OSMANLI DÖNEMİNDE TEKİRDAĞ’DA YAPILAN HAYVANCILIĞIN İSTANBUL’UN İAŞESİ İLE SANAYİİ VE TİCARİ FAALİYETLERDEKİ ROLÜ

Osmanlılarda reayanın ve devletin önemli bir gelir kaynağı olan hayvancılık, tarımsal üretimden sonra gelen bir ekonomik faaliyet kolu olarak dikkati çekmektedir. Osmanlı Devleti'nde hayvancılığın temeli büyükbaş ve küçükbaş hayvancılığa dayanmaktadır. Büyükbaş hayvancılık çift sürme ve nakliye işlerinin vazgeçilmez bir unsuru olarak tarımsal üretime katkı sağlamaktadır. Küçükbaş hayvancılık ise vergi nedeniyle devletin önemli bir gelir kalemi, bazı imalat kolları için hammadde kaynağı ve halkın gıda ihtiyacının karşılandığı oldukça geniş bir tüketim alanı olarak varlık göstermektedir. Bu çalışmada, Osmanlı Döneminde önemli bir ekonomik uğraş olan büyükbaş ve küçükbaş hayvancılık faaliyeti, İstanbul’un temel gıda ihtiyacını karşılayan başlıca yerlerden biri olan Tekirdağ özelinden incelenmektedir. Tekirdağ’a özgü bu araştırmayla da Osmanlı Devleti’nin hayvancılık politikaları ve bu politikaların bölgesel yansımaları tahlil edilmeye çalışılmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

İstanbul'un İaşesi, Hayvancılık, Büyükbaş Hayvancılık, Küçükbaş Hayvancılık, Tekirdağ

THE ROLE OF STOCKBREEDING IN TEKIRDAĞ DURING THE OTTOMAN PERIOD ON PROVISION, INDUSTRY AND COMMERCIAL ACTIVITY OF ISTANBUL

Stockbreeding, which is an important source of income for the masses of the people and the state, is emerging as the most important branch of economic activities after the grain production. Cattle and livestock breeding are the basis of the stockbreeding activities for the economic life of the Ottoman Empire. Cattle breeding contributes to agricultural production through animals which are indispensable for double riding and transportation activities and it also plays a decisive role in the agricultural structure because of this contribution. Livestock breeding is an asset as an important source of revenue for the state due to taxes, raw materials for some manufacturing branches, and large production area which meets the consumption goods such as meat and milk. In this study, cattle livestock breeding activities, considered as an important economic activity during the Ottoman period, are examined in Tekirdağ, which is one of the main places to meet the necessity of food of Istanbul. The stockbreeding politics of the Ottoman Empire and regional reflections of these policies are tried to be understood with the Tekirdağ-specific research, which was accepted as a pilot region in terms of agriculture and breeding during the Ottoman period.

Keywords:

Provision of Istanbul, Stockbreeding, Cattle Breeding, Livestock Breeding, Tekirdağ,

