Kur’ân’ın Bazı Odak Kavramlarının Meallere Yansıtılma Sorunu “Anlamak İçin Türkçe Kur’ân (Meâl)” Adlı Çalışma Örneğinde”

Kur’ân’ın bazı kelimeleri taşıdıkları anlamlar itibariyle odak kavramlar olarak değerlendirilir. Bu kavramların özelde âyetin anlamını genelde ise ilâhî mesajı iletmek adına, doğru anlaşılması ve sahip oldukları anlam zenginlikleriyle başka bir dile tercüme edilmesi önemlidir. Söz konusu kavramların yanlış ya da eksik anlaşılması kavramla birlikte âyetin de aynı noksanlıklarla yorumlanmasına neden olur. Makalede, Kur’ân’ın bazı odak/kurucu kavramlarının meallere yansıtılırken yapılan hatalara dikkat çekilmiştir. Çalışma şu sorular etrafında şekillenmiştir: Odak kavramları yorumlamada kişi ne kadar hürdür? Bir Kur’ân kavramını anlama etkinliğinde yorumcu lafız kanalından ya da nüzûl ortamından çıkabilir mi? Yorum geleneğinin sağladığı elastikiyet yorumcuya kavramları istediği şekilde anlamak imkânı sağlar mı? Dilsel ya da konusal kriter gibi bazı sabiteleri dikkate almadan yapılacak yorumlar kavramların esas anlamlarını belirlemede yeterli olur mu? Bu sorulara, meallerde eksik ve hatalı bir yorum olarak yer verilen bazı kurucu kavramların tahlilleriyle cevap aranmıştır. Kavram, odak kavram, anlama gibi kavramsal çerçeveyle başlayan çalışmada doğru bir anlamın elde edilmesi için gerekli etmenlerden bahsedilmiştir. Odak kavramın sembol ve temel yapıtaşı (bulding block) olarak sunulduğu makalede farklı meallerden seçmeci yöntemle alınan örneklerin mana ve yorum bakımından kavramın mesajını yansıtmadaki hataları değerlendirilmiştir. Kavramların kök ve semantik yapısının dikkate alınmaması, ilk muhatapların kavramlara yüklediği anlamların göz ardı edilmesi ya da kavramın iç ve dış bağlamdan bağımsız olarak tercüme edilmesi gibi nedenler, söz konusu kavramların meallere yanlış bir şekilde yansıtılmasına neden olduğu sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Tefsir, Meâl, Odak Kavram, Anlam, Problem.

“The Issues Arising from Translations of Some Key Quranic Concepts” An Exemplary Study “Turkish Qur’an Translation for Understanding”

There are some words in the Qur’an that are considered “focus concepts” based on their meaning. It is important that these key concepts are understood entirely and translated into different languages with their richness of meaning to interpret the verses correctly and convey their divine message to others. If these aforementioned key concepts are understood incorrectly or incompletely, the same deficiencies will be reflected in the interpretation of the verses. In this article, the main focus is to pinpoint the significant mistakes made while reflecting on some of the focus concepts of the Qur’an’s interpretations or translations. This study examines these focus concepts by analyzing the answers to the following questions. How much freedom the person has in interpreting focus concepts? Can an interpreter leave out the linguistics and the reason of the revealed verse in the interpretation? Does the traditional interpretation flexibility allow the interpreter to understand the key concepts as he or she wants? Are interpretations to be made without considering specific criteria such as linguistics and thematics, and would that be sufficient to determine the essential meaning of the key concepts? Answers were sought for these questions by analyzing some of the key concepts which were included in the incomplete and incorrect interpretations of the verses. At the beginning of the article, the essential factors, such as understanding the conceptual framework, which consists of the concepts, and focus concepts, are explained in order to achieve an accurate meaning. Later, the focus concept is presented as the symbol and the basic building block. The meaning and interpretations were evaluated by using selected mistakes of sample translation taken from some other translations.

