Antep savunması’nın Gaziantep ili yerleşme adları üzerindeki etkisi ve bu etkinin Coğrafi Bilgi Sistemleri tabanlı mekânsal analizi

Antep Savunması süresince 6317 şehit verilmesi ve zor şartlar altında bir yılı aşkın bir süre boyunca Fransızlara karşı büyük bir direniş gösterilmiş olması nedeniyle TBMM tarafından 6 Şubat 1921'de şehre "Gazilik" unvanı verilerek Antep halkının onurlandırılması, eski Türk devletlerindeki ad verme geleneğiyle benzerlik göstermektedir. Günümüz şartları açısından bakıldığında ise, gazilik unvanı ile mekâna kutsallık kazandırılması ve halkın onurlandırılması, ulus ve ulus devlet inşa etme amacına yönelikti. Ancak vatanın yeniden inşası sürecinde yerleşme adlarında görülen değişimi sadece Türklere ve Türk devletlerine özgü bir durum olarak algılamak doğru değildir. Bağımsızlığı yeni elde etmiş veya elde etme mücadelesi veren uluslar, genellikle benzer uygulamalara başvurmakta ve bölgeye hâkim olduklarını göstermek amacıyla yer ve yerleşme adlarını kendilerine uygun hale getirme çabası içerisine girmektedirler. Antep Savunması’nın yerleşme adları üzerindeki etkisinin ve Coğrafi Bilgi Sistemleri’nden yararlanılarak bu etkinin mekân üzerindeki yansımasının ele alındığı çalışmada, yerleşme adları-olay-mekân ilişkisi analiz edilmeye çalışılmıştır. Coğrafi Bilgi Sistemlerinin, mekân üzerinde yapılacak araştırmalara yeni yaklaşımlar kazandırması, son yıllarda yerleşme adları konusunda yürütülen araştırmalarda görülen artışa rağmen coğrafyacılar tarafından yapılan araştırmaların sayıca azlığı ve Antep Savunması’nın yerleşme adları üzerindeki güçlü etkisi, çalışmanın yapılmasındaki gerekçeleri oluşturmaktadır. İlin ve iki merkez ilçenin, şehrin, il merkezindeki mahalle yerleşmelerinin yaklaşık % 3’nün ve sokak sayısının % 0,25'inin adı üzerinde Antep Savunması’nın etkisinin görülmesi, bu güçlü etkinin somut kanıtlarını oluşturmaktadır.Antep Savunması’nın yerleşme adları üzerindeki etkisinin ve Coğrafi Bilgi Sistemlerinden yararlanılarak bu etkinin mekân üzerindeki yansımasının ele alındığı çalışmada, yerleşme adları-olay-mekân ilişkisi analiz edilmeye çalışılmıştır. Coğrafi Bilgi Sistemlerinin, mekân üzerinde yapılacak araştırmalara yeni yaklaşımlar kazandırması, son yıllarda yerleşme adları konusunda yürütülen araştırmalarda görülen artışa rağmen coğrafyacılar tarafından yapılan araştırmaların sayıca azlığı ve Antep Savunması’nın yerleşme adları üzerindeki güçlü etkisi, çalışmanın yapılmasındaki amaç ve gerekçeleri oluşturmaktadır. İlin ve iki merkez ilçenin, şehrin, il merkezindeki mahalle yerleşmelerinin yaklaşık % 3’nün ve sokak sayısının % 0,25'inin adı üzerinde Antep Savunması’nın etkisinin görülmesi, bu güçlü etkinin somut kanıtlarını oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Gaziantep, Antep Savunması, yerleşme adları

The effect of Antep defence on the settlement names in Gaziantep and Geographic Information System-based spatial analysis of this effect

