Medîne Tarihi’nde Kara Bir Gün: Harre Vak’ası

İnsan düşünen bir varlıktır. Düşünme eylemi bu nedenle insanlık tarihinin başlangıcından günümüze tüm toplumların ekonomik, siyasî ve dinî anlayışının oluşmasında en etkili faktördür. Hz. Peygamberin temelini oluşturduğu İslam düşüncesinin oluşumunda da pek çok önemli vakıa meydana gelmiştir. İslam Tarihi’nin en temel kaynakları olan Kur’an-ı Kerim ve hadislerde bahsi geçen hususların yanında diğer İslam tarihi kaynakla-rında yer alan rivayetlerde pek çok önemli olaydan bahsedilmektedir. Kaynaklarda zikredilen konuların özel-likle Hz. Peygamber’in vefatıyla beraber çekişmeye, Hz. Osman döneminin son dönemleri itibariyle kavgaya ve Hz. Ali dönemiyle beraber ayrışmaya ve bölünmeye yol açtığı görülmektedir. Özellikle İslam tarihinin kırılma noktalarından birisi olan Emeviler döneminde (bilhassa Yezid dönemi) meydana gelen olaylar İslam düşünce yapısını oldukça derinden etkilemiş yaşanan ihtilaflar ve savaşlar Müslümanlar arasında olması gereken birlik ve beraberlik ruhuna büyük hasarlar vermiştir. Bu çalışmamızda sempozyumun konusu ve amacına uygun olarak 2. Emevi halifesi olarak göreve gelen Yezid döneminde meydana gelmiş ve sonrasında uzun yıllar Müs-lümanların düşünce ve zihin dünyasında derin yaralar açmış olan Harre Vak’ası (63/683) ele alınacaktır. Kimi-leri tarafından bir hak mücadelesi, kimileri tarafından bir isyan hareketi olarak adlandırılan Harre Vak’ası İslam düşünce yapısını etkileyen en üzücü olaylardan biridir. Medine tarihi konusunda çalışmaları olan birisi olarak Hz. Peygamberin Yesrib’ten Medine’ye çevirdiği ve Müslümanlara miras bıraktığı bu temiz ve münev-ver şehrinin yaşadığı acı tablonun sebepleri ve sonuçlarına dikkatle ele almak gerekmektedir. Bu durum gü-nümüz İslam düşünce yapısının temellerini daha iyi anlamlandırmak açısından oldukça önemlidir.

Anahtar Kelimeler:

islam tarihi, medine, medine tarihi, emeviler, harre olayı, yezid, kerbela

A Black Day in The History of Medina: Battle of The Harra

Man is a thinking being. For this reason, the act of thinking is the most effective factor in the formation of the economic, political and religious understanding of all societies from the beginning of human history to the present. Many important events occurred in the formation of Islamic thought, on which the Prophet Mu-hammad formed the basis. In addition to the hadiths mentioned in the Qur'an and hadiths, which are the most basic sources of Islamic History, many important events are mentioned in the narrations in other Islamic historical sources. It is seen that the issues mentioned in the sources led to conflict especially with the death of the Prophet Muhammad, to quarrel in the last periods of the Osman period, and to separation and division with the Ali period. The events that took place during the Umayyad period (especially the Yazid period), which is one of the breaking points of Islamic history, have deeply affected the Islamic mentality, and the conflicts and wars have caused great damage to the spirit of unity and solidarity among Muslims. In this study, in accordance with the subject and purpose of the symposium, The Harra Incident (63/683), which oc-curred during the reign of Yazid, who took office as the 2nd Umayyad caliph, and which caused deep wounds in the thought and mental world of Muslims for many years, will be discussed. The Harra Incident, which is called a struggle for rights by some and a movement of rebellion by others, is one of the saddest events affec-ting the Islamic mentality. As someone who has studies on the history of Medina, it is necessary to carefully consider the causes and consequences of the sad picture of this clean and enlightened city that the Prophet converted from Yathrib to Medina and inherited the Muslims. This situation is very important in terms of better understanding the foundations of today's Islamic mentality.

Keywords:

Islamic History, History of Medina, al-Ḥarra, Umayyad Dynasty, Yazīd.,

PDF

___

Aycan, İrfan. Saltanata Giden Yolda Muaviye bin Ebî Süfyan. Ankara: Ankara Okulu, 4. Basım, 2014.
Belâzürî, Ebü’l-Hasen Ahmed b. Yahyâ b. Câbir b. Dâvûd. Ensâbü’l-eşrâf. thk. Hamidullah Muhammed, Süheyl Zekkâr. 13 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1996.
Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail el-. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. nşr. Muhammed Züheyr b. Nasr. 8 Cilt. b.y.: Dâru Tavki’n-Necât, 2. Basım, 1422/2001.
Demircan, Adnan. Ali-Muâviye Kavgası. İstanbul: Beyan Yayınları, 3. Basım, 2014.
Demircan, Adnan. Kerbelâ (Keder ve Belâ). İstanbul: Beyan Yayınları, 2. Basım, 2015.
Fesevî, Ebû Yûsuf Ya‘kūb b. Süfyân b. Cüvvân. el-Maʿrife ve’t-târîḫ. thk. Ekrem Ziya Umeri. 3 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1981.
Fığlalı, Ethem Ruhi. “Hâricîliğin Doğuşuna Tesir Eden Bazı Sebepler”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakülte-si Dergisi 20/ (1975), 219-247.
Günal, Mustafa. Hz. Ali Dönemi ve İç Siyaset. İstanbul: İnsan, 2. Basım, 2014.
Güzel, Ahmet. “Muaviye ve Hz. Osman’a Muhalefeti Ekseninde Ebu Zerr el-Gıfari”. Marife: Dini Araştırma-lar Dergisi 12/3 (2012), 43-68.
Halebî, Ali b. Burhaneddin. İnsânu’l-Uyûn. 3 Cilt. Mısır: y.y., 1964.
Hamevî, Ebû Abdillâh Şihâbüddîn Yâkūt b. Abdillâh. Muʿcemü’l-büldân. 5 Cilt. Beyrut: Dâru’s-sâdır, 1997.
Hançabay, Halil İbrahim. “Hz. Osman’ın Halife Seçilmesi”. EKEV Akademi Dergisi 18/58 (2014), 375-394.
Hatalmış, Ali. “İslam Tarihinde İlk Darbe Girişimi ve Hz. Osman’ın Şehit Edilmesi”. Yüzüncü Yıl Üniversi-tesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 37 (2017), 183-208.
İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ’ İmâdüddîn İsmâîl b. Şihâbiddîn Ömer b. Kesîr b. Dav’ b. Kesîr el-Kaysî el-Kureşî el-Busrâvî ed-Dımaşkī eş-Şâfiî. el-Bidâye ve’n-nihâye. çev. Mehmet Keskin. 15 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1995.
İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ’ İmâdüddîn İsmâîl b. Şihâbiddîn Ömer b. Kesîr b. Dav’ b. Kesîr el-Kaysî el-Kureşî el-Busrâvî ed-Dımaşkī eş-Şâfiî. el-Bidâye ve’n-nihâye. thk. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Türki. 21 Cilt. y.y.: Dâru’l-Hicre, 1. Basım, 1998.
İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullāh b. Müslim b. Kuteybe ed-Dîneverî. el-İmâme ve’s-siyâse. çev. Ce-malettin Saylık. Ankara: Ankara Okulu, 2017.
İbn Sa’d, Ebû Abdillâh Muhammed b. Sa‘d b. Menî‘ el-Kâtib el-Hâşimî el-Basrî el-Bağdâdî. eṭ-Ṭabaḳātü’l-kübrâ. thk. Muhammed Abdülkâdir Atâ. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1990.
İbnü’l-Esîr, Ebü’l-Hasen İzzüddîn Alî b. Muhammed b. Muhammed eş-Şeybânî el-Cezerî. el-Kâmil fi’t-târîḫ. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Arabî, 1997.
Juynboll, G. H. A. “The date of the great fitna”. Arabica 2/20 (1973), 142-159.
Kapar, M. Ali. “Hz. Ali’nin Öldürülmesi ile İlgili Rivayetlerin Değerlendirilmesi”. Selçuk Üniversitesi Sos-yal Bilimler Enstitüsü Dergisi 3 (1994), 341-346.
Kapar, Mehmet Ali. Halifeliğin Emevilere Geçişi ve Verasete Dönüşmesi. İstanbul: Beyan Yayınları, 1998.
Kılıç, Mustafa. “Hz. Osman-Ammâr b. Yâsir İlişkisi”. ed. Ali Aksu. 191-201. Sivas: Cumhuriyet Üniversite-si Yayınları, 2020.
Köksal, M. Asım. Hz. Hüseyin ve Kerbela Faciası. İstanbul: Köksal Yayıncılık, 4. Basım, 2001.
Küçükaşcı, Mustafa Sabri. “Harre”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 244-245. İstanbul: TDV Yayın-ları, 1997.
Küçükaşcı, Mustafa Sabri. “Harre Savaşı”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 245-247. İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
Külekçi, Cahit. “Mekke’nin Siyasal Yapısının Oluşum Sürecinde Kusay b. Kilâb”. Şarkiyat Mecmuası 24 (2014), 103-119.
Minkârî, Ebu’l-Fadl Nasr b. Müzahim b. Seyyar. Vak’atü Sıffîn. çev. Cemalettin Saylık. Ankara: Ankara Oku-lu, 2017.
Önal, Ramazan. “Hz. Osman Şehadetinden Sorumlu Tutulan Sahabiler ve Bu Olaydan Sonra Akıbetleri”. e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi 11/23 (2019), 1300-1317.
Petersen, Erling Ladewig. Ali and Mu’awiya in Early Arabic Tradition. Kopenhag, 1964.
Sarıçam, İbrahim. Emevi-Haşimi İlişkileri / İslam Öncesinden Abbasilere Kadar. Ankara: Diyanet Vakfı Yayın-ları, 2021.
Semhûdî, Nureddîn b. Alî b. Abdullâh. Vefâʾü’l-vefâ bi-aḫbâri dâri’l-Muṣṭafâ. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1419.
Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd el-Âmülî et-Taberî el-Bağdâdî. Târîḫu’l-rusul ve’l-mülûk. 11 Cilt. Beyrut: Dâru’t-Türâs, 1387.
Takkuş, Muhammed Süheyl. Emevî Devleti Tarihi. çev. Mücahit Yüksel. İstanbul: Hikmetevi Yayınları, 2016.
Temir, Hakan. “Kusay b. Kilâb’ın Tarihî Kişiliği ve Misyonu”. 509-560. Kahramanmaraş: Samer, 2020.
Uçar, İlyas. Hz. Muhammed Zamanında Medine’de Gündelik Hayat Mekanın Üretimi. Ankara: Fecr Yayınevi, 2019.
Uçar, İlyas. Orta Çağ Kara Belası Amvâs Vebası: İslam Tarihi’nde İlk Salgın. İstanbul: Siyer Yayınları, 2020.
Varol, M. Bahaettin. “Harre Vakası (Sebep-Sonuç Değerlendirmesi)”. Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7 (1997), 513-534.
Veccia Vaglieri, L. “Al-Ḥarra”. Encyclopaedia of Islam, Second Edition. https://referenceworks.brillonline.com/entries/encyclopaedia-of-islam-2/al-harra-SIM_2742