YENİSEY YAZITLARINDA AKRABALIK ADLARI

Birçok dilde sadece bir sözcük ile birden çok akrabalık ilişkisi karşılanırken Türkçede ise bir akrabalık ilişkisi için birden fazla sözcük kullanımı oldukça yaygındır. Bu yönüyle bakıldığında, şüphesiz Türk dili akrabalık ilişkilerini gösteren sözcük bakımından ayrı bir yere sahiptir. Bu çalışmada, öncelikle Yenisey yazıtlarında geçen akrabalık adları tespit edilmiştir. Devamında tespit edilen akrabalık adlarının tanıklandığı metinler gösterildikten sonra bu kavramların anlaşılması için bu sözcüklerle ilgili örnek cümlelere yer verilmiştir. Ayrıca, çalışmada sözcükler ile ilgili köken bilgisi görüşü bildiren isimlerin değerlendirmeleri ve sözcüklerin tarihî şekilleri gösterilmiştir. İlgili incelemeler neticesinde Yenisey yazıtlarında toplam 32 akrabalık adı tespit edilmiş, tespit edilen örnekler içerisinde birçok eş anlamlı kelimenin olduğu görülmüştür. Çalışmamızda Yenisey yazıtları üzerine en kapsamlı çalışma olan Erhan Aydın’ın Yenisey Yazıtları adlı eseri temel kaynak olarak alınmıştır.

Kinship Names in Yenisey Inscription

While in many languages a word is used to shows lots of kinship relations, in Turkish for a kinship relation name there are many different words. From this point of view, undoubtedly, the Turkish language has a special place in terms of the word that shows kinship relations. In this study, the kinship names mentioned in the Yenisei inscriptions were determined. After showing the texts including kinship names some examples related with this words are given. In addition, in the study, the evaluations of the nouns who gave the origin information view about the words and the historical forms of the words are shown. As a result of the relevant examinations, a total of 32 kinship names were identified in the Yenisei inscriptions, and it was observed that there were many synonym words among the detected samples. In our study, Erhan Aydın’s Yenisei Inscriptions, which is the most comprehensive study on Yenisey inscriptions, was taken as the main source.

PDF

___

Aksan, D. (2000a). Türkçenin Sözvarlığı. Engin yayınları.
Aksan, D. (2000b). En Eski Türkçenin İzlerinde, Orhun ve Yenisey Yazıtları Üzerinde Sözcükbilim, Anlambilim ve Biçembilim İncelemelerinin Aydınlattığı Gerçekler. Simurg.
Ayazlı, Ö. (2016). Eski Uygurca Din Dışı Metinlerin Karşılaştırmalı Söz Varlığı. Türk Dil Kurumu yayınları.
Aydın, E. (2009). S. Gerard Clauson’un etimolojik sözlüğünde Yenisey yazıtlarıyla ilgili veriler. TST 4/4, (Sözlük Özel Sayısı-Dr. Yücel Dağlı Anısına), 93-118.
Aydın, E. (2012). Yenisey yazıtları nasıl tarihlendirilebilir? Turkish Studies 7/2, 161-169.
Aydın, E. (2013). Yenisey yazıtlarındaki tek örnekler. Türkbilig 26, 37-49.
Aydın, E. (2014). Orhon Yazıtları. Kömen.
Aydın, E. (2015). Yenisey Yazıtları. Kömen.
Aydın, E. (2017). Söz varlığı açısından Yenisey yazıtlarının Moğolistan yazıtlarından farklılıkları üzerine notlar. Uluslararası Türk Lehçeleri Araştırmaları Dergisi 1/1, 48/58.
Aydın, E. (2018). Uygur Yazıtları. Bilge Kültür Sanat.
Caferoğlu, A. (2015). Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü. Türk Dil Kurumu.
Clauson, G. (1972). An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish. The Clarendon Press.
Çağbayır, Y. (2007). Ötüken Türkçe Sözlük. Ötüken yayınları.
Ercilasun, A. B. & Akkoyunlu, Z. (2014). Dîvânü Lügâti’t Türk. Türk Dil Kurumu.
Erdal, M. (1991). Old Turkic Word Formation. A Functional Approach to the Lexion I-II. Wiesbaden.
Gabain, A. V. (1988). Eski Türkçenin Grameri. Türk Tarih Kurumu.
Gömeç, S. (2001). Kök Türkçe belgelerindeki akrabalık terimleri. Tarih, Türk Dünyası Tarih ve Kültür Dergisi, 44-46.
Gömeç, S. (2002). Dîvânü Lügât-it- Türk’te akrabalık bildiren terimler. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi, 20/32, 133-142.
Gülensoy, T. (2007). Türkiye Türkçesindeki Türkçe sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü. Türk Dil Kurumu.
Kormuşin, İ.V. (2001). Kuzey Tuva Öğök- Turan vadisindeki Göktürk anıtlarının bazı özellikleri. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, 257- 261.
Kuktaş, M. (2019). Dede Korkut Kitabında akrabalık adlarının sıklıkları, Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 8/20, 1-16.
Kurumu, T. D. (2009). Derleme Sözlüğü. Türk Dil Kurumu.
Kurumu, T. D. (2011). Türkçe Sözlük. Türk Dil Kurumu.
Malov, S. Ye. (1952). Yeniseyskaya pis’mennost’ Tyurkov, Tekstı i Perevodı.
Parlatır, İ. (2014): Osmanlı Türkçesi Sözlüğü. Yargı yayınevi.
Sŏng Lı. Y. (1999). Türk Dillerinde Akrabalık Adları. Simurg yayınları.
Şenel, Ö. & Bahçi, R. (2019). Kül Tigin ve Bilge Kağan Yazıtlarında akrabalık bildiren kelimeler. Oğuz Türkçesi Araştırmaları Dergisi, (1), 108-116.
Şirin User, H. (2011). Runik Türk Yazıtları çerçevesinde katun ve kunçuy. Ötüken’den İstanbul’a, 281-294.
Yavuz, S. (2013a). Türkiye Türkçesi ağızlarında akrabalık adları. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 23/2, 71-91.
Yavuz, S. (2013b). Dîvânü Lügâti’t-Türk’teki akrabalık adları ve bu adların Türkiye Türkçesi ağızlarındaki karşılıkları. Ekev Akademi Dergisi, 17/56, 345-360.
Yıldırım, A. (2019). Yenisey yazıtlarında duygu sözcükleri. Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi. 8/19, 272-283.