Farklı Yöney, Fizyografik Ünite ve Jeolojik Birimler Üzerinde Oluşmuş Toprakların Oluşumları

Bu çalışmada Ankara ilinin yaklaşık 25 km güneyinde Gölbaşı ilçesi ve yakın çevresinde bulunan farklı fizyografik üniteler olan alçak ve yüksek seki, DII, DIII ve DIV plato düzlükleri üzerinde yer alan, Emir, Gölbaşı, Virancık gölselleri ve Laleli formasyonlarından etkilenmiş toprakların fiziksel kimyasal ve minerolojik özelliklerinin araştırılması amaçlanmıştır. Bu amaçla farklı her jeolojik ve jeomorfolojik ünite üzerinde 5 adet profil çukurları açılmış ve alınan örneklerde fiziksel, kimyasal ve minerolojik bileşimleri içinde XRD analizleri yapılmıştır. Yapılan analizlere göre, profiller arasında önemli farklılıklar bulunmuştur. DII plato düzlüğü ile alçak seki üzerinde açılan profiller PI ve PIII Entisol olup her ikisinde de baskın kil minerali az miktarda illit ve ayrıca kuvars, kalsit, klorit mineralleri yaygındır. DIII ve DIV plato düzlükleri üzerinde bulunan PII ve PV profilleri Inceptisol ordosunda sınıflandırılmalarına karşılık toprak oluşum olayları bakımından önemli farklılıklar bulunmaktadır. Yüksek seki üzerinde açılan PIV profili ise Mollisol olup, diğer profillerden daha ileri bir toprak oluşum sürecine sahip ve kil mineralleri olarak illit, smektit, palygorskit ve kalsit, kuvars, klorit, feldspat minerallerde bulunmaktadır. Ayrıca güney kesimde bulunan topraklar kuzey kesimine göre profil gelişimi bakımından daha ileri seviyede bulunmakta ve bu profillerde toprak oluş olaylarından özellikle rubefaksiyon ve kalsifikasyon olayları belirlenmiştir

Anahtar Kelimeler:

Ana materyal, fizyografya, toprak oluşumu, kil minerolojisi, rubefaksiyon

Progressing of Soils Formed on Different Aspect, Geologic and Physiographic Unites

The aim of this study is to investigate physical, chemical and mineralogical properties of soils formed on different geologic Emir, Gölbaşı, Virancık gölselleri and Laleli formations and physiographic units low and high terraces, DII, DII, and DIV plateaus . The study area is approximately 25 km far from south of Ankara- Gölbaşı and its near vicinity. For this aim, 5 profiles located on different geologic and physiographic units were investigated and soil samples taken from each horizons. Physical, chemical and XRD, determined distribution of mineralogical compositions analysis were done for each soil sample. According to analysis results, it was found that there are significantly differences among the profiles. Dominant clay mineral of PI and PIII profiles formed on DII plateau and on low terrace and classified as Entisol is low illite and they have alsoquartz, calsit,chlorite minerals. In addition, whereas PII and PV profiles formed on DIII and DIV plateaus were classified as Inceptisol, It were found significantly differences between them in terms of soil formation factors. The last profile PIV formed on high terrace andclassified as Mollisol has more advancesoil formation process than the other profiles. It was determined illite, smectite, palygorskit and calsit,quartz,chlorite, feldespatminerals in PIV profile. In addition that, Soils formed on south part of study area have developed more than on north parts and rubefaction and calcification important soil formation processes were determined in profile PIV and PV

Keywords:

Parent material, physiographic unit, soil formation, clay mineralogy, rubefaction,

