Osmanlı Beyliği’nin Kurucusunun İsmi Meselesi Üzerine

Dünya tarihinin en önemli güçlerinden biri olan Osmanlı İmparatorluğu’yla ilgili, hâlen devam eden çeşitli tartışmalardan biri de Osmanlı Beyliği’nin kurucusunun ismine yöneliktir. Bazı Bizans kaynaklarında ismin Atman, Ataman, Atuman şekillerinde; Arap coğrafyacı el-Umari’nin eserinde ise Tuman/Taman şeklinde kaydedilmesi, başka kanıtlar bulunmaksızın sadece ismin yazım şeklinden hareketle, oldukça farklı yorumların yapılmasına yol açmıştır. Aslına bakılırsa tüm Osmanlı kronikleriyle, diğer tüm Türkçe kaynaklarda Osman şeklinde kaydedilen ismin, özellikle Bizans kaynaklarındaki yazım şekli, tamamen Ammi Arapçanın özellikleriyle ilgilidir. Diğer sözcüklerin söyleniş ve yazılışında görülen farklılık Osman isminde de görülmüş; hâliyle, Ammi Arapçada Atman, Itman veya Utman olarak söylenen ve hatta yazılan Osman ismi, ilk devirlerden itibaren Bizans-Arap temasının yoğun olduğu bölgede, Bizans kaynaklarına da bu sahadaki söyleniş ve hatta yazılış şekliyle Atman olarak geçmiş görünmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Osman, Atman, Osmanlı Beyliği, Ammi Arapça, Pachymeres, el-Umari

On the Question of the Ottoman Principality’s Founder’s Name

One of the ongoing debates about the Ottoman Empire, that is one of the most important powers in the world history, is for the name of the founder of the Ottoman Principality. In some Byzantine sources, the name, in forms of Atman, Ataman, Atuman; the recording of the Arab geographer al-Umari as Tuman / Taman in his work has led to quite different interpretations. Some modern Ottoman historians questioned the ethnic origin of the founder and entered into deep discussions. As a matter of fact, the name recorded as Osman in all Turkish sources with all Ottoman chronicles, especially the way of writing in Byzantine sources, is completely related to the features of colloquial Arabic. The difference in the phraseology and spelling of other words was also seen in the name Osman; which was spoken and even written as Atman, Itman or Utman in colloquial Arabic, in the region where the Byzantine-Arab theme was intense, it seems also to have passed to the Byzantine sources as Atman in the form of spoken and even written in this field.

Keywords:

Osman, Atman, Ottoman Principality, colloquial Arabic, Pachymeres, al-Umari,

PDF

___

Abu Kwaik, K., Saad, M, Chatzikyriakidis and Dobnik, S. (2013). Shami: a corpus of Levantine Arabic dialects, https://www.academia.edu/37972318/Shami_A_Corpus_of_Levantine_Arabic_Dialects. (10.04.2020).
Alderson, A. D. (2018). Osmanlı hanedanının yapısı (çev. Hakan Abacı). İstanbul: Alfa Tarih.
Algus, M. (1997). Lugatal-Quraish. Riyad: Dar’al-Ma’reg al-Dewliya lil’nashr.
Alnassan, A. (2016). Written and spoken Arabic in Syria: towards the development of teaching Arabic as a foreign language at the Higher Language Institute of Damascus. In The 4th FLLT conference proceedings by LITU, foreign language learning and teaching, June 2016, Bangkok, Thailand, 4(1), pp. 33-45. Thailand.
Altuğ, U. (2020). Cihan imparatorluğunun kurucusu Osman Beg. İstanbul: Kronik.
Artuk, İ. (1980). Osmanlı Beyliği’nin Kurucusu Osman Gazi’ye Ait Sikke. Türkiye’nin sosyal ve ekonomik tarihi (1071-1920): ‘birinci uluslararası Türkiye’nin sosyal ve ekonomik tarihi kongresi’ tebliğleri (ed. O. Okyar, H. İnalcık) içinde s. 27-33. Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
Atilla, E. (2013). Arap lehçelerinde harflerin değişmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Bazin, L. (1979-80). Antiquité méconnu du titre d’Ataman. Harvard Ukrainian Studies, 3(4), 61-70.
Danişmend, İ. H. (1971). İzahlı Osmanlı tarihi kronolojisi I. İstanbul: Türkiye.
Dayf, S. (1994). Tahrifâtu’l-’ammiyeli’l-fushâfi’l-kavâ’idve’l-binyâtve’l-hurûfve’l harakât. Kahire: Dâru’l-Me’ârif.
el-Dımaşkī, Ş. (1886) Nuḫbetü’d-dehr fî ʿacâʾibi’l-berve’l-baḥr (ed. M.A.F. Mehren). St. Petersburg.
el-Cundî, A. (1983). el-Lehcâtu’l-’Arabiyye fî’t-Turâs. İskenderiye: Darul-’Arabiyyeli’l-Kitâb.
el-Hamed, G. K. (1993). Tekevvun’al-’Arabiyyat al-fushâ. Amman: Mecmau’l-Lugati’l-’Arabiyyati’l-Ürdüniyye.
Ez-Zu’bî, F. A. (2016). Eseru’l-lehecâti’l-âmmiyye ve lugatu’l-cevvâl ale’lfushâ. www.alarabiahconference.org. (05.04.2020).
Emecen, F. (2002). Osmanlı Devleti’nin kuruluşundan fetret dönemine. Türkler (ed. H. C. Güzel-K. Çiçek-S. Koca) içinde Cilt 9, s. 15-32. Ankara: Yeni Türkiye.
Erzi, H. A. (1942). Osmanlı devletinin kurucusunun ismi meselesi, Türkiyat Mecmuası, VI-VII (1940/42), 323-326.
Farîha, E. (1989). el-Lehcât ve uslubu dirâsetiha. Beyrut: Dâru’l- Cîl.
Felicity, R. (1998). The German language in Switzerland: multilingualism, diglossia and variation. Bern: Peter Lang.
Ferguson, C. (1959). Diglossia. Word. 15(2), 325-340.
Fück, J. (1980). el-’Arabiyye dirâsât fi’l-luğave’l-lehecâtve’l-esâlîb (çev. Ramazan Abduttevvab). Kahire: Mektebet ül-Hancî.
Göncü, T. C. (2000). Arap dilinde fasih-avam dil meselesi. The Journal of International Social Research, 3(10), 2010-2017.
Hakim, R. (2011). Mustavayât isti’meli’l-luğati’l-’Arabiyye-beyne’l-vaki’ve’l-bedîl, Cezayir: Câmi’atu Mavlid Me’merî, Kulliyetu’l-Edâbive’l-Luğât.
Heywood, C. J. (1999). Osmanlı Devleti’nin kuruluş problemi: yeni hipotez hakkında bazı düşünceler. Osmanlı içinde Cilt 1, s. 137-145. Ankara: Yeni Türkiye.
Heywood, C. J. (2000). Filling the black hole: the emergence of the Bithynian Atamanates. In The great Ottoman-Turkish civilisation (ed. Kemal Çicek) Volume 1, p. 107-115. Ankara.
Hilal, A. H. (1993). el-Lehcâtu’l-’Arabiyye neş’eten ve tatavvuran. Kahire: Mektebet’ul- Vahbe.
İbiş, M. (2019). Arap dilinde Âmmice ve fushâ tartışmaları. Social Sciences Studies Journal, 5(36), 2970- 2975.
İbn Fâris, A. b. F. (1991). Mu’jem va maqayees al-luga (ed. Abdüsselâm Muhammed Harun). Beyrut: Dar’al-Cîl.
İbn-i Haldûn (2004). el-Muḳaddime (ed. Abdullah Muhammed ed-Dervish). Şam: Dâr ‘el Ya’rub.
İnalcık, Ş. (1948). İbn Hacer’de Osmanlılara dair haberler. Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 6(3), 189-195.
Kaddur, M. (2009). Arabic language and language idea. Mecellet u Mecme’i’l-Lügati’l-’Arabiyye bi Dimesk, 84(1), 59-72.
Karadavut, A. (1997). Arap dilinde Lahn’in doğuşu. Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 7, 326-347.
Lindner, R. P. (2013). The settlement of the Ottomans. In A world of empires (eds. Juergen Paul, Nomad Aristocrats) p. 131-142. Wiesbaden.
Melikof, I. (2000). İlk Osmanlıların toplumsal kökeni. Osmanlı Beyliği 1300-1389 (ed. E. A. Zachariadou) içinde s. 149-158. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt.
Omar, M. K. (1976). Levantine and Egyptian Arabic. Washington: Foreign Service Instutite.
Şahin, H. (2007). Otman baba. TDV İslâm Ansiklopedisi içinde Cilt 34, s. 6-8. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
Turan, O. (1993). Selçuklular zamanında Türkiye. İstanbul: Boğaziçi.
Turgut, V. (2016). Osman Gazi’nin kimliği meselesi ve cihanşümûl bir devlete isminin verilmesinin sebepleri üzerine. Akademik İncelemeler Dergisi, (11)1, 83-120.
Tüccar, Z. (1993). Dahîl. TDV İslâm Ansiklopedisi içinde Cilt 8, s. 412-413. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
Yazıcı, H. (1996). Arapçada mahalli lehçelerin yazı dili yerine kullanılma teşebbüsleri. İlmi Araştırmalar, 2, 159- 174.
Yılmaz, H. (2018). Osman Gazi’nin kayıp ikinci sikkesi ve Osmanlı kuruluş tartışmalarına etkisi. Ab-ı Hayat’ı aramak Gönül Tekin’e armağan (yay. O. Kolbaş-O. Üçer) içinde s. 763-778. İstanbul: Yeditepe.
Yılmaz, H. (2019). Osman Gazi’nin 700/1300-1301’de Yenişehir’de bastırdığı üçüncü sikkesi. VAKANÜVİS-Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, 4 (Söğüt Özel Sayısı), 84-86.
Yılmaz, H. (2020a). Osmanlı Devleti’nin kurucusunun gerçek adı Osman mı, Otman mı?/1. Türk Dünyası Tarih Kültür Dergisi, 67/399, 28-35.
Yılmaz, H. (2020b). Osmanlı Devleti’nin kurucusunun gerçek adı Osman mı, Otman mı?/2. Türk Dünyası Tarih Kültür Dergisi, 67/400, 16-23.