Ayşe YILDIZ, Ayşe YILDIZ, Kadir AKAN, Mevlüt AKÇURA

Türkiye’nin Doğu Bölgesinden Toplanan Bazı Yerel Ekmeklik Buğday Popülasyonlarından Seçilen Saf Hatların Yüksek Molekül Ağırlıklı Glutenin Alt Birimlerinin İncelenmesi

Bu araştırmada Türkiye’nin doğu bölgesinden toplanan bazı yerel ekmeklik buğday popülasyonlarından seçilen saf hatlardan tane verimi, verim unsurları ve bazı kalite özelliklerine göre belirlenen 41 adet genotipin, SDS-PAGE yöntemi kullanılarak Glu-1 lokusunda bulunan yüksek molekül ağırlıklı glutenin (YMAG) alt birimleri incelenmiştir. Ekmeklik buğday saf hatlarında Glu-1 lokusuna ait 9 tane allel belirlenmiştir. Glu-A1 lokusuna ait sadece null alleli (c) belirlenirken, Glu-B1 lokusuna ait 7+8 alt birimi (b) 35 (% 85.4) saf hatta 13+16 alt birimi (f) 2 (% 4.9) saf hatta, 7 (a), 14+15 (h), 17+18 (i) ve 6+8 (d) alt birimleri ise sadece 1’er (% 2.4) saf hatta gözlenmiştir. Glu-D1 lokusunda a alleli 34 (% 82.9) saf hatta, d alleli 7 (% 17.1) saf hatta belirlenmiştir. Yedi farklı YMAG alt birimleri kombinasyonlarının saptandığı çalışmada en yaygın olarak (% 78.0) gözlenen “n, 7+8 ve 2+12” kombinasyonu 32 saf hatta belirlenmiştir. Sadece 5 saf hat (% 12.2) 8 kalite skor değerini alırken, 36 (% 87.8) saf hattın skor değerinin 4-6 arasında değiştiği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Türkiye yerel ekmeklik buğdayları, SDS-PAGE, Yüksek molekül ağırlıklı glutenin (YMAG)

-

In this research, high molecular weight glutenin (HMWG) subunit composition, found on Glu-1 locus of 41 genotypes selected according to grain yield, yield components and some quality properties from bread wheat landraces collected from Eastern Turkey, has been investigated by using SDS-PAGE method. Of the bread wheat pure lines, nine Glu-1 locus alleles have been determined in genotypes. While only null allele (c) on Glu-A1 locus has been determined, on Glu-B11. GirişSerin iklim tahıllarından buğday, ülkemizde olduğu gibi tüm dünyada da insan beslenmesinde oldukça önemli bir yer tutmaktadır. Türkiye’de buğdayın tüm tarım alanlarında üretimi yapılabilmekle birlikte toplam işlenen arazinin % 51’inde buğday yetiştirilmektedir. 2012 yılı üretim değerleri göz önüne alındığında Türkiye’de buğday, 7.5 milyon ha alanda ekilmiş ve yaklaşık olarak 20.1 milyon ton üretilmiştir (TÜİK 2013). Ekmeğin ham maddesi olan ve dünyanın 50 ülkesinde birinci derecede besin maddesi olan buğday yaklaşık olarak dünya nüfusunun % 35’inin temel besin maddesi ihtiyacını tek başına karşılamaktadır. Türkiye’de insan beslenmesinde % 80-85’i ekmek olmak üzere diğer yan ürünlerle birlikte ortalama kişi başına yıllık 205 kg buğday tüketilmekte ve günlük enerji ihtiyacının % 52’si buğdaydan karşılanmaktadır (Keçeli 2008). Bunun yanında buğdayın hayvan beslenmesinde ve farklı endüstri alanlarında geniş kullanım alanlarının olduğu bilinmektedir.Türkiye, buğdayın ilk kültüre alındığı ve en önemli gen merkezlerinden birisidir. Bu nedenle kalite ıslah çalışmalarında doğrudan veya dolaylı olarak kullanılabilecek, genetik tabanı daralmış olan gen havuzunun geliştirilmesine imkan verebilecek zenginlik ve çeşitlilikte yerel buğdaylara sahiptir. Birçok saf hattın karışımı olabilen yerel çeşitler, ileri kademe ıslah materyalleri ve Türkiye veya diğer ülkelerde geliştirilmiş çeşitler arasından seçilen, amaca uygun ve istenilen özellikleri taşıyan genotipler ıslah çalışmalarında varyasyon kaynağı olarak da kullanılabilir (Akçura 2006; 2011). Bu özellikleri nedeniyle yerel ekmeklik buğdaylar, buğday ıslahçıları için kalite özelliklerini