Keywords:

Tafsir, Translation, Key (Focus) Concepts, Meaning, The Issues,

PDF

___

Beyaz, Zekeriya. Kur’ân-ı Kerîm Meâli. İstanbul: Sancak Yayınları, 2013.
Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail. el-Câmiʿu’s-sahîh. thk. Muhammed Züheyr b. Nasr. 8 Cilt. b.y.: Dâru Tavki’n-Necât, 2. Basım, 1422.
Cerrahoğlu, İsmail. Tefsir Usûlü. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1976.
Cevherî, İsmâîl b. Hammâd. Mu’cem es-sıhâh. thk. Halil Me’mun Şeyhâ. Beyrut: Dârü’l-Ma’rife, 2008.
Cündioğlu, Dücane. Kur’ân’ı Anlamanın Anlamı. İstanbul: Kitapevi, Dördüncü., 1998.
Cürcânî, Ebü’l-Hasen Alî b. Muhammed b. Alî es-Seyyid eş-Şerîf el-Hanefî. et-Ta’rîfât. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-’İlmiyye, 1403.
Dalgın, Nihat. “Rükû”. 35/286. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 2008.
Dâmeğânî, Hüseyin b. Muhammed. Islâhu’l-vücûh ve’n-nezâir fi’l-Kur’âni’l-Kerîm. thk. Abdülaziz Seyyid el-Ehl. Beyrut: Dâru’l-ilmi li’l-melâyîn, 1985.
Demi̇r, Şehmus. “Kur’ân’da Zekât Kavramının Etimolojik ve Semantik Analizi”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 28 (2007), 9-30.
Ebû Zeyd, Nasr Hâmid. İlahi Hitabın Tabiatı. çev. Mehmet Emin Maşalı. Ankara: Kitâbiyât, 2001.
Ebü’l-Baka, Eyyub bin Mûsâ el-Hüseynî el-Kefevî. el-Külliyât. thk. Adnan Derviş - Muhammed Mısrî. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, ts.
Elmalılı, Muhammed Hamdi Yazır. Hak Dini Kur’an Dili, ts.
Erkal, Mehmet. “Zekat”. 44/207-209. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 2013.
Feyyûmî, Ahmed b. Muhammed b. Alî Ebû’l-Abbâs el-Hamevî. el-Misbâhu’l-munîr fî ğarîbi’ş-şerhi’l-kebîr. thk. Eymen Abdurrezzâk eş-Şevvê. Dimeşk: Daru’l-Menhel, 2016.
Firûzâbâdî, Mecdüddîn Muhammed b. Ya’kub. el-Kâmusü’l-muhît. thk. Halil Me’mun Şeyhâ. Beyrut: Dârü’l-Ma’rife, 2011.
Frankl, Viktor E. İnsanın Anlam Arayışı. çev. Özge Yılmaz. İstanbul: Okyanus Yayıncılık, 2021.
Gözeler, Esra. Kur’an Ayetlerinin Tarihlendirilmesi. İstanbul: Kuramer, 2016.
Gözübenli, Beşir. “Temel Dini Kavramların Başka Dillere Aktarılması Problemi ve Meâller”. Kur’an Mealleri Sempozyumu I/ (2007), 79-92.
Halil b. Ahmed. Kitabü’l-’Ayn. thk. Mehdi Mahzûmî - İbrâhîm Samrâî. Beyrut: Müessesetü’l-’Alemi Ii’l-Matbuât, 1998.
Harman, Ömer Faruk. “Hac”. 14/382-386. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 1996.
https://www.kuranmeali.com/ÂyetKarsilastirma.php?sûre=4&âyet=127 14/2/2022
https://www.kuranmeali.com/ÂyetKarsilastirma.php?sûre=9&âyet=103 14/2/2022
İbn Fâris el-Luğavî, Ebû’l-Huseyn Ahmed er-Razî. Efrâdu kelimâti’l-Kur’âni’l-’azîz. thk. Hâtim Salih ed-Dâmin. Dimaşk: Dârü’l-Beşâir, 2002.
İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullâh b. Müslim ed-Dîneverî. Te’vîlu müşkili’l-Kurân. thk. İbrahim Şemsüddin. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-’İlmiyye, ts.
İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed el-Ensârî er-Rüveyfî. Lisânü’l-‘ârab. thk. Abdullah Ali el-Kebîr. Kahire: Darü’l-Mearif, 1119.
