Kıbrıs Barış Harekâtı Ve Harekata Katılan Amasyalı Şehit Ve Gaziler

Rum ve Yunanlıların” Enosis” emelleri, yani Kıbrıs’ın Yunan adası yapılma düşüncesine karşı, 20-22 Temmuz ve 14-16 Ağustos 1974 tarihleri arasında, adadaki Türklerin güvenliği ve barışı için Kıbrıs Barış Harekâtı gerçekleştirildi. Barış Harekâtıyla adada yüzyıllardan beri süre gelen, Rum tahakkümü ve zulmü sona erdirildi. Böylece adadaki Türklerin insanca, hür ve bağımsız yaşayabilmeleri için yeni bir ortam sağlandı. Barış harekâtına, Türkiye’nin hemen her ilinden olduğu gibi Amasya’dan da askerler katıldı. Çalışmayla bugün çoğunluğu hayatta olan gaziler referans kaynağı alınarak, genç nesillerin yarını yorumlayabilmeleri ve sonuçlar çıkarıp değerlendirme yapabilmelerine yardımcı olmak amaçlandı. Sözlü tarih çalışması olarak gazilerle mülakat yapılıp, anlatımları görüntülü ve sesli olarak kayıt altına alındı. Gazilerin bire bir yaşayıp, şahit oldukları olaylar tespit edilip, Amasya Gaziler Derneği, Merzifon Şehit Aileleri Dayanışma ve Yardımlaşma Derneği ile Askerlik şubelerinden alınan bilgilerden de faydalanılarak tablolarlar oluşturuldu. Kıbrıs Barış Harekâtının çizdiği sınırlar, Türk tarafına devlet kurma hakkını tanıdığından sonuçta; adadaki Türkler 13 Şubat 1975’de “Kıbrıs Türk Federe Devleti” ni ve 15 Kasım 1983’te de “Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti” ni kurdular.

Anahtar Kelimeler:

Kıbrıs, Barış Harekâtı, Şehit, Gazi, Amasya

Cyprus Peace Operation And Martries Who From Amasya Who Took Part In This Operation Cyprus,

Cyprus peace operation was realized on 20-22 July and 14-16 August 1974 on the island to ensure the security of the Turkish people settled on the island against Greece ideal called ”Enosis”, which means to make the island one of the Greek islands in Agean sea. The dominancy and the torture of the Greek army came to an end with the operation. A new life for Turkish people started on the island with independence and peace. Many soldiers from different parts of Turkey took part in this operation besides the soldiers from Amasya. This study is aimed to get results for evaluation and to interpret the future for the young generation through the interviews of the gazis who are still alive. The gazi soldiers were interviewed as oral history study and their words were recorded. The events that the soldiers experienced on the island were determined and tables were made related to the documents obtained from Amasya Gaziler Derneği, Merzifon Şehit Aileleri Dayanışma ve Yardımlaşma Derneği and Recruitment Office. After the operation Turkey gained right to determine the borders on the island and The Turkish people settled on the island declared ‘’Cyprus Federation State’’ on 13 February, 1975 and then ‘’North Cyprus Turkish State’’ on 15 November, 1983.

Keywords:

