TÜRKİYE’DE KEMALİZM VE PARTİLERİN DİN SİYASETİ

Bu çalışmanın amacı Türkiye’de siyasi partilerin din alanıyla ilgili nasıl bir siyasetizlediklerini ve bu alanla ilgili siyasetlerini yaparken Kemalist ideolojiden nasıletkilendiklerini ortaya koymaktır. Bu kapsamda öncelikle Kemalist ideolojinin dineyönelik yaklaşımı ve laiklik anlayışı ele alınmıştır. Ardından Cumhuriyet dönemindeetkili olmuş siyasi partilerden Cumhuriyet Halk Partisi’nin, önemli merkez sağ partilerinve milli görüş partilerinin din siyasetleri ele alınmıştır. Çalışma kapsamında bu partilerinprogramları, dinle ilgili söylemleri ve bu alanla ilgili icraatları incelenmiştir. Bunlarlabirlikte konuyla ilgili diğer kaynaklardan da yararlanılmış ve elde edilen verileryorumlanarak sonuçlara ulaşılmaya çalışılmıştır. Yapılan çalışma sonucunda Türkiye’dedin ve siyaset ilişkisine dair üç bakış açısının olduğunu ve siyasi partilerin dinsiyasetlerinin bu bakış açılarına göre şekillendiği tespiti yapılmıştır. Ancak Kemalistideolojinin ve bu ideoloji doğrultusunda oluşmuş laiklik anlayışının baskın anlayışolduğunu, bu ideolojiye ve laiklik anlayışına sahip kurumların çeşitli şekillerde diğerpartilere müdahale ettiklerini, bu nedenle Cumhuriyet Halk Partisi hariç, diğer partilerindin siyasetlerini istedikleri şekilde belirleyemedikleri sonucuna ulaşılmıştır.

Kemalism and Religious Politics of the Parties in Turkey

The purpose of this study is to put forward how political parties in Turkey follow regarding the religious field, and how they are affected by Kemalist ideology while doing their politics in this field. In this context, first of all, the approach of Kemalist ideology towards religion and the understanding of secularism were discussed. Then, the religious policies of the Republican People's Party, important center-right parties and national vision parties, which were influential in the Republican period, were discussed. Within the scope of the study, the programs of these parties, their discourses on religion and their actions in this field were examined. In addition to these, other sources related to the subject were also used and the results were tried to be reached by interpreting the obtained data. As a result of the study, it was determined that in Turkey there are three perspectives on the relation between religion and politics, and political parties’ religious politics are shaped according to these viewpoints. However, it was concluded that the Kemalist ideology and the understanding of secularism formed in line with this ideology were the dominant understanding, that institutions with this ideology and secularism were interfering with other parties in various ways, and therefore, other parties, except the Republican People's Party, could not determine their religious policies in the way they wanted.