Keywords:

Turkish landraces bread wheat; SDS-PAGE; High molecular weight glutenin (HMWG),

PDF

___

Akçura M (2006). Türkiye kışlık ekmeklik buğday genetik kaynaklarının karakterizasyonu. Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü (Basılmamış), Konya
Akçura M (2011). The relationships of some traits in Turkish winter bread wheat landraces. Turkish Journal of Agriculture and Forestry 35(2): 115-125
Bardsley D & Thomas I (2005). Valuing local wheat landraces for agrobiodiversity conservation in Northeast Turkey. Agriculture, Ecosystems and Environment 106: 407-412
Barro F, Rooke L, Bekes F, Gras P, Tatham A S, Fido R, Lazzeri P, Shewry P R & Barcelo P (1997). Transformation of wheat with HMW subunit genes results in improved functional properties. Nature Biotechnology 15(12): 1295-1299
Demir Z, Atlı A & Baran I (1998). Glutenin subunit composition of some old and new wheat varieties in winter wheat growing regions of Turkey. Reports, 9th International Wheat Genetics Symposium, University Extension Press, 2-7 August, Saskatoon, Canada, pp. 45-50
Fatehi F, Maleki M, Salavati A, Behamta M R, Zali A A & Hoseinzadeh A H (2008). A determination of relationship between HMW glutenin subunits and bread making quality in bread wheat. Iranian Journal of Field Crop Science (Iranian Journal of Agricultural Sciences) 39(1): 43-52
Gahazy A I, Zanouny A, Moustafa K A & Al-Doss A A (2012). Molecular screening of high molecular weight glutenin genes in spring bread wheat genotypes in Saudi Arabia. Journal of Food Agriculture Environment 10(1): 132-136
Guowang C, Feng X, Chuanxi M, Haobo W & Zengliang Y (2002). Relation between HMW glutenin subunits and baking quality in bread wheat varieties. Journal of Anhui Agricultural College 29(4): 369-372
Hua C, Takata K, Yang-Fen Z, Ikeda T M, Yanaka M, Nagamine T & Fujimaki H (2005). Novel high molecular weight glutenin subunits at the Glu-D1 locus in wheat landraces from the Xinjiang district of China and relationship with winter habit. Breeding Science 55(4): 459-463
Keçeli A (2008). Ekmeklik buğday’da (Triticum aestivum L.) kalite. Doktora Semineri, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü (Basılmamış), Ankara
Lukow O M, Payne P I & Tkachuk R (1989). The HMW glutenin subunit composition of Canadian wheat cultivars and their association with bread- making quality. Journal of the Science of Food and Agriculture 46(4): 451-460
MASWHEAT (2013). Marker Assisted Selection in Wheat (MAS). http://maswheat.ucdavis.edu/ (Erişim tarihi: 13.08.2013)
Nakamura H & Fujimaki H (2002). Specific Glu-D1f allele frequency of Japanese common wheat compared with distribution of Glu-1 alleles in Chinese wheat. Cereal Chemistry 79(4): 486-490
Ng P K W & Bushuk W (1987). Glutenin of Marquis wheat as reference for estimating molecular weights of glutenin subunits by SDS-PAGE. Cereal Chemistry 64(4): 324-334
Payne P I & Lawrence G J (1983). Catalogue or alleles for the complex gene loci, Glu-A1, Glu-B1 and Glu-D1 which code for the High-Molecular Weight subunit of glutenin whose in hexaploid wheat. Cereal Research Communication 11(1): 29-35