Cyprus, Peace Operation, Martry, Gazi, Amasya,

PDF

___

1. Araştırma ve Tetkik Eserler
Akgündüz Ahmed, Osmanlı Kanunnameleri ve Hukuki Tahlilleri, c. VII, İstanbul: Osmanlı Araştırmaları Vakfı, İstanbul, 1994.
Alasya, Halil Fikret, Kıbrıs Tarihi ve Belli Başlı Antikiteleri, Lefkoşa: Türk Kültürü Araştırma Enstitüsü Yayınları, 1939.
Alasya Halil Fikret, Tarihte Kıbrıs, Ankara: Kıbrıs Türk Kültür Derneği Genel Merkezi, 1988.
Alasya Halil Fikret Alaysa, Osmanlı Hükûmeti Tarafından Ortodoks Kilisesine Verilen İmtiyazlar, Ankara: Milletlerarası Birinci Kıbrıs Tetkikleri Kongresi (14-19 Nisan 1969) Türk Heyeti Tebliğleri, 1971, s. 131-133.
Atalay Talip, Geçmişten Günümüze Kıbrıs İdari Yapılanma Ve Din Eğitimi, Konya: Mehir vakfı Yayınları, 2003.
Bedevi Vergi, Kıbrıs Tarihi, Lefkoşa, 1965.
Bostan İdris,” Kıbrıs Seferi Günlüğü ve Osmanlı Donanmasının sefer Güzergâhı”, Dünden Bugüne Kıbrıs Meselesi, İstanbul: Tarih ve Tabiat Vakfı, 2001: 11-38.
Denizli Ali, Kıbrıs Barış Harekâtı (20 Temmuz 1974), Ankara: Berikan Yayınevi, 2014.
Dektaş Rauf R., Rauf Denktaş’ın Hatıraları, C.III, İstanbul: Boğaziçi Yayınları, 1997.
Derman Giray Saynur, Vefa Kurban,” Kıbrıs sorunun Türk Dış Politikasına Etkisi ve ABD-SSCB İle İlişkiler”, İzmir: Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, XVI/33, (2016):455-484.
Dündar Recep, Kıbrıs Beylerbeyliği, Malatya: İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Eğitimi Anabilim Dalı Basılmamış Doktora Tezi, 1998.
Emecen Feridun, Osmanlı İmparatorluğunun Kuruluş ve Yükseliş Tarihi (1300-1600), İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2016
Erdoğdu M. Akif, "Kıbrıs'ın Türkler Tarafından Fethi ve İlk İskân Teşebbüsü". Ankara: Kıbrıs'ın Dünü Bugünü Uluslararası Sempozyumu (28 Ekim-2 Kasım 1991), 1993, s. 45-50.
Erdoğan Merçil, Müslüman Türk Devletleri Tarihi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1993.
Erdönmez Celal, Şer’iyye Sicillerine Göre Kıbrıs’ta Toplum Yapısı (1839-1856), Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Ana Bilim Dalı Basılmamış Doktora Tezi, 2004.
Erim Nihat, Bildiğim ve Gördüğüm Ölçüler İçinde Kıbrıs, Ankara: Ajans-Türk Matbaacılık, 1975.
Günay Necla, “Filik-i Eterya Cemiyet”i, Gazi Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, C, 6, S,1, (2005):263-287
Gürel Şükrü Sina, Kıbrıs Tarihi (1878-1960) C.I, İstanbul: Kaynak Yayınları, 1984.
Halaçoğlu Yusuf, “Osmanlı Döneminde Kıbrıs’ta İskân” Ankara: Kıbrıs’ın Dünü-Bugünü Uluslarası Sempozyumu (28 Ekim-2 Kasım 1991), 1993, s.57-61
Hatipoğlu Murat, Yunanistan’daki Gelişmelerinin Işığında Türk-Yunan İlişkilerinin 101 Yılı (1821-1922), Ankara: Türk Kültürünü Araştırma. Enstitüsü Yayınları, 1988.
İnalcık Halil, “Kıbrıs Tarihinin Ana Meseleleri”, Türk Kültürü, T.K.A.E, (1963): S. I/4, s.31-36
Keser Ulvi, Kıbrıs’ta Türk-Yunan Fırtınası (1940-1950-1960-1970), İstanbul: Boğaziçi Yayınları, 2006.
Mütercimler Erol, Kıbrıs Barış Harekâtının Bilinmeyen Yönleri Satılık Ada Kıbrıs, İstanbul: Alfa Yayınları, 2007.
Öztoprak, İzzet, “Kıbrıs’ta 1931 İsyanı ve Yankıları”, Kıbrıs Araştırmaları Dergisi, C. 3, S.3, (1997):312-345.
Satan Ali, “Yeni İngiliz Belgeleri Işığında Kıbrıs Ve Önemi”, Yeni Dönem Türkiye Araştırmaları, S. 6, (2004): 55-70
Serter Vehbi Zeki, Kıbrıs Türk Mücadele Tarihi, c,I, Lefkoşa, 1973.
Sever Muzaffer, 20 Temmuz 1974 Kıbrıs Bitmeyen Gece, İstanbul, 2010.
T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı, Osmanlı İdaresinde Kıbrıs (Nüfusu, Arazi Dağılımı ve Türk Vakıfları), No: 43, Ankara, 2000.
Turan Osman,” Orta Çağlarda Türkiye Kıbrıs Münasebetleri”, Selçuklular ve İslâmiyet, İstanbul: Ötüken Neşriyat, 1980.
Uçarol Rıfat, “Osmanlı Devleti’nin Kıbrıs’ı İngiltere’ye Devri” Dünden Bugüne Kıbrıs Meselesi, İstanbul: Tarih ve Tabiat Vakfı, 2001:121-156
Uzunçarşılı İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi, Cilt,III/I, Ankara:TTK Basımevi, 1973.
Zia Nasim, Kıbrıs’ın İngiltere’ye Geçişi ve Adada Kurulan İngiliz İdaresi, Türk Kültürünü Ankara: Araştırma Enstitüsü, 1975.
2. Sözlü Tarih Kaynakları
Gazi Ahmet Ünverdi, Gazi Halil Tokmak, Gazi Mehmet Çokçalışkan, Gazi Ömer İnan, Gazi Nuri Bodur, Gazi Mehmet Tamtürk, Gazi Ahmet Ergüder, Gazi Şahin Semerci, Gazi İsmet Çalışkan, Gazi Erol Ertan, Gazi Murat Tutak, Gazi Şaban Yolcu, Gazi Sezai Ünlü, Gazi Adnan Karakaş ile yapılan görüşmeler.