TÜRKİYE’DE SOSYOLOJİ DERS KİTAPLARINA ÖNCÜ BİR ÖRNEK: AHMED MİDHAT VE İLM-İ İÇTİMAYA AİT TAKRİRLER

Türkiye’de Sosyoloji’nin üniversite düzeyinde bir ders olarak okutulmasının başlangıcı Ziya Gökalp tarafından açılan dersin okutulduğu 1913 yılı olarak kabul edilmektedir. Bunun sonucu olarak Sosyoloji alanında da çeşitli kitaplar ve ders kitapları da yayımlanmaya başlamıştır. Bu kitaplardan biri 1917 yılında faaliyete geçen Medreset’ü’l-Mütehassisin Felsefe Şubesi’nde okutulmak üzere Emniyet Müdürlüğü Yabancılar Şubesi müdürü Ahmed Midhat tarafından kaleme alınan İlm-i İçtima adlı eserdir. Meşrutiyet döneminde yazılan ilk telif ders kitaplarından biri olan İlm-i İçtima öğrencilere yönelik anlatımıyla dikkat çeker. Sosyoloji’nin geçirdiği aşamalar anlatıldıktan sonra sağlıklı bir bölümlemeyle Sosyoloji’nin alt başlıklarını ele alır. Başta Durkheim olmak üzere Tarde ya da Montesqiueu gibi Ondokuzuncu yüzyılın önde gelen sosyal bilimcilerinden alıntılar yapan Ahmed Midhat değişik Fransızca kaynakları da kullanarak Sosyoloji alanına öncü bir katkı yapmıştır. Kitap ayrıca Sosyoloji terminolojisinin Türkçeleştirilmesinde de kayda değer bir yere sahiptir

A PİONEER OF SOCİOLOGY TEXTBOOK İN TURKİSH SOCİOLOGY: AHMED MİDHAT AND İLM-İ İÇTİMAYA AİT TAKRİRLER

The beginning of a lesson taught in sociology at the university level in Turkey is considered as 1913. As a result, various books and textbooks were also published in the field of Sociology. One of these books is the book called İlm-i İçtima, which was written by Ahmed Midhat, the director of the Foreigners Department of the Police Department, to be taught at the Department of Philosophy of Medreset. İlm-i İçtima, one of the first copyright textbooks written during the Constitutional Monarchy period, draws attention with its narration directed to students. After explaining the stages of Sociology, it discusses the subheadings of Sociology with a healthy division. Ahmed Midhat, who quoted from the leading nineteenth century social scientists, especially Durkheim, made a pioneering contribution to the field of Sociology by using various French sources. The book also has a significant place in the Turkishization of sociological terminology

___

Ahmed Midhat.(1331). Medreset’ül- Mütehassısîn Felsefe Şubesi’nde Tedris Olunan İlm-i İçtimaa Ait Takrirler. İstanbul: Matbaa-i Âmire.

Kütükoğlu, M.(1993). “Darü'l-Hilafeti'l-Aliyye” Türkiye Diyanet Vakfı İstanbul Ansiklopedisi. Cilt:8. İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları.

Özege, S.(1973). Eski Harflerle Basılmış Türkçe Eserler Kataloğu, Cilt: 2, İstanbul.

Tuna, K.(2005). “Sosyolojinin Türkiye Gelişinin Yüzüncü Yılı Üzerine”, Sosyoloji Konferansları, Sayı:52, 2015/2.