Payne P I, Holt L M & Law C N (1981). Structural and genetical studies on the high-molecular-weight subunits of wheat glutenin. Part I. Allelic variation in subunits among varieties of wheat (Triticum aestivum L.). Theoretical and Applied Genetics 60(4): 229-236
Payne P I, Holt L M, Jackson E A, Law C N (1984). Wheat storage proteins: Their genetics and their potential for manipulation by plant breeding. Philosophical Transactions of the Royal Society London 304(1120): 359-371
Payne P I, Nightingale M A, Krattiger A F & Holt L M (1987). The relationship between HMW glutenin subunit composition and the bread-making quality of British-grown wheat varieties. Journal of the Science of Food and Agriculture 40(1): 51-56
Rasheed A, Safdar T, Gul-Kazi A, Mahmood , Akram Z & Mujeeb-Kazi A (2012a). Characterization of HMW-GS and evaluation of their diversity in morphologically elite synthetic hexaploid wheats. Breeding Science 62(2): 365-370
Rasheed A, Mahmood T, Gul Kazi A, Ghafoor A & Mujeeb-Kazi A (2012b). Allelic variation and composition of HMW-GS in advanced lines derived from D-genome synthetic hexaploid/bread wheat (Triticum aestivum L.). Journal of Crop Science and Biotechnology 15(1): 1-7
Rogers W J, Payne P I & Harinder K (1989). The HMW glutenin subunit and gliadin compositions of German- Grown wheat varieties and their relationship with bread-making quality. Plant Breeding 103(2): 89-100
Shewry P, Napier J A & Tatham A S (1995). Seed storage proteins: Structures and biosynthesis. The Plant Cell 7(7): 845-956
Stone J P & Savin R (1999). Grain quality and its physiological determinants, wheat ecology and physiology of yield determination. E H Stone & G A Slafer (Eds), Food Product Press, New York, pp. 95-115
Tabasum A, Iqbal N, Hameed A & Arshad R (2011). Evaluation of Pakistani wheat germplasm for bread quality based on allelic variation in HMV glutenin subunits. Pakistan Journal of Botany 43(3): 1735- 1740
Tohver M (2007). High molecular weight (HMW) glutenin subunit composition of some Nordic and Middle European wheats. Genetic Resource Crop Evolution 54(1): 67-81
TÜİK (2013). Tarım istatistikleri. www.tuik.gov.tr (Erişim tarihi: 13.08.2013)
UPOV (1994). The international union for the protection of new varieties of plants. Guidelines for the conduct of tests for distinctness, uniformity and stability for wheat No. TG/3/11, pp. 36, www.upov.int. (Erişim Tarihi: 14.02.2012)
Weegels P L, Hamer R J & Schofield J D (1996). Functional properties of wheat glutenin. Journal of Cereal Science 23(1):1-18
WHEAT PEDIGREE (2013). Genetic resources information system for wheat and triticale. www. wheatpedigree.net (Erişim tarihi: 16.08.2013)
Wieser H & Zimmermann G (2000). Importance of amounts and proportions of high molecular weight subunits of glutenin for wheat quality. European Food Research and Technology 210(5): 324-330
Yıldırım M & Çakmak M (2014). The Population Vigors of Diallel F4 Offsprings of six bread wheat genotypes for grain yield under irrigated and rain-fed conditions. Tarım Bilimleri Dergisi - Journal of Agricultural Sciences 20(4): 446-453
Zhang X U, Pang B S, You G X, Wang L F, Jia J Z & Dong Y C (2002). Allelic variation and genetic diversity at Glu-D1 loci in Chinese wheat (Triticum aestivum L.)