ZEMAHŞERÎ’NİN MÜŞKİL ÂYETLER ARASINDAKİ TAARUZU ÇÖZÜMLEMESİ

Yüce Allah, insanlar tefekkür edip anlasınlar diye Kur’ân’ı kolaylaştırdığını beyanetmekle birlikte, onun bir kısım âyet-i kerîmeleri kolaylıkla anlaşılabilecek bir nitelikteiken (muhkem âyetler), diğer bir kısmının ise üzerinde araştırma ve derin incelemeleryapmakla anlaşılabileceğini (müşkil âyetler) vurgulamaktadır. Dolayısıyla Kur’ân’ındoğru bir şekilde anlaşılabilmesi için ulûmu’l-Kur’ân olarak bilinen ilimlerin bilinmesigerekmektedir. Bunlar arasında şüphesiz Müşkilü’l-Kur’ân ilmi de yer almaktadır.Kur’ân âyetleri arasında yahut âyet-i kerîmeler ile vâkıa arasında, zâhirde varmış gibigörülen müşkillerin çözüm yollarını ele alıp inceleyen bu ilim sayesinde, ortaya çıkanyanlış yorumlar da izale edilmiş olur. Zaten Kur’ân’da, âyetler arasında herhangi birçelişki, tutarsızlık söz konusu olmadığı açıkça belirtilmiştir. Bu anlayıştan hareketleHârizmli olan çok yönlü âlim ez-Zemahşerî (v. 538/1144) bazı müşkil ifadeler üzerindedurarak onları çözüme kavuşturmaya çalışmış ve Kur’ân’da tutarsızlığın olmadığınıgöstermiştir. Bunu yaparken müfessir, bazen aynı mevzuyla ilgili Kur’ân-ı Kerîm’indeğişik yerlerinde yer alan farklı ifadelerin veya konunun aşamalarını ve değişik yönlerinigöz önünde bulundurmuş bazen de bir ifadenin hakikat veya mecâz anlamtaşıyabileceğini ifade etmiştir. Müellifin, insanoğlunda bulunan akıl ilkesinden hareketlebir müşkile yaklaştığı ve izahında bulunarak meseleyi çözüme kavuşturduğu dagörülmüştür.

Zamahsharee’s Analysis of the Discrepancy Between the Mushkil Verses

The Almighty Allah while stating that He facilitates the Quran so that people can contemplate and understand, He emphasises that some of its verses can be easily understood (muhkam verses) whereas some others (mushkil verses) need a deep and thorough research in order to be understood. Therefore, in order to understand the Quran correctly, it is necessary to have knowledge of the sciences known as Ulum Al-Quran. Undoubtedly, one of these sciences is also the Mushkil Al-Quran science. The wrong interpretations are eliminated thanks to this science which examinates and finds solutions of verses which appears to be mushkils among Quran verses or Quran verses and Waqia (events). It is clearly stated in the Quran that there is no contradiction or inconsistency between the verses. Accordıng to this point of view, Zamahsharee, as one of the versatile Harizm’s scholars, by focusing on some of the mushkil statements he tried to solve them and showed that there is no evidence of a discrepancy in the Quran. While doing this, the author sometimes considered some different statements or subjects’ stages in the Quran and its different dimensions related to the same topic, and sometimes he stated that an expression might have a true (haqiqat) or metaphorical (majaz) meaning. It was clear that the author approached to a mushkil according to the principle of the logic and came up with a solution by explaining it.

