement. Vet J. 2013;198:322-8.
[23] Brunson DB. Ventilatory support of the newborn calf. Compendium on Continuing Education for the Practicing Veterinarian. 1981;3:47-52.
[24] DeKruif A, Benedictus G. Perinatal mortality and the birth of weak calves. Tijdschr Diergeneeskd. 1993;118:684-8.
[25] Nagy DW. Resuscitation and Critical Care of Neonatal Calves. Vet Clin North Am Food Anim Pract. 2009;25:1-11. https://doi.org/10.1016/j.cvfa.2008.10.008.
[26] Ekici H, Güngör Ö. Perinatal dönemde anne ve yavruya gösterilecek özen. In: Semacan A, Kaymaz M, Fındık M, Rişvanlı A, Köker A, editors. Çiftlik Hayvanlarında Doğum ve Jinekoloji. 3rd ed. Malatya: Medipres Yayıncılık; 2019. p. 237-49.
[27] Detweiler DK, Riedesel DH. Regional and fetal circulations. In: Swenson MJ, Reece WO, editors. Dukes’ physiology of domestic animals. 11th edition. Ithaca (NY): Cornell University Press; 1993. p. 227.
[28] Szenci O. Role of acid-base disturbance in perinatal mortality of calves: a review. Vet Bull. 2003;73:7-14.
[29] Samsar E, Akın F. Özel Cerrahi. Malatya: Medipres Matbaacılık; 2002.
[30] Gönenci R. Buzağılarda Göbek Kordonu Bakımı ve Hastalıkları. Buzağı Hastalıkları Sempozyumu Kitabı. Van: 2017. p. 88-98.