ASAF HÂLET ÇELEBİ’NİN ŞİİRLERİNDE ANİMA ARKETİPİ

Edebî eserde kodlanan kolektif bilinç dışı unsurları belirlemeyi hedefleyen arketipsel eleştiri, Carl Gustav Jung tarafından şekillendirilmiştir. Yazar ya da şair, ortak/kolektif bilinç dışında yer alan arketiplere seslendiğinde bireysellikten evrenselliğe uzanabilmektedir. Cumhuriyet dönemi şairlerinden olan Asaf Hâlet Çelebi; Budizm, Eski Doğu inançları, tasavvuf ve Türk divan edebiyatı geleneğine göndermelerde bulunarak mistik bir anlayışla şiirlerini yazar. Masalsı bir atmosfere sahip olan şiirlerinde; bilinç dışında yaşayan hayallerini, insan ruhunun ortak yanlarıyla kaynaştırarak ifade eder. Şiirlerinde yer alan bilinç dışı izlerden birisi de, erkekteki dişil yön olarak tanımlanan “anima” arketipidir. Bu çalışmada, Asaf Hâlet Çelebi’nin şiirlerinde anima arketipinin dışa vurumları araştırılmış ve elde edilen bulgular değerlendirilmiştir. Yapılan çalışma sonucunda Jung’un, her bireyin ortak/kolektif bilinç dışında yer aldığını vurguladığı arketiplerden olan anima arketipinin, Asaf Hâlet Çelebi’nin şiirlerinde de etkin bir şekilde kullanıldığı görülmüştür. Böylece şairin arketiplerden yararlandığı, şiirleri sayesinde bilinç dışındakini bilinç düzeyine çıkarabildiği ve bireysellikten evrenselliğe uzanan köprüyü arketipler ile kurduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Carl Gustav Jung, Asaf Hâlet Çelebi, arketip, şiir, anima

THE ANIMA ARCHTYPE IN ASAF HÂLET ÇELEBİ’S POEMS

The archetypal critic that aims to detect collective unconscious objects coded in literal works is formed by Carl Gustav Jung. When author or poet used archetypes of humanity, he/she may reach to universality from individuality. Asaf Hâlet Çelebi who is one of Republic period poets, expresses his unconscious dreams by mixing common traces of human soul in his poems that have epic atmosphere. One of the unconscious traces in his poems is “anima” archetype that is defined as feminine side of male. In this study, expressions of anima archetype in Asaf Hâlet Çelebi’s poems are surveyed and outcomes are evaluated. The performed study have shown that anima archetype which has been expressed by Jung as a common/collective unconscious archetype in every person is widely seen in Asaf Hâlet Çelebi’s poems. Therefore, it has been discovered that Poet benefited from archetypes and outcomed the unconscious things to consciousness level. Once all the obtained results of this study are evaluated, it is seen that the bridge from single personality to universality can be formed by using archetypes in literal works.

Keywords:

Carl Gustav Jung, Asaf Hâlet Çelebi, archetype, poem, anima,

PDF

___

Alangu, T. (1983). Türkiye folkloru el kitabı. İstanbul: Adam Yayıncılık.
Aydemir, M. (2014). Asaf Hâlet Çelebi’nin şiirinde geleneğin izleri. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 3/1, 218-239.
Baydar, M. (2015). Edebiyatçılarımız ne diyorlar?. İstanbul: İletişim Yayınları.
Birsel, S. (2009). Ah Beyoğlu vah Beyoğlu. İstanbul: Sel Yayıncılık.
Cebeci, O. (2004). Psikanalitik edebiyat kuramı. İstanbul: İthaki Yayınları.
Challaye, F. (1998). Dinler tarihi. S. Tiryakioğlu(Çev.). İstanbul: Varlık Yayınları.
Çelebi, A. H. (2004). Bütün yazıları. H. Sazyek (Haz.). İstanbul: YKY.
Çelebi, A. H. (2009). Bütün şiirleri. S. Özpalabıyıklar (Haz.). İstanbul: YKY.
Çelebi(ler), N. (2003). On üç yıl, tutkulu bir aşkla Binbir Gece Masalları’ndaki gibi bir hayat yaşadık. Asaf Hâlet Çelebi Kitabı, 151-174, Ankara: Hece Yayınları.
Çıkla, S. (2010). Türk edebiyatında manzum poetikalar. Ankara: Akçağ Yayınları.
Doğan, M. C. (2003). A’dan Z’ye Asaf Hâlet Çelebi. İstanbul: YKY.
Emre, İ. (2006). Edebiyat ve psikoloji. İstanbul: Anı Yayıncılık.
Ergun, S. N. (1936). Türk şairleri-I. İstanbul: Suhulet Kütüphanesi.
Fordham, F. (2011). Jung psikolojisinin ana hatları. A. Yalçıner (Çev.). İstanbul: Say Yayınları.
Günay, V. D. ve Koreli, Z. D. (2007). Türk şiirinde bir gizem: Asaf Hâlet Çelebi ve “He” şiirine bir bakış. Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi, 2, 169-187.
Jacobi, J. (2002). C. G. Jung psikolojisi. M. Arap (Çev.). İstanbul: İlhan Yayınevi.
Jung, C. G. (1997). Analitik psikoloji. E. Gürol (Çev.). İstanbul: Payel Yayınevi.
Jung, C. G. (1998). Analitik psikolojinin temel ilkeleri. K. Şipal (Çev.). İstanbul: Cem Yayınevi.
Jung, C. G. (2009). İnsan ve sembolleri. A. N. Babaoğlu (Çev.). İstanbul: Okuyan Us.
Jung, C. G. (2010). Psikoloji ve din. R. Karabey (Çev.). İstanbul: Okyanus Yayıncılık.
Jung, C. G. (2013). Anılar, düşler, düşünceler. İ. Kantemir (Çev.). İstanbul: Can Yayınları.
Jung, C. G. (2015). Feminen-dişilliğin farklı yüzleri. T. V. Soylu (Çev.). İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
Kabaklı, A. (2002). Türk edebiyatı-IV. İstanbul: Türk Edebiyatı Vakfı Yayınları.
Kaplan, M. (1978). Edebiyatımızın içinden. İstanbul: Dergâh Yayınları.
Kaplan, M. (2009). Şiir tahlilleri-2. İstanbul: Dergâh Yayınları.
Kolcu, A. İ. (2009). Asaf Hâlet’in poetikası. Erzurum: Salkımsöğüt Yayınları.
Miyasoğlu, M. (1983). Asaf Halet Çelebi. Türk Edebiyatı, 20, 14-16.
Miyasoğlu, M. (1993). Asaf Hâlet Çelebi. Ankara: Akçağ Yayınları.
Narlı, M. (2006).Asaf Halet Çelebi’nin poetikası, İlmî Araştırmalar, 22, 165-186.
Okay, O. (2003). Beylerbeyi’nde bir garip çelebi. Asaf Hâlet Çelebi Kitabı, 19-29, Ankara: Hece Yayınları.
Orhanoğlu, H. (2007). Asaf Hâlet’in aynasındaki zaman. Türk Edebiyatı Dergisi, 410, 16-19.
Pala, İ. (1991). Anka. Türk İslam Ansiklopedisi, 3, 201.
Ulutaş, N. (2009). Asaf Hâlet Çelebi’nin şiirlerinde çocuk, masal ve tekerleme. Turkish Studies (ISSN: 1308-2140), 4/1, 1103-1133.