İzutsu, Toshihiko. Kur’ân’da Dinî ve Ahlâkî Kavramlar. çev. Selahattin Ayaz. İstanbul: Pınar Yayınları, 1991.
Kanca, Fatih. “Taberî’nin Târîhü’l-Umem ve’l-Mülûk Adlı Eserinde Esbâb-ı Nüzûl”. Kilis 7 Aralık Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5/9 (30 Aralık 2018), 399-430.
Karaalp, Cahit. “Salât Kavramının Semantik Analizi”. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları 9/1 (2018), 173-212.
Karataş, Turan. Ansiklopedik Edebiyat Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Perşembe Yayınları, 2001.
Kılıç, Mustafa Cemil. Türkçe Kur’ân. İstanbul, 2012.
Mustafavî, Hasan b. Muhammed Rahîm et-Tebrîzî. et-Tahkîk fî kelimâti’l-Kur’âni’l-Kerîm. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, ts.
Mustafevî. et-Tahkîk fî kelimâti’l-Kur’âni’l-Kerîm. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, ts.
Okuyan, Mehmet. Kur’ân-ı Kerîm’de Çok Anlamlılık. İstanbul: Düşün Yayınları, 2013.
Özsoy, Ömer. Sünnetullah. Ankara: Fecr Yayınları, 2015.
Râgıb, Ebü’l-Kāsım Hüseyn b. Muhammed b. el-Mufaddal el-İsfahânî. el-Müfredât fî ğarîbi’l-Kur’ân. Beyrut: Daru’l-Marife, ts.
Sâbûnî, Muhammed Ali. Safvetü’t-Tefâsîr. Kahire: Darü’s-Sâbûnî, 1417.
Serahsî, Ebû Bekr Şemsü’l-Eimme Muhammed b. Ebî Sehl Ahmed. Usûlü’s-Serahsî. Beyrut: Dârü’l-Ma’rife, ts.
Sülün, Murat. Kur’ân Klavuzu. İstanbul: Ensar, 2011.
Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî eş-Şâfiî. el-İtkân fî ’ulûmi’l-Kur’ân. thk. Muhammed Ebü’l-Fadl İbrâhîm. el- Heyetü’l-Mısrıyyetü’l-Âmmetü li’l-Kitâb, 1394.
Şâtıbî, Ebû İshâk İbrâhîm b. Mûsâ b. Muhammed el-Lahmî el-Gırnâtî. el-Muvafakât. thk. Hasan Ali Süleyman. Dâru İbn ’Afvân, 1417.
Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd el-Âmülî el-Bağdâdî. Câmi‘u’l-beyân ‘an te’vîli âyi’l-Kur’ân. thk. Ahmed Şâkir. 24 Cilt. Müessesetü’r-Risâle, 1420.
Tehânevî, Muhammed A‘lâ b. Alî b. Muhammed Hâmid el-Fârûkī. Keşşâfü ıstılâhâti’l-fünûn ve’l-ʿulûm. thk. Ali Dehrûc. 2 Cilt. Beyrut: Mektebetü Lübnân, 1996.
Vardar, Berke. Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Multilingual, 2007.
Watt, William Montgomery. Hz. Muhammed Mekke’de. çev. Süleyman Kalkan. İstanbul: Kuramer, Birinci., 2016.
Yılmaz, Hasan. “Kur’ân Meali Bağlamında Harfî Tercüme İle Tefsirî Tercüme Türü Arasında Bir Mukayese”. Kafkas Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3/6 (01 Temmuz 2016), 1-18. https://doi.org/10.17050/kafifd.266055
Yılmaz, Hasan. “Kur’an’ı Anlamada Odak Kavramların Bilinmesinin Önemi Üzerine Analitik Bir Değerlendirme”. Atatürk Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi 22 (2004), 228-239.
Yitik, Ali İhsan. “Oruç”. 414-416. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 2007.
Zebîdî, Ebü’l-Feyz Muhammed el-Murtazâ b. Muhammed b. Muhammed b. Abdirrezzâk el-Bilgrâmî el-Hüseynî. Tâcü’l-’arûs min cevâhîri’l-kâmûs. Dâru’l-Hidâye, ts.
Zerkeşî, Ebû Abdullah Bedruddin Muhammed b. Abdullah b. Bahadır. el-Burhân fî ’ul’umi’l-Kur’ân. thk. Muhammed Ebü’l-Fadl İbrâhîm. Beyrût: Dâru İhyâiʾl-Kütübi’l-’Arabiyye, 1957.