II. Dönem Urfa Milletvekillerinden Mehmet Refet (Ülgen) Bey’in Hayatı ve Meclis Faaliyetleri

Bu çalışmada II-VI. Yasama dönemlerinde Urfa Milletvekili olarak TBMM’de görev yapan Mehmet Refet (Ülgen) Bey’in biyografisi ve II. Yasama Dönemi meclis çalışmalarına katkısını ortaya çıkarmak amaçlanmıştır. II. Yasama Dönemi, Türk devrim tarihi içerisinde özel bir yere sahiptir. Cumhuriyetin fikri temellerinin atılması ve kurumsallaştırılması genel olarak bu dönemde gerçekleşmiştir. Budapeşte Büyükelçiliği’ne atanması üzerine Urfa Milletvekilliğinden istifa eden Hüsrev (Gerede) Bey’in yerine 1924 yılında yapılan ara seçimlerde Milli Eğitim Bakanlığı İlköğretim Genel Müdürü Mehmet Refet (Ülgen) Bey, Urfa milletvekili olarak seçilmiştir. 11 Ocak 1925’te TBMM’ye katılan Mehmet Refet Bey; kendisinin de bir öğretmen olması, uzun yıllar ülkenin birçok yerinde öğretmenlik ve idarecilik yapmış olması sebebiyle Milli Eğitim Bakanlığı’nın sorunlarına hakim bir kişidir. Milletvekilliği döneminde özellikle eğitim camiasının sorunlarını TBMM’ye taşımış ve bu sorunların çözümü için çaba sarf etmiştir. Öğretmenlerin askerlik süresi, İlköğrenimin Türk okullarında yaptırılması, Maarif Teşkilatı Kanunu’nun değiştirilmesi, Türkiye’de Türkçe konuşulması, Lise ve ortaokullara parasız yatılı öğrenci alınması, Milli Mücadele’deki fedakarlıklarından dolayı Urfa Vilayeti’nin manevi şahsına Kırmızı Şeritli İstiklal Madalyası verilmesi Mehmet Refet Bey’in yapmış olduğu kanun tekliflerinden öne çıkanlardır.

Anahtar Kelimeler:

TBMM, Urfa, Mehmet Refet Ülgen

Life and Parliement Acitivities of Mehmet Refet (Ülgen) Bey Who Was the Second Term Urfa Deputy

In this paper it is aimed to reveal biography of Mehmet Refet (Ülgen) Bey who served as an Urfa deputy at TBMM (Grand National Assembly Of Turkey) between the II. and VI. legislative sessions and his contributions to parlimentary works at the II. legislative session. II. legislative session has a special place in the Turkish Revolution history. Founding and institutionalizing the intellectual base of the republic generally occured in this period. Mehmet Refet (Ülgen) Bey who was serving as General Director of Primary Education at Ministry of National Education was elected as Urfa deputy with by-elections in 1924 instead of Hüsrev (Gerede) Bey who resigned from Urfa deputyship after being asigned as the ambassador of Budapest. Mehmet Refet Bey who participated in the TBMM on 11 January 1925 had a good grasp about the problems of Ministry of National Education due to being a teacher and working as director and teacher for many years in many parts of the country. During his deputyship period, he especially carried the problems of the education community to the TBMM and made great efforts to solve these problems. Teachers’ military service duration, Executing the primary education at Turkish schools, Amendment of the law on the Education Service, Speaking Turkish in Turkey, admiting free boarder students at highschools and secondary schools, giving Medal of Independence with Red Ribbon to spiritual personality of Urfa due to the devotion during the war of independence were some of the prominent legislative propasals of Mehmet Refet Bey.

Keywords:

TBMM, Urfa, Mehmet Refet Ülgen,

PDF

___

Resmi Yayınlar - Düstur - Resmi Gazete - TBMM Zabıt Cerideleri Devre 2
Arşivler - Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi - TBMM Arşivi
Akın, Rıdvan, TBMM Devleti (1920-1923) Birinci Meclis Döneminde Devlet Erkleri ve İdare, İletişim Yayınları, İstanbul, 2008.
Aslan, Yavuz, Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti’nin Kuruluşu, Evreleri, Yetki ve Sorumluluğu (23 Nisan 1920-30 Ekim 1923), Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 2001.
Cengiz, Hayrullah, II. Dönem TBMM Seçimleri ve Demokrasi Tarihimizdeki Yeri, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Çelebi, Mevlüt, “Atatürk’ün Himayesinde Kurulan Türk Maarif Cemiyeti”, Tarih İncelemeleri Dergisi, C. XIV, S. 2, Aralık 2004.
Demirel, Ahmet, İlk Meclis’in Vekilleri Milli Mücadele Döneminde Seçimler, İletişim Yayınları, İstanbul, 2010.
Demirel, Ahmet, Tek Parti’nin Yükselişi, İletişim Yayınları, İstanbul, 2008.
Dinç, Mehmet Emin, İkinci Büyük Millet Meclisi Dönemi Türk Siyasi Hayatı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, Ankara, 1992.
Dursun, Tuncay, Tek Parti Döneminde Cumhuriyet Halk Partisi Büyük Kurultayları, T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 2002.
Ergin, Osman Nuri, Türkiye Maarif Tarihi, C. V, Eser Matbaası, İstanbul, 1977.
Erüreten, Bahir Mazhar, Türkiye Cumhuriyeti Devrim Yasaları, Yeni Gün Yayıncılık, İstanbul, 1999.
Girgin, Kerem Ozan, Türkiye Seçim Tarihi, Sokak Kitapları Yayıncılık, İstanbul, 2013.
Goloğlu, Mahmut, Devrimler ve Tepkiler (1924-1930), Turhan Kitabevi, Ankara, 1974, s. 215.
Güneş, İhsan, Birinci Dönem TBMM’nin Düşünce Yapısı (1908-1923), Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul, 2009.
İdem, Tekin, Adana (Seyhan) Milletvekilleri ve Siyasi Faaliyetleri (1920-1960), yayınlanmamış Doktora Tezi, Harran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Şanlıurfa, 2015.
İlyas, Ahmet, “I. ve II. Dönem TBMM’de Siverek ve Urfa Milletvekilleri İle Faaliyetleri”, Tarih Okulu Dergisi, Eylül 2015, Yıl 8, Sayı XXIII
Kaçer, Fevzi, Devrimin Kurucu İktidarı: İkinci Meclis (1923-1927), Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kahramanmaraş,