Naming a person has an important place among the Turks’ old traditions. As mentioned in the Turkish epics and legends, the young would not be accepted as the member of the clan until they showed acts of heroism and also they would not be called by other names except for their given name by their fathers. Because 6317 people were martyred and they showed resistance to the French for nearly a year under difficult conditions during the defence of Antep, the city was given the title “Ghazi” by The Grand National Assembly of Turkey on 6, February, 1921 and thus the citizens of Antep were honoured, which shows similarity to the mentioned traditions of naming. Considering today’s conditions, bringing holiness to the place with the honorary title for war veterans (Ghazi) and honouring the public were realized for the purpose of establishing a nation and nation-state. However, it is not correct to perceive this change experienced with the settlement names during the re-establishment of the nation as a condition unique to the Turks and Turkic countries. The nations that have gained their independence or have been fighting for their independence usually apply similar practices and they make an effort to adjust the names of the places and settlements suitable to themselves to show that they dominate the region. This study which discusses the effects of the Antep Defence on the settlement names and the reflections of this effect on the space via benefiting from Geographical Information System tried to analyse the relationship between the settlement names-events-space. Acquiring new approaches for the research studies carried out about the space via geographical information systems, the scarcity of the number of the studies carried out by the geographers despite the increasing number of the research studies carried out about the settlement names in recent years and the strong influence of the Antep Defence on the settlement names constitute the rationales for the research to be carried out. The fact that the effect of the Antep Defence on the names of the city and the two central districts, nearly 3% of the neighbourhoods of the city and 0,25% of the total number of the streets constitute the concrete evidence of this strong influence.

Keywords:

Gaziantep, The defence of Antep, Settlement names,

PDF

___

Abadi, M. (1959). Türk Verdünü Gaziantep, (A.N. Ünler & Ş.S. Yener, & Ö.A. Aksoy, Çev.), Gaziantep: Gaziantep Kültür Derneği Kitap ve Broşür Yayınları, Gaziantep. Alagöz, C. A. (1984). Türkiye Yer Adları Üzerine Bazı Düşünceler. Türk Yer Adları Sempozyumu 1984-Coğrafya-Bildiri: 11-23, Ankara.
Ayanovna, N. L. (2014). The Role of Old Turkic Place Names in Teaching History. Procedia Social and Behavioral Sciences 141: 1054-1061.
Bayaz. H. (1994). Antep Savunması Günlüğü, İstanbul: Cem Yayınevi, İstanbul. Bozgeyik, B. (1998). İstiklal Harbinde Gaziantep (3. Baskı). Gaziantep: Gaziantep Şehitkâmil Belediyesi Kültür Müdürlüğü Yayınları, Gaziantep. Conedera, M., Vassere, S., Neff, C., Meurer, M. and Krebs, P. (2007). Using Toponymy to Reconstruct Past Land Use: A Case Study of Brüsada (Burn) in Southern Switzerland. Journal of Historical Geography 33 (4): 729-748.
Çelikyay, H. (2014). Değişen Kent Yönetimi ve 6360 Sayılı Büyükşehir Yasası. http://file.setav.org/Files/Pdf/20140708140310_degisen-kent-yonetimi-ve-6360-sayili-buyuksehir-yasasi-pdf.pdf. Son erişim 08 Ekim 2018.
Dai, A. (1992). Olaylarla Gaziantep Savaşı. Gaziantep: Gaziyurt Matbaası Basımı, Gaziantep. Durgun, S. (2018). Memalik-i Şahane'den Vatan'a, İstanbul: İletişim Yayınları, İstanbul. Gaziantep Büyükşehir Belediyesi CBS Şube Müdürlüğü.(2016). Mahalle ve sokak verileri. Giraut, F. & Holzschuch, M. H. (2016). Place Naming as Dispositif: Towards A Theoretical Framework. Geopolitics 21: 1-21.
Khvesko, T. V. (2014). Interdisciplinary Approach to British Place Names Studies, Procedia-Social and Behavioral Sciences 154: 402-406.
İnan, A. (1976). Eski Türk Dini Tarihi (Kültür Bakanlığı Eserleri: 9), İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, İstanbul. Nureddin, L. M. (1974). Gaziantep Müdafaası. Gaziantep: Gaziantep Kültür Derneği Kitap ve Broşür Yayınları, Gaziantep.
Pamuk, B. (2009). Bir Şehrin Direnişi: Antep Savunması. İstanbul: IQ Kültür ve Sanat Yayıncılık, İstanbul. T.C. Genelkurmay Başkanlığı Harp Tarihi Dairesi. (1966). Türk İstiklal Harbi (TİH) Güney Cephesi (IV. Cilt). Ankara: Genelkurmay Başkanlığı Harp Tarihi Dairesi Resmi Yayınları, Ankara. T.C. İçişleri Bakanlığı İller İdaresi Genel Müdürlüğü. (1977). Yeni Tabii Yer Adları 1977, Ankara: İller İdaresi Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara. T.C. Resmi Gazete, Büyükşehir Belediyesi Kanunu. http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2004/07/20040723.htm#1. Son erişim 10 Ekim 2018.
T.C. Resmi Gazete, Adres ve Numaralamaya İlişkin Yönetmelik.http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2006/07/20060731-1.htm. Son erişim 10 Ekim 2018. T.C. Resmi Gazete, On Üç İlde Büyükşehir Belediyesi Ve Yirmi Altı İlçe Kurulması İle Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik yapılmasına Dair Kanun. http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2012/12/20121206-1.htm. Son erişim 10 Ekim 2018. Sauer, C.O. (1956). The Education of A Geographer. Annals of Association of American Geographers 46 (3): 287-299.
Tunçel, H. (2000). Türkiye'de İsmi Değiştirilen Köyler. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 10 (2): 23-34.
Uzun, E. (2014). Savaş Alanları Turizmi Üzerine Coğrafi Bir Değerlendirme: Antep Savunması Örneği (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Erzurum. Ünler, A. N. (1969). Türk'ün Kurtuluş Savaşı'nda Gaziantep Savunması. İstanbul: Kardeşler Matbaacılık, İstanbul. Üzel, S. (1952). Gaziantep Savaşının İç Yüzü. Ankara: Doğuş Ltd. O. Matbaası Basımı, Ankara.
Wang, F., Hartmann, J., Luo, W., Huang, P. (2006) GIS Based Spatial Analysis of Tai place names in Southern China: An Exploratory Study of Methodology. Geographic Information Sciences 12: 1-8.
Alagöz, C. A. (1984). Türkiye Yer Adları Üzerine Bazı Düşünceler. Türk Yer Adları Sempozyumu 1984-Coğrafya-Bildiri: 11-23, Ankara.
Bozgeyik, B. (1998). İstiklal Harbinde Gaziantep (3. Baskı). Gaziantep: Gaziantep Şehitkâmil Belediyesi Kültür Müdürlüğü Yayınları, Gaziantep.
Conedera, M., Vassere, S., Neff, C., Meurer, M. and Krebs, P. (2007). Using Toponymy to Reconstruct Past Land Use: A Case Study of Brüsada (Burn) in Southern Switzerland. Journal of Historical Geography 33 (4): 729-748.
Durgun, S. (2018). Memalik-i Şahane'den Vatan'a, İstanbul: İletişim Yayınları, İstanbul.
Gaziantep Büyükşehir Belediyesi CBS Şube Müdürlüğü.(2016). Mahalle ve sokak verileri.
Giraut, F. & Holzschuch, M. H. (2016). Place Naming as Dispositif: Towards A Theoretical Framework. Geopolitics 21: 1-21.
Nureddin, L. M. (1974). Gaziantep Müdafaası. Gaziantep: Gaziantep Kültür Derneği Kitap ve Broşür Yayınları, Gaziantep.
T.C. Genelkurmay Başkanlığı Harp Tarihi Dairesi. (1966). Türk İstiklal Harbi (TİH) Güney Cephesi (IV. Cilt). Ankara: Genelkurmay Başkanlığı Harp Tarihi Dairesi Resmi Yayınları, Ankara.
T.C. İçişleri Bakanlığı İller İdaresi Genel Müdürlüğü. (1977). Yeni Tabii Yer Adları 1977, Ankara: İller İdaresi Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara.
T.C. Resmi Gazete, Büyükşehir Belediyesi Kanunu. http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2004/07/20040723.htm#1. Son erişim 10 Ekim 2018.
T.C. Resmi Gazete, On Üç İlde Büyükşehir Belediyesi Ve Yirmi Altı İlçe Kurulması İle Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik yapılmasına Dair Kanun. http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2012/12/20121206-1.htm. Son erişim 10 Ekim 2018.
Sauer, C.O. (1956). The Education of A Geographer. Annals of Association of American Geographers 46 (3): 287-299.
Ünler, A. N. (1969). Türk'ün Kurtuluş Savaşı'nda Gaziantep Savunması. İstanbul: Kardeşler Matbaacılık, İstanbul.
Üzel, S. (1952). Gaziantep Savaşının İç Yüzü. Ankara: Doğuş Ltd. O. Matbaası Basımı, Ankara.