___

  • Abdurrezâk, S. (1403/1983). Musannefu Abdirrezzâk, thk. Habîburrahmân elÂzamî (2. Baskı, Cilt 1-12). el-Meclisü’l-İlmî.
  • Âlûsî, Ş. (1409/1989). Ruhu’l-Meâni fî Tefsîri’l-Kur’âni’l-Azîm ve’s-Sebi’lMesânî (Cilt 1-30). Dâru-t-Türâsi’l-Arabî.
  • Bayraklı, B. (2017). Yeni bir Anlayışın Işığında Kur’ân Tefsiri (Cilt 1-32). Bayraklı Yay.
  • Beğavî, M. (1409/1989). Meâlimu’t-Tenzîl (Cilt 1-8). Dâru’t-Tayyibe.
  • el-Beyhakî, H. (1408/1988). Delâilu’n-Nübüvve (1. Baskı, Cilt 1-5). Dâru’lKütübi’l-İlmiyye.
  • Beyzâvî, K. (951/1544). Envâru’t-tenzîl ve esrâru’t-tevîl (1.Baskı, Cilt 1-5). Dâru İhyâi’t-Türasi’l-Arabî.
  • Buhârî, M. (1414/1993). Sahîhu’l-Buhârî, thk. eş-Şeyh Kâsım eş-Şemmâî erRifâî (5. Baskı, Cilt 1-5). Dâru İbn Kesîr.
  • Candan, A. (2007). Kur’ân Okurken Zihne Takılan Âyetler (2. Baskı). Elest Nşr.
  • Cerrahoğlu, İ. (2009). Tefsîr Usûlü (18. Baskı). TDV Yay.
  • el-Cevherî, H. (1399/1979). es-Sıhâh Tâcü’l-Luga ve Sıhâhü’l-Arabiyye (Cilt 1- VI). Dâru’l-İlm. Cürcânî, E. H. (1262/1845-46). Ta’rifât. Matbaatü Âmire Nşr.
  • ed-Dahhâk, D. (1419/1999). Tefsîru’d-Dahhâk, haz. Muhammed Şükrî Ahmed Zaveyyî (1. Baskı, Cilt 1-2). Dâru’s-Selâm Nşr.
  • Demirci, S. (2005). Kur’ân’da Müşkil Âyetler. Nesil Yay.
  • Dönmez, İ. K. (1997). İslam’da İnanç İbadet ve Günlük Yaşayış Ansiklopedisi içinde (1. Baskı. Cilt. 3. s. 114-119). MÜİF Yay.
  • Ebû Hayyân, M. (1414/1993). el-Bahru’l-Muhît, thk. Âdil Ahmed Abdülmevcûd & Ali Muhammed Muavviz (Cilt 1-11). Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
  • Ebüssuûd. (2005). İrşadu’l-Aklı’s-Selîm ilâ Mezâyayi’l-Kitâbi’l-Kerîm (Cilt 1-9). Dâru’l-Mesâhif.
  • Eş‘arî. (1407/1987). Usûlü Ehl’i-Sünne ve’l-Cemâ’a. nşr. Muhammed Seyyid Celyend. Külliyyetu Dâri’l-Ulûm.
  • Ferrâ, (1403/1983). Meâni’l-Kur’ân ( 2. Baskı, Cilt 1-3). Âlemü’l-Kütüb.
  • İbn Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Alî b. Muhammed b. Cevzî, (1404/1984), Zâdü’l-Mesîr fî İlmi’t-Tefsîr (Cilt 1-9). Mektebetü’l-İslâmî.
  • İbn Cüzey, M. A. (1434/2013). et-Teshîl li Ulûmi’t-Tenzîl, thk. Dr. Muhammed b. Seyyid (Cilt. 1-2). Dâru’z-Ziyâ.
  • İbnü’l-Arabî, M. M. (1423/2003). el-Fütûḥâtü’l-Mekkiyye fî Ma’rifeti’l-Esrâri’lMâlikiyye ve’l-Mülkiyye (Cilt 1-4). Mektebetü’s-Sekâfeti’d-Dîniyye.
  • İbnü’l-Arabî, M. M. (2016). Fusûsü’l-Hikem, thk. Ebü’l-Ula el-Afifî. Dâru’lKütübi’l-Arabî.
  • İbn Ebü’l-‘İz, H. (1404/1984). Şerhu’l-Akîdeti’t-Tahâviyye, thk. Heyet (8. Baskı). el-Mektebetü’l-İslâmî.
  • İbn Kesîr. (1420/1999). Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm, thk. Sâmî b. Muhammed esSelâme (2. Baskı, Cilt 1-8). Dâru Taybe li’n-Neşri ve’t-Tevzî’.
  • İbn Kesîr. (1396/1976). es-Sîretü’n-Nebeviyye, thk. Mustafâ Abdülvâhid. Dâru’lMârife.
  • İbn Kuteybe, M. D. (1428/2007). Te’vîlu Müşkili’l-Kur’ân, tahk. Seyyid Ahmad Sakr. nşr: İbrâhîm Şemseddîn (2. Baskı). Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
  • İbn Manzûr, A. (1410/1990). Lisânü’l-Arab, tahk. Abdullah Alî el-Kebîr, Muhammed Ahmed Hasbullâh, (Cilt 1-18). Dâru Sâdır.
  • Kâdî Abdülcebbâr. (1389/1969). Müteşâbihü’l-Kur’ân, thk. Adnan Muhammed Zerzûr (Cilt 1-2). Dâru’t-Türâs.
  • Kâdî Abdülcebbâr (1969). Tenzîhü’l-Kur’ân ani’l-Metâın. Dâru’n-Nehdâti’lHadîse.
  • Kaya, R. (2019). Kur’ân-ı Kerim’de Eğitimci Olarak Hz. Peygamber. Yağmur Yay.
  • Kiraz, C. (2010). Şerîf Murtazâ’nın Emâlî’sinde Kur’ân Müşkilleri ve Müteşabihleri. Emin Yay.
