Tuvaca {-GI}+DEG Yapısı Hakkında

Çekimsiz fiiller, Türk dilinde hem fiiller hem de isimlerle benzerlik gösteren yapılardır. Çekimsiz fiiller, özel eklerle fiil gövdelerinden türetilmektedir, fiiller gibi bir oluş, bir durum bildirirler; olumlu ve olumsuz biçimleri vardır. Bununla beraber, çekimsiz fiiller isim çekim ekleri ve iyelik ekleri alabilmektedir. Çekimsiz fiillerin bir alt grubu olan sıfat-fiiller, isim çekim eklerini, iyelik eklerini alabildikleri gibi, edatlarla da kullanılabilmektedir. {-GI} sıfat-fiil eki, Eski Türkçe döneminden itibaren “deg” edatı ile birlikte kullanılmaktadır. Bu yapı, gereklilik, tahmin, ihtimal bildirmektedir. Bu çalışmada Tuva Türkçesinde {-GI}+deg yapısı incelenecektir. 

About Structure of {-GI}+DEG

Infinite verb forms have common features with both verbs and names. Infinite verb forms are derived from verbal stems with special suffixes; they express situation, occurrence like verbs and they also have negative and positive forms. Infinite verb forms can be used with suffixes of time. Therefore infinite verb forms are similiar to verbs. In addition this forms can also be used with case and possessive suffixes. Participles which are a sub-group of infinite verb forms can be used with prepositions as well as case and possesive suffixes.  Participle suffix {-GI} and “deg” preposition  have been used together since the Old Turkic. This structure expresses the necessity, prediction and possibility. In this article the structure of {-GI}+deg in the Tuvan Turkish will be examined. 

___

  • Anderson, G.D.; Harrison, K. David (1999). Tyvan, Languages of the World, Materials 257, Lincom Europa.
  • Arıkoğlu, Ekrem (2011). Hakas Türkçesi Grameri, Ankara: Bengü Yay.
  • Ata, Aysu (1997). Nasırü’d-Din Bin Burhanü’d-Din Rabguzi, Kıssasü’l Enbiya I (Giriş, Metin, Tıpkı Basım), Ankara: TDK Yay.
  • Ata, Aysu (2002). Harezm-Altın Ordu Türkçesi, Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi 36, İstanbul.
  • Arat, Reşit Rahmeti (1999). Kutadgu Bilig 1 Metin, Ankara: TDK Yay. 1999
  • Arat, Reşit Rahmeti (2003). Kutadgu Bilig II (çeviri), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
  • Barutcu Özönder, Sema (2011), Ali Şir-Nevayi, Muhakemetü’l Lugateyn, Ankara: TDK Yay.
  • Dırenkova, N. P. (1941). Grammatika Şorskogo Yazıka, Leningrad: İzdatel’stvo Akademii Nauk,
  • Eckmann, Janos (2009.) Çağatayca El Kitabı, İstanbul: Kesit Yay.
  • Eraslan, Kemal (1980) Eski Türkçede İsim-Fiiller, İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Yayınları no 2731.
  • Ercilasun, Ahmet Bican (2014). Kutadgu Bilig Grameri- Fiil, Ankara: Akçağ.
  • Ercilasun, Ahmet Bican (2006). Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Grameri I- Fiil, Basit Çekim, Ankara: TDK Yay.
  • Erdal, Marcel (2004). A Grammar of Old Turkic, Leiden: Brill.
  • Gabain, A. M. v. (2007). Eski Türkçenin Grameri, Ankara: TDK yay.
  • Güner Dilek, Figen (2007). “Altay Türkçesi”, Türk Lehçeleri Grameri, Ankara: Akçağ.
  • Hacıeminoğlu, Necmettin (1997). Harezm Türkçesi ve Grameri, Ankara: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, no: 3405.
  • Hacıeminoğlu, Necmettin (2003). Karahanlı Türkçesi Grameri, Ankara: TDK Yay.
  • Ilgın, Ali (2015). Tarihi-Karşılaştırmalı Tofa (Karagas) Türkçesi- Biçim Bilgisi, Ankara: TDK Yay.
  • Kasapoğlu Çengel, Hülya (2005). Kırgız Türkçesi Grameri, Ankara: Akçağ Yay.
  • Koçoğlu Gündoğdu, Vildan (2018). Tuva Türkçesi Grameri, Ankara: TDK Yay.
  • Korkmaz Zeynep (2003). Türkiye Türkçesi Grameri (Şekil Bilgisi), Ankara: TDK Yay.
  • Korkmaz, Zeynep (2007). Gramer Terimleri Sözlüğü, Ankara: TDK Yay.
  • Mansuroğlu, Mecdut (1953). “Türkçede -gu Ekinin Fonksiyonları”, Türkiyat Mecmuası, C.10, 1953, İstanbul: s. 341-348
  • Neşe Atabay vd. (1983). Sözcük Türleri, Ankara: TDK Yay.
  • Ragagnin, Elisabetta. (2011). Dukhan, a Turkic variety of Northern Mongolia: Description and Analysis. (Turcologica 76.). Wiesbaden: Harrassowitz.
  • Rassadin, V. İ. (1978). Morfologiya Tofalar Nauk.
  • Sat, Ş. Ç.; Salzıŋma, E. B (1980). Amgı Tıva Literaturalıg Dıl, Kızıl.
  • Şçerbak, A. M. (2016). Türk Dillerinin Karşılaştırmalı Şekil Bilgisi Üzerine Denemeler (Fiil), Ankara: TDK Yay.
  • Tosun, İlker (2011), Tuva Türkçesinin Şekil Bilgisi, Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü,Yayımlanmamış Doktora Tezi, Edirne.
Tehlikedeki Diller Dergisi-Cover
  • Başlangıç: 2012
  • Yayıncı: Ülkü ÇELİK ŞAVK
Sayıdaki Diğer Makaleler

J. M. Yuşa, Folklor Obryad Tuvintsev V Naçale XXI Veka: Struktura. Semantika. Pragmatika, [ XXI. Yüzyılın Başında Tuvaların Folklor ve Törenleri. Yapı. Semantik. Uygulamalar]

Muvaffak DURANLI

Кур – Хүндүткелдиг Эт (Моолда Тывалар)

полина СЕРГЕЕВНА СЕРЕН

Gülsüm Killi Yılmaz, Kuzey ve Güneydoğu Sibirya Türklerinin Dil Durumu.

İşıl AYDIN ÖZKAN

Онекоторых Лексических Особенностях Языка Тувинцев-Оленеводов Монголии

баярсайхан БАДАРЧ

Тыва Шүлүк Чогаалында Тускай Хевир

людмила САЛЧАКОВНА МИЖИТ

Тыва Дыл Грамматиказында Бичеледир, Чассыдар Кожумактар Дугайында Айтырыг Болгаш Оларныӊ Чугаа Дылында Ажыглалы

эллада АННАЙ КАН-ООЛОВНА

Нивелирование Отдельных Диалектных Черт Тувинских Диалектов И Говоров

оюмаа СААЯ МААДЫР-ООЛОВНА

Тыва Дылдың Диалектилерин Шинчилеп Келгени, Амгы Үеде Байдалы

Елена Мандан-ооловна Куулар

Тувинцы Китая: Проблемы Сохранения Родного Языка

жанна МӨНГЕЕВНА ЮША

Folklor Obryad Tuvintsev Kitaya V Naçale XXI Veka: Struktura. Semantika. Pragmatika

Muvaffak DURANLI