Tanım Teorisinin Mantık Disipliniyle Olan İlişkisi: Aristoteles, Farabi ve Port-Royal Düşüncesi

Mantık, kimi zaman düşünme şeklimizin zemini, kimi zaman ise anlama ve anlamlandırma sürecinin tümüne içkin bir edinim olarak kabul edilmiştir. Bu çerçevede, düşünülen her şeyin dil bağlamında adlar veya sözcükler olarak anlamlarının ortaya serilmesinde ki ilk unsur olan tanımlama işlemi, mantık disiplinin önemli parçalarından birisi haline gelmiştir. Mantık literatüründe tanım teorisi olarak ele alından bu konu, hem düşünürlerin hem de mantık üzerine çalışma yapmış olan birçok kişinin dikkatini çekmiştir. Bu çalışmanın amacı, 19. Yüzyılın farklı yaklaşımlarına kadar baskınlığını yitirmemiş olan Klasik Mantığın (Geleneksel Mantığın) zemininde, tanım teorisinin önemini vurgulamak ve bu teorinin, mantıksal düşünmeyle olan ilişkisini irdelemektir. Aristoteles, Farabi ve Port-Royal mantıkçıları ile çizilmiş olan bu sınırlar içerisinde görüleceği gibi, tanım teorisinin üç önemli boyutu bulunmaktadır. Bu boyutlardan ilki, bilginin serimlenmesi sürecinde tanım/tanımlama işleminin, ilk adımı oluşturan unsurları vermesidir. İkinci boyutu, tanımın gerçekte anlamlar üzerine olması ile ilgili olmakla birlikte üçüncü boyutu, özellikle Klasik Mantığın yaklaşımına uygun olarak kavramların mevcudiyetine ilişkin temel problemleri kendiliğinden içermesidir. Bu perspektifler üzerinden tanım teorisi açıklanacak, ilgili diğer meselelere değinilecektir.

Anahtar Kelimeler:

Tanım, Anlam, Öz, Beş Tümel, Kıyas

PDF

___

Referans1: Aristoteles. İkinci Çözümlemeler, çev. Ali Houshiary. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2018.
Referans2: Aristoteles. Metafizik, çev. Ahmet Arslan. İstanbul: Divan Kitap, 2017.
Referans3: Aristoteles. Organon 1 Kategoryalar, çev. Hamdi Ragıp Atademir. İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1989.
Referans4: Arnauld, Antoine and Pierre Nicole. Logic or the Art of Thinking. USA: Cambridge University Press, 1996.
Referans5: Atademir, Hamdi Ragıp. Aristo’nun Mantık ve İlim Anlayışı. Ankara: İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1974.
Referans6: Bingöl, Abdülkuddus. Klasik Mantık’ın Tanım Teorisi. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1993.
Referans7: Diemer, ed. Günümüzde Felsefe Disiplinleri, çev. Doğan Özlem. İstanbul: Ara Yayıncılık, 1990.
Referans8: Emiroğlu, İbrahim ve Hülya Altunya. Örnekleriyle Mantık Terimler Sözlüğü. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2018.
Referans9: Farabi. Harfler Kitabı, çev. Ömer Türker. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2008.
Referans10: Farabi. İlimlerin Sayımı, çev. Ahmet Ateş. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1990.
Referans11: Farabi. Kategoriler ve Retorik, çev. Ali Tekin. İstanbul: Klasik Yayınları, 2019.
Referans12: Farabi. Kitabu’l Burhan, çev. Ömer Türker ve Ö. Mahir Alper. İstanbul: Klasik Yayınları, 2008.
Referans13: Farabi. Mantıkta Kullanılan Lafızlar, çev. Sadık Türker. İstanbul: Dergah Yayınları, 2002. Referans14: Grünberg, Teo, ed. Mantık Terimler Sözlüğü. Ankara: METU Press, 2003.
Referans15: Grünberg, Teo. Felsefe ve Felsefi Mantık Yazıları. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2019.
Referans16: Öner, Necati. Klasik Mantık. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, 1986.
Referans17: Özcan, Muttalip. Aristoteles Felsefesi: Temel Kavramlar ve Görüşler. Ankara: Bilge Su Yayıncılık, 2016.
Referans18: Özel, Aytekin. “Ali Sedat’ın Port-Royal Mantıkçılarıyla Hesaplaşması Hangi Mantıksal Tutum Zemininde Gerçekleşti?”. Kaygı Dergisi 1, 19 (2020): 47-60.
Referans19: Özlem, Doğan. Mantık. İstanbul: Notos Kitap Yayınevi, 2017.
Referans20: Ross, David. Aristoteles, çev. Ahmet Arslan. İstanbul: Kabalcı Yayıncılık, 2017.
Referans21: Taşdelen, İskender. Mantığın Gelişimi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Web-Ofset, 2013.