PDF

___

Adalet Partisi Program (Prensip Maddeleri). (1961). Orijinal Matbaa. https://acikerisim.tbmm.gov.tr/xmlui/bitstream/handle/11543/626/198104 723.pdf?sequence=1&isAllowed=y, Erişim tarihi: 31.12.2017.
Adalet Partisi Tüzük ve Program (Tarihsiz). https://acikerisim.tbmm.gov.tr/ xmlui/bitstream/handle/11543/598/197600306.pdf?sequence=1&isAllow ed=y, Erişim tarihi: 01.01.2018.
Ahmad, F. (2014). Bir Kimlik Peşinde Türkiye. (5.baskı). Sedat Cem Karadeli (çev.). İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Akdoğan, Y. (2004). Ak Parti ve Muhafazakâr Demokrasi. (1.basım). Alfa Yayınları.
Akşin, S. (2016). Kısa Türkiye Tarihi. (21.basım). İş Bankası Kültür Yayınları.
Altan, C. (2013). Doğru Yol Partisi. Turgay Uzun (ed.). İttihat ve Terakki’den Günümüze Türkiye’de Siyasal Partiler içinde, (s.395-419). Orion Kitapevi.
Anavatan Partisi Programı (1983). https://acikerisim.tbmm.gov.tr/xmlui/ bitstream/handle/11543/603/199400050_1983.pdf?sequence=1&isAllow ed=y, Erişim tarihi: 03.01.2018.
Anayasa Mahkemesinin 25.5.1971 tarih ve 1971/1 Esas ve 1971/1 Karar sayılı kararı. http://www.resmigazete.gov.tr/main.aspx?home=http://www. resmigazete.gov.tr/arsiv/14072.pdf&main=http://www.resmigazete.gov.tr /arsiv/14072.pdf, Erişim tarihi: 23.01.2018.
Anayasa Mahkemesinin 16.01.1998 tarih ve 1997/1 Esas ve 1998/1 Karar sayılı kararı. http://kararlaryeni.anayasa.gov.tr/Karar/Content/0acac7b9-4875 4c09-a89d 16336ed73728?wildCardText=refah%20partisi%20&exclude Gerekce=False&wordsOnly=False, Erişim tarihi: 24.01.2018.
Anayasa Mahkemesinin 22.6.2001 tarih ve 1999/2 Esas ve 2001/2 Karar sayılı kararı. http://kararlaryeni.anayasa.gov.tr/Karar/Content/0a6f1734-1ab5- 49f7-aea8 77764a0fb3b7?wildCardText=refah%20partisi%20&exclude Gerekce=False&wordsOnly=False, Erişim tarihi: 24.01.2018.
Bekaroğlu, M. (2007). Siyasetin Sonu. (1.baskı). Elips Kitap.
Berkes, N. (2014). Türkiye’de Çağdaşlaşma. (20.baskı). Yapı Kredi Yayınları.
Buğra, A. ve Savaşkan O. (2015). Türkiye’de Yeni Kapitalizm. (3.baskı), Bülent Doğan (çev.). İletişim Yayınları.
C.H.F. Nizamnamesi ve Programı. (1931). T.B.M.M. Matbaası. https://acikerisim.tbmm.gov.tr/xmlui/bitstream/handle/11543/655/197505 818.pdf?sequence=1&isAllowed=y, Erişim tarihi: 30.12.2017.
C.H.P. Programı. (1935). Ulus Basımevi. https://acikerisim.tbmm.gov.tr/ xmlui/bitstream/handle/11543/549/197000602.pdf?sequence=1&isAllow ed=y, Erişim tarihi: 30.12.2017.
Cumhuriyet Halk Fırkası Nizamnamesi. (1927). https://acikerisim.tbmm.gov.tr/ xmlui/bitstream/handle/11543/881/198103997_1929.pdf?sequence=1&is Allowed=y, Erişim tarihi: 30.12.2017.
Cizre, Ü. (2014). Muktedirlerin Siyaseti Merkez Sağ-Ordu-İslamcılık. (3.baskı). Cahide Ekiz (çev.) İletişim Yayınları.
Cündioğlu, D. (2014). Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e Din ve Siyaset. (3.basım). Kapı Yayınları.
Çaha, Ö. (2012). Dört Akım Dört Siyaset. (5.baskı). Orion Kitapevi.
Çakır, R. (2014). Millî Görüş Hareketi. Yasin Aktay (ed.) Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce C.6, (4.baskı), içinde (s.544-575). İletişim Yayınları.
Demirel, T. (2013). Adalet Partisi İdeoloji ve Politika. (2. baskı), İletişim Yayınları.
Demokrat Parti Programı. (1946). https://acikerisim.tbmm.gov.tr/xmlui/ bitstream/handle/11543/917/200805461_1946.pdf?sequence=1&isAllow ed=y, Erişim tarihi: 30.12.2017.
Demokrat Parti Tüzük ve Programı. (1952). Güneş Matbaacılık T.A.O. https://acikerisim.tbmm.gov.tr/xmlui/bitstream/handle/11543/487/198104 894.pdf?sequence=1&isAllowed=y, Erişim tarihi: 30.12.2017.
Doğru Yol Partisi Tüzük ve Programı. (1983). https://acikerisim.tbmm.gov.tr/xmlui/bitstream/handle/11543/624/198302 891.pdf?sequence=1&isAllowed=y, Erişim tarihi: 03.01.2018.