PDF

___

Başbakanlık Osmanlı Arşivleri (BOA), 1994: 5 Numaralı Mühimme Defteri (973/ 1565–1566), Özet-transkripsiyon, haz. Hacı Osman Yıldırım, Vahdettin Atik, Murat Cebecioğlu ve diğerleri, Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara.
BOA, Ali Emiri Abdülhamid I (AE.SABH.I), nr. 119/8086.
BOA, Cevdet Askeriye (C.AS), nr. 134.
BOA, Cevdet Belediye (C. BLD), nr. 49/2424.
BOA, Cevdet Dâhiliye (C.DH), nr. 168/8398.
BOA, Cevdet İktisat (C. İKS), nr. 1767.
BOA, Cevdet Maliye (C.ML), nr. 524/21430, 8981.
BOA, Cevdet Nafia (C. NF), nr. 7/307, 06/C /1252.
BOA, Dahili Mektûbat (DH. MKT), nr. 1668/150, 2192/132, 182/7, 3.
BOA, İbnülemin Timar ve Zeamet (İE.TZ), nr. 11/1095.
BOA, Maliye Nezareti Varidat–Temettuat Defterleri İslâm Der Kazâ-i Tekfurdağı (ML. VRD. TMT), nr. 05471,05505, 06397.
BOA, Maliyeden Müdevver Defter (MAD), nr. 11008.
BOA, Nüfus Defterleri (NFS.d), nr. 4013, 3971.
BOA, Sadaret Mektûbi Kalemi, (A. MKT), nr. 106/43.
BOA, Sadaret Nezaret ve Devair Evrakı (A. MKT. NZD), nr. 204/88.
BOA, Şuray-ı Devlet Evrakı (ŞD), nr. 276/9.
1579 Numaralı Rodoscuk Şer’iye Sicili.
1596 Numaralı Rodoscuk Şer’iyye Sicili.
1751 Numaralı Rodoscuk Şer'iyye Sicili.
Altınay, A. R., 1987: Onuncu Asr-ı Hicrîde İstanbul Hayatı, haz. Abdullah Uysal, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay., Ankara.
Ateş, H., 2009: Kuzey Marmara Sahilleri ve Ard Alanında Şehirleşmenin Tarihi Süreci: XVI.-XVII. Yüzyıllarda Tekirdağ ve Yöresi, (Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü). Ateş, H., 2013: “Kuzey Marmara’da Bir Liman Kentinde Ticaret: XVI. Yüzyılda Tekirdağ-Rodosçuk Limanı”, Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, Cilt 3, Sayı 6, Temmuz, ss. 21-38. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, 2013: Osmanlı Yer Adları I: Rumeli Eyaleti (1514-1550), haz. Ahmet Özkılınç, Ali Coşkun ve Abdullah Sivridağ, Ankara. Bayraktar, K., 2007: “1844 Yılı Temettuat Sayımlarına Göre Çorlu’nun Sosyo-Ekonomik Yapısı”, Türk Dünyası Araştırmaları, Sayı 171, Kasım-Aralık, s. 181. ss. 171-200. Bilgin, A., 2003: "Matbah-ı Âmire", Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), Cilt 28, İstanbul, ss. 115-119. Çağatay, N., 1947: “Osmanlı İmparatorluğunda Reayadan Alınan Vergi ve Resimler”, Ankara Üniversitesi Dil Tarih Coğrafta Fakültesi Dergisi, Sayı V, Ankara, ss. 483-511. Emecen, F., 1998: “Ağnam Resmi”, DİA, C. 1, ss. 478-479. Faroqhi, S., 1979–1980: “İstanbul’un İaşesi ve Tekirdağ-Rodoscuk Limanı (16.–17. Yüzyıllar)”, Türkiye İktisat Tarihi Üzerine Araştırmalar II, ODTÜ Gelişme Dergisi Özel Sayısı, ss. 139-154. Faroqhi, S., 2006: Osmanlı Şehirleri ve Kırsal Hayatı, Emine Sonnur Özcan (çev.), Doğu Batı Yayınları, Ankara. Genç, M., 2005: Osmanlı İmparatorluğu’nda Devlet ve Ekonomi, 4. Baskı, Ötüken Yayınları, İstanbul. Greenwood, A., 1988: İstanbul’s Meat Provisioning: A Study of the Celepkeşan System, Basılmamış Doktora Tezi, Chicago Üniversitesi. Güran, T., 1998: 19. Yüzyıl Osmanlı Tarımı, Eren Yayınları, İstanbul. Hayrabolulu Caferzade M. T., Tarihte Hayrabolu ve Çevresi, haz. Aydın Oy. İnalcık, H., 1996: “İslam Arazi ve Vergi Sisteminin Teşekkülü ve Osmanlı Devrindeki Şekillerle Mukayesesi”, Osmanlı İmparatorluğu (Toplum ve Ekonomi), 2. Baskı, Eren Yayınları, İstanbul, ss. 15-30. İnalcık, H., 2009: “Çiftliklerin Doğuşu: Devlet, Toprak Sahipleri ve Kiracılar”, Osmanlı’da Toprak Mülkiyeti ve Ticari Tarım, Çağlar Keyder ve Faruk Tabak (Ed.), 2. Baskı, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, ss. 15-34. Mantran, R., 1990: XVII. Yüzyıl’ın İkinci Yarısında İstanbul, çev. M.Ali Kılıçbay-E. Özcan, Cilt 1, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara. Orman ve Maadin ve Ziraat Nezareti İstatistik İdaresi, 1326: 1323 Senesi Avrupay-i Osmanî Ziraat İstatistiği, Dersaadet. Orman ve Maadin ve Ziraat Nezareti İstatistik İdaresi, 1327: 1325 Senesi Asya ve Afrikay-i Osmanî Ziraat İstatistiği, Dersaadet. Salname-i Vilayet-i Edirne 1293. Salname-i Vilayet-i Edirne 1301. Salname-i Vilayet-i Edirne 1309. Salname-i Vilayet-i Edirne 1310. Salname-i Vilayet-i Edirne 1317. Sezen, T., 2006: Osmanlı Yer Adları, Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara. Tabakoğlu, A. ve Karataşer, B., 2017: "İstanbul'un İaşesinde Trakya Bölgesinin Rolü", Sosyal Bilimler Metinleri, 2017/1, Namık Kemal Üniversitesi Yayınları, Tekirdağ, ss. 1-23. Tabakoğlu, A., 2003: Türk İktisat Tarihi, 6. Baskı, Dergâh Yayınları, İstanbul. Uzun, A., 2006: İstanbul’un İaşesinde Devletin Rolü: Ondalık Ağnam Uygulaması 1783-1857, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.