PDF

___

Abbey, S. 1971. Analysis of rocks and minerals by atomic absorbtion spectrometry, Part II , Canada.
Agbu, P.A., A.G, Ojanuga, K.R. Olson. 1989. Soil – Landscape Relationships in the Sokoto- Rima Basin, Nigeria. Soil Science, Vol: 148. USDA.
Anonim. 1992. Emir ve Mogan Göllerinin Korunmasına Yönelik Jeoloji-Hidrojeolojik İncelenmesi. MTA. Ankara.
Bayramin, İ., H.S. Öztürk, O. Dengiz ve O. Başkan. 2002. Remote sensing and geographic information system technologies in land resource studies- selected examples from Anatolia. In: Innovative Soil-Plant Systems for Sustainable Agricultural Practices, OECD/Agriculture Cooperative Research Programme (2000-2004), 3-7 June 2002, İzmir.
Black, C.A. 1965. Methods of Analysis. Part II. Am.Soc. Agr., Inc, pub. No. 9, Madison, Wisconsin.
Blake, G.R. and K.H. Hartge. 1986. Bulk Density and Particle Density. In : Methods of Soil Analysis, Part I, Physical and Mineralogical Methods. Pp: 363-381. ASA and SSSA Agronomy Monograph no 9(2nd ed), Madison.
Bouyoucos, G.J. 1951. A Racalibration of hydrometer for making mechanical analysis of soils. Agronomy Journal. 43: 9
Brindley, G.W and Brown, G. 1980. Cyrstal structure of clay minerals and their X-Ray identification. Minerological society of London. p. 1-233.
Briggs, D.J and Shishira, E.K. 1985. Soil Variability in Geomorphologically difined survey units in the Albudeite Area of Murcia Province, Spain. Catena Suppl. 6: 69-84
Brabyn, L. 1998. GIS Analyses of Macro Landform. Presented at SIRC 98 – The 10th Annual Colloquium of the Spatial Information Research Centre, University of Otago, Dunedin, New Zealand, 16-19 November 1998.
Cangir, C ve H. Ekinci. 1991. Kireç taşı ve denizel kireç taşı konglomeraları üzerinde oluşmuş toprakların genesisleri ve yeni sınıflandırma sistemindeki yeri. Toprak İlmi Derneği 11. Bilimsel toplantı tebliğleri. Yayın no : 6.
Çağlar, K.Ö. 1958. Toprak İlmi AÜ Ziraat Fakültesi yayınları, No:10 Ankara.
Dengiz, O. 2002. Ankara Gölbaşı Özel Çevre Koruma Alanı ve Yakın Çevresinin Arazi Değerlendirmesi. Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 249.
Erol, O. 1968. The Growth of Ankara City and The Geomorphology of Its Site. Gllogue Intern. De Geogr. Applique. Liege 231-245, Belgium.
Erol, O. 1973. Ankara Şehri Çevresinin Jeomorfolojik Ana Birimleri. Geomorphological Outlines of The Ankara Area. A.Ü. Coğr. Araşt. Enst. Yay. No: 16 Ankara.
Erol, O., E. Yurdakul, N.Gürel, Y. Ünsal, Ü. Algan ve M. Yüksel. 1980. Ankara Metropolitan Arazi Kullanım Haritası. MTA Derleme Rapor No: 6875.
Erol, O. 1983. Türkiye'nin Genş Tektonik ve Jeomorfolojik Evrimi ve Bugünkü Genel Jeomorfolojik Görünümü. İ.Ü. Deniz Bilimleri ve Coğ. Enst. Jeomorfoloji Anabilim Dalı Yayını. İstanbul.
Hiller, S. 1995. Erosion, sedimentation and sedimentary origin of clays, in Velde B., ed., origin and mineralogy of clays: New York, Springer- Verlag, p. 162-219.
Jackson, M.L. 1962. Soil Chemical Analysis. Prentice Hall Inc., Englewood Cliffs, New Jersey, p 183.
Joffe, J.S. 1949. Pedology. New Brunswick.
Kibar, M., O. Dengiz ve İ. Bayramin. 1998. Geogenesis of The Evaporative Tuzla Lake Basin Soils. M. Şefik Yeşilsoy International Symposium on Arid Region Soil. Menemen-İzmir.
Ovales, F.A and M. E. Collins. 1986. Soil Landscape Relationships and Soil Variability in North Central Florida. Soil Sci. Am. J. 50: 401-408.
Özbek, H., S. Kapur ve U. Dinç. 1976. Mineralogical Variations Between Two Miocene Dolomitic Limestones And The Overlaying Weathered Materials Forming Terra Rossas in Adana- Southern Turkey. Çukurova Üni. Ziraat Fakülte Yıllığı. Yıl: 7, Sayı: 2, Adana.
Özenç, N ve Ö. Tanju. 1995. Gölbaşında (Ankara) Metamorfik kayaçlar (Şistler) üzerinde oluşmuş toprakların kil minerolojileri ve genesisleri. İlhan Akalnan Toprak ve Çevre Sempozyumu. Cilt I, Yayın no: 7, Ankara.
Malo, D.D., B. K. Worcester, D. K. Cassel and K. D. Matzdorf. 1974. Soil Landscape Relationships ina closed drainage system. Soil Sci. Am. J. 38: 813-818
Nizeyimana, E and T. Bicki. 1992. Soil and Soil-Landscape Relationships in the North Central Region of Rwanda, East-Central Afrika. Soil Sci. Am. J, Vol: 148, No: 3 USDA.
Patterson, S.H ve H. H. Murray,. 1975. Clays in industrial minerals and rocks, p. 519-585.
Saka, A.H. 1997. Minerolojik analizler X-Işınları toz kırınım yöntemlerinin temel prensipleri ve laboratuvar şartlarının standardizasyonu. MTA Min. Arş. Koor. s, 235. Ankara.
Tanju, Ö. 1996. Toprak Genesis ve Sınıflardırma. Ankara Üniv. Zir. Fak. Ders Kitabı: 437, Yayın No: 1472.
US Salinity Laboratory Staff. 1954. Diagnosis and Improvement of Saline and Alkali Soils. Agri. Handbook. No:60, USDA.
Whitting, L.D and W. R. Allardice.1986. Prenciples of X-Ray difraction In: Methods of Soil Analysis, ASA publications, 331-359