  • Komisyon. (2017). Kuran Yolu (Cilt 1-5). Diyanet İşleri Başkanlığı Yay.
  • Kurtubî, A. M. (1427/2006). el-Câmiu li Ahkâmi’l-Kur’ân (Cilt 1-20). Dâru Âlemi’l-Kütüb.
  • Kuşeyrî, A. (2007). Letâifu’l-İşârât (Cilt 1-6). el-Heyetü’l-Mısriyye.
  • Mâturîdî, M. (1426/2005). Te’vîlâtü Ehli’s-Sünne (Cilt 1-4). Dâru’l-Kütübi’lİlmiyye.
  • Merâğî, A. (1365/1946). Tefsîrü’l-Merâğî (Cilt 1-30). Mektebetü ve Metbaatu Mustafa’l-Bâbî.
  • Mevdûdî, (1996). Tefhîmü’l-Kur’ân (Komisiyon, Çev. Cilt 1-7). İnsan Yay. (Orijinal eserin yayın tarihi 1954).
  • Muhammad, A. (2012). The Message of the Qur’an (Cilt 1-6). The Book Foundation.
  • Mukâtil b. Süleymân, H. (1424/2003). Tefsîru Mukâtil b. Süleymân (Cilt 1-5). Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
  • Râzî, F. (1401/1981). Mefâtîhu’l-Gayb (1.Baskı, Cilt 1-32). Dâru’l-Fikr.
  • Said, N. (2015). İşârâtü’l-İ’câz Fî Mezânni’l-İ’câz, (Abdülmecid Nursi, Çev.). Hayrat Neşriyat.
  • Sâhib b. Abbâd, T. (1431/2010). el-Muhît fi’l-Luga, thk. Muhammed Osman (Cilt 1-11). Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
  • Semerkandî, A. E. A. (1418/1997). Mîzânu’l-Usûl fî Netâici’l-Ukûl fî Usûli’lFikh, thk. Muhammed Zeki Abdulberr. Mektebetü Dâri’t-Türâs.
  • Süleyman, A. Kur’ân Ansiklopedisi İçinde (1. Baskı. Cilt 4, s. 251-252). Kur’ân Araştırmaları Müessesesi.
  • Süyûtî. Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed elHudayrî (1405/1985). el-Hasâisu’l-Kübrâ (1-2). Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
  • Süyûtî (1416/1996). el-İtkân fî Ulûmi’l-Kur’ân. Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
  • Şehristânî, Ebü’l-Feth, (1412/1992). el-Milel ve’n-Nihâl (1-2). tahk. Ahmet Fehmi Muhammed. Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
  • Şerîf, M. (1366/1947). Tenzîhu’l-Enbiyâ. İntişârâtü’r-Rızâ.
  • Taberî, M. (1407/1987). Târîhu’l-Ümem ve’l-Mülûk (Cilt 1-2). Dâru’l-Kütübi’lİlmiyye.
  • Taberî, M. (1422/2001). Câmiu’l-Beyân an Te’vîli Âyi’l-Kur’ân, thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî (1.Baskı, Cilt 1-26). Dâru Hicr li’t-Tabâati ve’nNeşri ve’-Tevzîi ve’l-İ’lân.
  • Taftâzânî (2013). Şerhü’l-Akaid, (Süleyman Uludağ, Çev.). Kelâm İlmi ve İslâm Akâidi. Derğah Yay.
  • Tehânevî, M. H. (1417/1996). Mevsûatu Keşşâfu Istılâhâti’l-Funûn ve’l-‘Ulûm (Cilt 1-2). Mektebetu Lübnan Naşirun.
  • Topaloğlu, B. (1993). Diyanet İslam Ansiklopedi içinde (Cilt 7, s. 385-386). Türkiye Diyanet Vakfı.
  • Tûsî, M. (1427/2006). et-Tibyân fî Tefsîri’l-Kur’ân, thk. Ahmed Habîb Kasîr elÂmilî (Cilt 1-9). Dâru İhyâi-t-Türâsi’l-Arabî.
  • Ünsal, H. (2011). Tefsirde Heteroksi (Kâdıyânîlik ve Kur’ân). Ankara Okulu Yay.
  • Yazır, H. E. (2016). Hak Dini Kur’ân Dili (Cilt 1-9). Akçağ Yay.
  • Yerinde, A. (2006). Diyanet İslam Ansiklopedi içinde, (Cilt 32, s. 164-167). Türkiye Diyanet Vakfı.
  • Zeccâc (1408/1988). Me’âni’l-Kur’ân ve İ’râbuhu, thk. Abdulcelîl Abduh Şelebî (1. Baskı, Cilt 1-5). Âlemu’l-Kütüb.
  • Zemahşerî (1418/1998). Esâsü’l-Belağâ ( 1.Baskı). Mektebetü Lübnan.
  • Zemahşerî (1418/1998). el-Keşşâf ‘an Hakâ’iki Gavâmizi’t-Tenzîl ve ‘Uyûni’lEkâvîl fî Vücûhi’t-Te’vîl ( 1. Baskı, Cilt 1-6). Mektebetü’l-Ubeykân.
  • Zerkeşî, B. M. (1391/1972). el-Burhân fî Ulûmi’l-Kur’ân (2.Baskı). tahk. Muhammed Ebu’l-Fazl İbrahim. el-Mektebetü’l-Asriyye.
  • ez-Zuhaylî, V. (1411/1991). et-Tefsiru’l-Münîr fi’l-Akîdeti ve’ş-Şeri’âtî ve’lMenhec (Cilt 1-17). Dâru’l-Fikri’l-Mu’âsir.