Doğru Yol Partisi Tüzük ve Programı. (1985). https://acikerisim.tbmm.gov.tr/ xmlui/bitstream/handle/11543/604/198602186.pdf?sequence=1&isAllow ed=y, Erişim tarihi: 03.01.2018.
Erbakan, N. (2016). Milli Görüş İktidarı Niçin ve Nasıl. (1.baskı). MGV Yayınları.
Erdoğan, M. (2017). Siyasi Hafıza Eski Türkiye’den Yeni Türkiye’ye (1996- 2016). (1.baskı), Kopernik Kitap.
Eroğul, C. (2014). Demokrat Parti: Tarihi ve İdeolojisi. (1.basım), Yordam Kitap.
Fazilet Partisi ‘’Öncü Türkiye İçin El Ele’’ Demokrasi İnsan Hak ve Özgürlükleri, Barış, Adalet, ve Öncü Bir Türkiye İçin Kalkınma Programı. (Tarihsiz). https://acikerisim.tbmm.gov.tr/xmlui/bitstream/handle/11543/ 698/199801418.pdf?sequence=1&isAllowed=y, Erişim tarihi:11.01.2018.
Gülalp, H. (2003). Kimlikler Siyaseti Türkiye’de Siyasal İslamın Temelleri. (1.baskı). Metis Yayınları.
Kahraman, H.B. (2008). Türk Siyasetinin Yapısal Analizi I-Kavramlar, Kuramlar, Kurumlar. (1. Basım). Agora Kitaplığı.
Karatepe, Ş. (2011). Tek Parti Dönemi. (4.baskı). İz Yayıncılık.
Karpat, K.H. (2010). Osmanlı’dan Günümüze Elitler ve Din. (4.baskı). Güneş Ayas (çev). Timaş Yayınları.
Karpat, K.H. (2014). Türk Siyasi Tarihi. (5.baskı). Ceren Elitez (çev.). Timaş Yayınları.
Köker, L. (2000). Modernleşme, Kemalizm ve Demokrasi. (6. baskı). İletişim Yayınları.
Lewis, B. (2013). Modern Türkiye’nin Doğuşu. (6.baskı), Boğaç Babür Turna (çev.). Arkadaş Yayınevi.
Mardin, Ş. (2013a). Türkiye, İslam ve Sekülarizm, (3.baskı). Elçin Gen, Murat Bozluolcay (çev.). İletişim Yayınları.
Mardin, Ş. (2013b). Türkiye’de Din ve Siyaset. (18.baskı). İletişim Yayınları.
Mardin, Ş. (2014). Din ve İdeoloji. (22.baskı). İletişim Yayınları.
Milli Nizam Partisi Program ve Tüzük. (Tarihsiz). Haktanır Basımevi. https://acikerisim.tbmm.gov.tr/xmlui/bitstream/handle/11543/799/197600 503.pdf?sequence=1&isAllowed=y, Erişim tarihi: 03.01.2018.
Milli Selamet Partisi Program ve Tüzük. (Tarihsiz). Elif Matbaacılık. https://acikerisim.tbmm.gov.tr/xmlui/bitstream/handle/11543/741/199501 762.pdf?sequence=1&isAllowed=y, Erişim tarihi: 03.01.2018.
Mutlusu, A. F. (2013). Anavatan Partisi. Turgay Uzun (ed.). İttihat ve Terakki’den Günümüze Türkiye’de Siyasal Partiler İçinde (s.379-394). ed. Orion Kitapevi.
Nafi, B.M. (2012). İslamcılık. (1.baskı). Burhanûddin Aldiyai (çev.). Yarın Yayınları.
Özdalga, E. (2013). İslamcılığın Türkiye Seyri. (3.baskı). Gamze Türkoğlu (çev.). İletişim Yayınları.
Refah Partisi Tüzük ve Programı. (1985), Elif Matbaacılık Adi Kom. Şti. https://acikerisim.tbmm.gov.tr/xmlui/bitstream/handle/11543/650/199400 049_1985.pdf?sequence=1&isAllowed=y, Erişim tarihi: 05.01.2018.
Sarıbay, A.Y. (1985). Türkiye’de Modernleşme Din ve Parti Politikası ‘Milli Selamet Partisi Örnekolayı’. (1.baskı). Alan Yayıncılık.
Sarıbay, A.Y. (2001). Türkiye’de Demokrasi ve Politik Partiler. (1.basım), Alfa Yayınları.
Teazıs, C. (2011). İkincilerin Cumhuriyeti. (2.baskı). Mızrak Yayınları.
Türkiye Cumhuriyeti Anayasası. (1961). https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/ 10859.pdf, Erişim tarihi:14.02.2021.
Türkiye Cumhuriyeti Anayasası. (1982). https://www.tbmm.gov.tr/anayasa.htm, Erişim tarihi:17.01.2021.
T.C. Resmî Gazete. 16 Haziran 1949, Sayı:7234.
T.C. Resmî Gazete. 12 Nisan 1991, Sayı:20843, Mükerrer.
Vatandaş, C. (2016). Cumhuriyet’ in Tarihi. Pınar Yayınları.
Yavuz, M. H. (2011). Erbakan’dan Erdoğan’ a Laiklik, Demokrasi, Kürt Sorunu ve İslam. (1.basım). Leman Adalı (çev.). Kitap Yayınevi.
Yavuz, M. H. (2014). Millî Görüş Hareketi: Muhalif ve Modernist Gelenek. Yasin Aktay (ed.). Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, C.6, (4.baskı) İçinde (s.591-603). İletişim Yayınları.
Yorgancılar, S. (2012). Milli Görüş. (1.basım). Pınar Yayınları.
Zürcher, E. J. (2014). Modernleşen Türkiye’nin Tarihi. (29.baskı). Yasemin Saner (çev.) İletişim Yayınları.