SÂVÎ’NİN HÂŞİYE ALÂ TEFSÎRİ’L-CELÂLEYN ADLI ESERİNDE TASAVVUFÎ BOYUT

Savi’nin Hâşiye alâ Tefsîri’l-Celâleyn adlı eseri, Celaleyn Tefsiri üzerine yazılan en iyi haşiyelerden biri olarak kabul edilmesine rağmen, tefsir literatüründe bir müfessir olarak Sâvî ve bu eseri hakkında çok az araştırma yapılmıştır. Bu eser, Kur’an’ın farklı yorum çeşitlerin yanı sıra, özellikle mutedil tasavvufî yorumlar bakımından zengindir. Hâşiyeyi diğer özelliklerin yanında asıl değerli kılan bu tasavvufi özelliği budur. Bu çalışma iki bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde Sâvî’nin kısaca hayatı, ahlâkı, hocaları, öğrencileri, yazdığı eserleri ve tasavvuf ile ilişkisi hakkında temel bilgilere yer verilmiştir. İkinci bölümde Sâvî’nin Celâleyn Tefsiri üzerine yazdığı hâşiyesindeki tasavvufî etkiler değinilmiştir. Bu bölümde ilk olarak Sâvî’nin işârî ve hurûfi/bâtınî yorumları, daha sonra sırayla Sâvî’nin tasavvuf terminolojisini kullanımı, tasavvufî yorumlara atıfta bulunması, veliler, ârifler ve sâlihlerin fikirlerin yoruma katkıları araştırılmıştır. Aşırıya kaçan sûfileri kınaması ve mutedil sûfileri desteklemesi başlığı altında, Sâvî’nin tasavvufa olan aşkı ve mutedil duruşu sergilenmiş, bunun yanı sıra onun tasavvufî yorumları/düşünceleri desteklemek için zayıf hadisleri kullanmasına da işaret edilmiştir. Bu çalışma ile tesavvufî tefsir literatürünü zenginleştirmeyi ve belirtilen alanlardaki boşlukları doldurmayı amaçlamaktadır.

Tasawof Dimension in the Sawi’s Book Hashiye ala Tafsiri’l-Jalalayn

Despite the fact that Savi’s book named Hashiye alâ Tafsiri’l-Jalaleyn was accepted as one of the best pests written on the Tafsir of Jalaleyn, Tafsir as a commentator in the literature has done little research on this work. This work is rich in different interpretations of the Qur'an, especially in terms of moderate mystical interpretations. This is the feature that makes the essence essential among other things. Accordingly, this study consists of two parts. In the first part, basic information about the life, morality, teachers, students, works he wrote and his relationship with Sufism is given briefly. In the second section, Sufi influences on the commemoration of Sawi written on the Tafsir of Jalaleyn are mentioned. In this section, firstly, the interpretations of the Sufi’s religious and cursory/bathati, then the use of Sufi’s Sufi terminology, the reference of Sufi interpretations, the contribution of parents, submissives, and the interpretations of ideas to the interpretation. Under the heading of condemning the sufis over the Sufis and supporting the Sufi sufis, it was pointed out that he used the weak hadiths to support Sufism’s interpretations and thoughts. This study aims to enrich the literary tafsir literature and fill the gaps in the specified areas.

PDF

___

Kur’ân-ı Kerîm ve Türkçe Açıklamalı Meâlî (1998). (5. Baskı). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Aclûnî, İ. (hicrî 1351). Keşfu’l-Hafâ ve Müzîlü’l-İlbâs. 1-2. Mektebetü’l-Kuds.
Alî el-Halebî & Hamdî M. (1419/1999). Mevsû’atu’l-Ehâdîs ve’l-Âsâri’d-Da’îfe ve’l-Mevdû’a, (1. Baskı). Mektebetü’l-Me’ârif.
Âlûsî, Ş. Rûhu’l-Meânî fî Tefsîri’l-Kur’âni’l-Azîm ve’s-Seb’i’l-Mesânî, 1-30. Dâru İhyâ’i’t-Turâsi’l-Arabî.
Bizim, A. “Tercemetü’ş-Şeyh Ahmed es-Sâvî”, Sâvî, Kitâbu Şerhi’s-Sâvî alâ Cevhereti’t-Tevhîd li’s-Sâvî içinde s. 14-22. Dâru İbn Kesîr.
Buhârî, (hicrî 1422). el-Câmi’u’s-Sâhîh, 1-9. Dâru Tavkı’n-Necât.
Bûrînî B. & Nâbülsî A. Şerhu Dîvâni İbn Fârid. 1-2. Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
Bursevî, İ. H. (hicrî 1330). Rûhu’l-Beyân. 1-10. Mektebetü’l-İslâmiyye.
Cerrâhî, S. (2008). Istılâhât-ı Sofiyye fî Vatan-ı Asliyye Tasavvuf Terimleri. (1. Baskı). Kırk Kandil Yayınları.
Ceyhan, S. (2009). “Sâvî”. DİA, 36, 201-202. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Ceyhan, S. (2009). “Sâvîyye”. DİA, 36, 203-204. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Ebussuûd, M. İrşâdü’l-Akli’s-Selîm ilâ Mezâyâ’l-Kur’âni’l-Kerîm. 1-9. Dâru’l- Mushaf.
Elbânî, N. (1421/2000a). Silsiletü’l-Eḥâdîsi’z-Zaʿîfe ve’l-Mevzûʿa ve Eseruhe’s- Seyyiʾü fi’l-Ümme Silsiletu’d-Da’îfe ve'l-Mevdûa. 1-14. (1. Baskı). Mektebetü’l-Meârif.
Elbânî, N. (1421/2000b) Za’îfü’t-Terğîb ve’t-Terhîb. 1-2. (1. Baskı). Mektebetü’l-Meârif.
Enver, F. (1993). Mu’cemü’l-Mustalahâti’s-Sûfiyye. (1. Baskı). Ebî Huzâm, Mektebetu Lubnan.
Hafnî, A. (1407/1987). Mu’cemü’l-Mustalahâti’s-Sûfiyye. (2. Baskı). Dâru’l- Mesîre.
Hâkim, M. (1411/1990). el-Müstedrek ala’s-Sahîhayn. Tahkik: Mustafa Abdülkadir Atâ. Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
Hakîm, S. (2005). İbnü’l-Arabî Sözlüğü. (Ekrem Demirli, Çev.). (1. Baskı). Kabalcı Yayınları.
İsfahânî, N. (1409/1988). Hilyetü’l-Evliyâ. 1-10. Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
İyâzî, M. (hicrî 1386). el-Müfessirûn Hayâtuhum ve Menhecuhum. 1-3. (1. Baskı). Müessesetü’t-Tıbâ’a ve’n-Neşr.
Kâşânî, A. (1425/2004). Leṭâʾifü’l-i’lâm fî İşârâti Ehli’l-ilhâm (1. Baskı). Dâru’l- Kütübi’l-İlmiyye.
Kâtûnî S. ve Zeynuhum İ. (1435/2014) “Tercemetü’l-Müellif” Hâşiyetu’s-Sâvî alâ Tefsîri’l-Celâleyn içinde, 1, s. 1) .ا-ح . Baskı). Kahire: Dâru’l-Gadi’l- Cedîd.
Kehhâle, Ö. Mü’cemü’l-Müellifîn Terâcimu Musannifî’l-Kütübi’l-Arabiyye. 1- 15. Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî.
Kurtubî, M. (1387/1967). el-Câmi’ li Ahkâmi’l-Kur’ân. 1-20. (3. Baskı). