Emir Abdülkadir el-Cezâirî’nin velâyet anlayışı

Bu makalede Emir Abdülkadir el-Cezâirî’nin tasavvufun temel konularından velâyet meselesine bakışı, ilgili nasları yorumlama şekli, velâyetin nübüvvet, vahiy ve Kur’an’la alâkası, evliyânın tabaka ve mertebeleri, Hızır’ın peygamber mi velî mi olduğu, velâyetin vehbîliği gibi konulardaki görüşleri ortaya konmuştur. Velâyet konusu çerçevesinde Abdülkadir el-Cezâirî’nin dayandığı kaynaklar ve şahsiyetler ile tasavvuf kültürüne hâkimiyeti tespit edilmeye çalışılmıştır.

Amir Abdulqadir al-Jazâirî’s views on sainthood (Walayah)

This article will present Amir Abd al-Qādir al-Jazā’iri’s views on sainthood, which is one of the basic subjects of Sufism, the way of his interpretations of the verses related to the subject, what his opinion was about the relationship of sainthood (walaya) to prophethood (nubuwwa) and the Qur’an, levels and degrees of saints, whether Khidr was a saint or a prophet, and his views on divine origins of sainthood. In this article we have also tried to determine al-Jazā’iri’s mastery over the Sufi tradition within the context of the subject of sainthood based on his sources of information

PDF

___

Abdülhalîm Mahmûd, Kazıyyetü’t-tasavvuf: el-medresetü’ş-Şâzeliyye, Kahire: Dâru’l-Maârif, ty.
Aclûnî, Ebü’l-Fidâ İsmâil b. Muhammed, Keşfü’l-hafâ ve müzîlü’l-ilbâs, I-II, Beyrut 1418/1997.
Afîfî, Ebü’l-Alâ, et-Tasavvuf es-sevra er-rûhiyye fi’l-İslâm, İskenderiye 1963.
Attâr, Ferîdüddîn, Tezkiratü’l-evliyâ, trc. Süleyman Uludağ, İstanbul 2005.
Ballıklızâde Ahmed Mâhir Efendi, el-Muhkem fî şerhi’l-Hikem, I-II, İstanbul 1323.
Bedevî, Abdurrahmân, Şatahâtü’s-sûfiyye, Kuveyt 1978.
Buhârî, Muhammed b. İsmâîl, el-Câmiu’s-sahîh, I-VIII, İstanbul 1315.
Cezâirî, Emîr Abdülkadir b. Muhyiddîn, el-Mevâkıfü’r-rûhiyye ve’l-füyûzâtü’s-Sübbûhıyye, haz. Âsım İbrahim el-Keyyâlî, I-II, Beyrut 2004/1425.
____, Müzekkirâtü’l-Emîr Abdilkādir: Sîretün zâtiyye, thk. Muhammed es-Sağîr Benânî- Mahfûz Semâtî-Muhammed es-Sâlih el-Cûn, Cezâyir: Şeriketü Dâri’l-Ümme, 3. Baskı, 1998.
Cezâirî, Muhammed b. Abdülkadir, Tuhfetü’z-zâir fî meâsiri’l-Emîr Abdülkadir ve ahbâru’l- Cezâir, I-II, İskenderiye 1903.
Chodkiewicz, Michel, The spiritual writings of Amir Abd al-Kader, translated by James Chrestensen-Tom Manning, Albany: State University of New York, 1995.
____, el-Velâye ve’n-nübüvve inde’ş-şeyhi’l-ekber Muhyiddin İbnü’l-Arabî, Fransızca’dan Arapça’ya trc. Ahmed et-Tayyib, Merakeş 1999/1419.
Churchill, Charles Henry (Colonel), The Life of Abdel Kader, Ex-Sultan of the Arabs of Algeria, London 1867.
Cîlî, Abdülkerîm b. İbrâhim, el-İnsânü’l-kâmil fî ma’rifeti’l-evâhir ve’l-evâil, Kahire 1390/1970.
Çakmaklıoğlu, M. Mustafa, “İbnü’l-Arabî’nin Nübüvvet-Velayet Hakkındaki Görüşleri ve İbn Teymiyye’nin Bu Husustaki Eleştirileri”, Tasavvuf: İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi (İbnü’l-Arabî Özel Sayısı-1), yıl: 9, 2008, sayı: 21, s. 222-253.
Çift, Salih, Hakîm Tirmizî ve Tasavvuf Anlayışı, İstanbul 2008.
____, “Hatmu’l-evliyâ, Ebû Abdullah Muhammed b. Ali el-Hakîm et-Tirmizî (v. 320-932)”, Tasavvuf: İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, yıl: 6, 2005, sayı: 15, s. 351-376.
Ebû Dâvûd, Süleymân b. Eş’as es-Sicistânî, Sünenü Ebî Dâvûd, thk. Muhammed Muhyiddîn Abdülhamîd, I-V, Beyrut: Dâru’l-Fikr, ty.
Etienne, Bruno, el-Emîr Abdülkadir el-Cezâirî, trc. Michael Huri, Beyrut 1997.
Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed, İhyâu ulûmi’d-dîn, I-IV, Beyrut: Dâru’l- Ma’rife, ty.
____, Mişkâtü’l-envâr, thk. Ebü’l-Alâ Afîfî, Kahire: ed-Dâru’l-kavmiyye li’t-tıbâa ve’n-neşr, ty.
____, Mizânü’l-amel, thk. Süleymân Dünyâ, Mısır 1964.
Hakîm, Suâd, el-Mu’cemü’s-sûfî: el-hikme fî hudûdi’l-kelime, Beyrut 1981.
Hakîm et-Tirmizî, Hatmü’l-evliyâ, thk. Osman İsmâil Yahyâ, Beyrut 1965.
____, Veliliğin sonu: Hatmu’l-evliyâ: Velayet ve Nübüvvet Tartışması, haz. Salih Çift, İstanbul 2006.
Hücvîrî, Ali b. Osmân, Keşfü’l-mahcûb (Hakîkat Bilgisi), trc. Süleyman Uludağ, İstanbul 1982.
Isfahânî, Ebû Nuaym, Hilyetü’l-evliyâ, I-X, Kahire 1974.
İbn Hacer el-Askalânî, Fethu’l-Bârî bi-şerhi Sahîhi’l-Buhârî, tashih: Muhammed Fuâd Abdülbâkî-Muhibbüddîn el-Hatîb, I-XIII, Beyrut 1379.
İbn Mâce, Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî, Sünenü İbn Mâce, thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî, I-II, Kahire 1975.
İbn Teymiyye, Takiyyüddîn Ahmed b. Abdülhalim, el-Fark beyne evliyâi’r-Rahmân ve evliyâi’ş-şeytân (Mecmûatü’l-Fetâvâ içinde), thk. Abdurrahmân b. Muhammed b. Kāsım, Medîne 1416/1995, XI, 156-310.
İbnü’l-Arabî, Muhyiddîn Muhammed b. Ali, el-Cevâbü’l-müstakîm ammâ seelehû et-Tirmizî el-Hakîm, Beyazıt Devlet Ktp., nr. 3750, vr. 240a-253a.
____, Fusûsu’l-hikem, nşr. Ebü’l-Alâ Afîfî, Beyrut 1980.
____, el-Fütûhâtü’l-Mekkiyye, I-IV, Beyrut ty.
İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Abdurrahmân, Sıfatü’s-safve, thk. Ahmed b. Ali, I-II, Kahire 1421/2000.
İskenderî, İbn Atâullah, Letâifü’l-minen, nşr. Abdurrahmân Hasan Mahmûd, Kahire 1413/1992-1993.
Kelâbâzî, Ebû Bekir Muhammed, et-Taarruf li-mezhebi ehli’t-tasavvuf, nşr. Ahmed Şemseddîn, Beyrut 1413/1993.
____, Doğuş Devrinde Tasavvuf (Ta’arruf), trc. Süleyman Uludağ, İstanbul 1979.
Kılıç, Hulusi, “Emîr Şekîb Arslan”, DİA, İstanbul 1995, XI, 153.
Kuran, Ercüment, “Abdülkadir el-Cezâirî”, DİA, İstanbul 1988, I, 232-233.
Kuşeyrî, Abdülkerîm b. Hevâzin, er-Risâletü’l-Kuşeyriyye, thk. Abdülhalîm Mahmûd- Mahmûd b. eş-Şerîf, I-II, Kahire: Dâru’l-Maârif, ty.
Mekkî, Ebû Tâlib, Kūtü’l-kulûb, thk. Âsım İbrâhîm el-Keyyâlî, I-II, Beyrut 1426/2005.
Muslu, Ramazan, Emir Abdülkadir el-Cezâirî ve Tasavvufî Görüşleri, İstanbul 2011.
Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. Haccâc, Sahîhu Müslim, thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî, I-V, Kahire 1955.
Nedvî, Ebü’l-Hasan, Rabbâniyye lâ rahbâniyye, Dimeşk ve Beyrut, 1421/2000.
Rundî, İbn Abbâd, Gaysu’l-mevâhibi’l-aliyye fî şerhi’l-Hikemi’l-Atâiyye, thk. Abdülhalîm Mahmûd-Mahmûd b. eş-Şerîf, Kahire 1380/1970.
Serrâc, Ebû Nasr, el-Lüma’, thk. Abdülhalîm Mahmûd-Tâhâ-Abdülbâkî Sürûr, Mısır 1380/1960.
____, el-Lüma’: İslâm Tasavvufu, trc. H. Kâmil Yılmaz, İstanbul 1996.
Stoddard, Lothrop, Hâzırü’l-âlemi’l-İslâmî, trc. Accâc Nüveyhiz, nşr. Emir Şekîb Arslan, I-II, Beyrut 1394/1973.
Sülemî, Ebû Abdurrahmân, Tabakātü’s-sûfiyye, thk. Mustafa Abdülkadir Atâ, Beyrut 1419/1998.
Şa’rânî, Abdülvehhâb, et-Tabakātü’l-kübrâ (Levâkıhu’l-envâr fî tabakāti’l-ahyâr), nşr. Halîl el- Mansûr, Beyrut 1418/1997.
Tirmizî, Muhammed b. Îsâ, el-Câmiu’s-sahîh (Sünen), thk. Ahmed Muhammed Şâkir, I-V, Beyrut: Dâru İhyâi’t-türâsi’l-arabî, ty.