KÖKEN BİLGİSİ ARAŞTIRMALARINDA SÖZCÜKSEL BENZERLİKLER NASIL DEĞERLENDİRİLMELİDİR? (TÜRKİYE TÜRKÇESİ VE ÇUVAŞÇA ÖRNEĞİNDE)

İki ya da daha fazla dilin karşılaştırmasında en önemli husus, bunların arasında benzer kelimelerin var olup olmamasıdır. İnsanlık tarihinin başlangıcından bu yana, dil konuşurları öteki dil konuşurları ile temaslarında hep benzerlikleri aramışlardır. Hint-Avrupa karşılaştırmalı dil bilim incelemelerinin kurucusu sayılan Sir William Jones’tan beridir bu benzerlikler bir taraftan karşılaştırmalı dil bilimin ana malzemesini oluştururken diğer taraftan köken bilgisi araştırmaları için de önemli dayanaklar teşkil etmektedir. Dil bilimin bugüne kadar ulaştığı sonuçlara göre birbirleri ile herhangi bir akrabalık ilişkisi bulunmayan, coğrafi olarak çok uzak bölgelerde kullanılan iki dil arasında dahi kelime benzerliği oranı % 5-6 civarındadır. İki dil arasındaki sözcüklerin benzerliklerinin metodolojik olarak doğru tanımlanamaması hem karşılaştırmalı dil bilim hem de köken bilgisi araştırmalarında yanlış sonuçlara varılmasına sebep olabilmektedir. Karşılaştırmalı dil bilim araştırmaları daha çok köken ortaklığına dönükken köken bilgisi araştırmalarının kapsamının bundan daha fazla olması benzerliklerin daha dikkatle incelenmesini gerektirmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Kelime Benzerliği, Köken Bilgisi, Tarihsel-Karşılaştırmalı Dil Bilim, Türkiye Türkçesi, Çuvaşça

PDF

___

AIKHENVALD, Alexandra Y.- DIXON, R. M. W., “Introduction”, Areal Diffusion and Genetic Inheritance, (Aikhenvald, Alexandra Y., Dixon, R. M. W.), Oxford University Press, New York, 2001.
AKALIN, Şükrü Halûk, vd., Türkçe Sözlük, 11. baskı, TDK, Ankara, 2011.
AKSAN, Doğan, Her Yönüyle Dil Ana Çizgileri İle Dil Bilim, 5. baskı, 1. Cilt, TDK, Ankara, 1995.
AKSOY, Ömer Asım-DİLÇİN, Dehri, Tarama Sözlüğü, 3.baskı, 8 cilt, TDK, Ankara, 2009.
CAMPBELL, Lyle, Historical Linguistics, An Introduction, MIT Press, Cambridge-Massachusetts, 1999.
---------------, “How to Show Languages are Related: Methods for Distant Genetic Relationship”, The Handbook of Historical Linguistics, Blackwell, Oxford, 2003, 262-282. s.
--------------- - MIXCO, Mauricio, J., A Glossary of Historical Linguistics, Edinburg University Press, Edinburg, 2007.
CEYLAN, Emine, Çuvaşça Çok Zamanlı Ses Bilgisi, TDK, Ankara, 1997.
DOERFER, Gerhard, “Temel Sözcükler ve Altay Dilleri Sorunu”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 1980-1981, 1983, 1-16. s.
DURMUŞ, Oğuzhan, “Alıntı Kelimeler Bakımından Türkçe Sözlük”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 26, 2004, 1-21. s.
---------------, “{-(y)ArAK} Zarf-Fiil Ekinin Kökeni Üzerine”, Türkbilig, S. 23, 2012, 19-60. s.
---------------, “Türkiye Türkçesi ‘Olta’ İle Çuvaşça ‘Vĭlta’ Benzerliği Üzerine”, Türkbilig, s. 25, 2013, 1-18. s.
ERGİN, Muharrem, Türk Dil Bilgisi, Bayrak Basım Yayın, İstanbul, 1993.
ERSOY, Feyzi, “Çuvaş Türkçesi ve Türkiye Türkçesinde Yalancı Eşdeğerler”, Türkbilig, S.14, 2007, 60-68. s.
FEDOTOV, Mihail Romanoviç, Etimologiçeskiy Slovar’ Çuvaşskogo Yazıka, C. I-II, Çeboksarı, 1996 = ESÇY
GÖKÇE, Faruk, “Altay Dillerinde Ortak Bir Gramatikal Morfem [Zarf-Fiil/Mastar Eki + GÖR-] Üzerine”, Türkbilig, S. 27, 2014, 1-12. s.
HİRİK, Erkan-TÜRK, Ahmet Turan, “Ortak Türkçe Üçgeninde Yansıma Sözlerin Durumu”, Bengü Bitig, Dursun Yıldırım Armağanı, (Ed. B. Gül, F. Ağca, F. Gökçe), TürkbiligÖncü Kitap, Ankara, 2013, 383-396. s.
HOCK, Hans Heinrich, Principles of Historical Linguistics, Mouton de Gruyter: Berlin-New York, 1991.
PAVLOV, İvan Pavloviç, Hal’hi Çĭvaş Literatura Ç lhi, Morfologi, Şupaşkar, 1965.
SCHERNER, Bernd, Arabische und Neupersische Lehnwörter im Tschuwaschischen, Franz Steiner: Wiesbaden, 1977.
SCHÖNİG, Claus, “Modern Türk Dillerinin Eş Zamanlı Tasnifi ve Tarihsel Yönleri”, (Çev. İsa Sarı), Dil Araştırmaları, S. 20, 2013, 221-257. s.
SERGEYEV, Leonid Pavloviç, Aça-Pĭça Puplev n Slovar , Şupaşkar, 1999.
SEVORTYAN, E. V. (Ed.), Etimologiçeskiy Slovar’ Tyurkskih Yazıkov (Obşçetyurkskie i mejtyurkskie osnovı na bukvu «B»), Moskova, Nauka, 1978.
SKVORTSOV, M. İ., Çuvaşsko-Russkiy Slovar’, Russkiy Yazık, Moskova, 1982.
STACHOWSKİ, Marek, Etimoloji, TKAE Yayınları, Ankara, 2011.
STEINGASS, F., Comprehensive Persian-English Dictionary, 2. baskı, Librairie du Liban Publisher SAL, Beyrut, 1998.
TEKİN, Talat, Türk Dillerinde Birincil Uzun Ünlüler, Simurg Yayınları, İstanbul, 1995.
TİETZE, Andreas, Tarihi ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lugatı, Cilt 1: A-E, Simurg Yayınları, İstanbul-Wien, 2002.
UĞURLU, Mustafa, “Türk Lehçeleri Arasında Kelime Eş Değerliği”, Bilig, S. 29, 2004, 29-40.s.
YAZICI Ersoy, Habibe, Başkurt Türkçesi ve Türkiye Türkçesinde Yalancı Eşdeğerler, Gazi Kitabevi, Ankara, 2012.
YEGOROV, V. G., Etimologiçeskiy Slovar’ Çuvaşskogo Yazıka, Çuvaşizdat: Çeboksarı, 1964.
YILMAZ, Emine, “Türkiye Türkolojisi ve Karşılaştırma(ma)lı Dil Bilim”, Muğla Üniversitesi, IV. Uluslararası Dünya Dili Türkçe Sempozyumu (Muğla, 22-24 Aralık 2011), Muğla, 2012, 779-789. s.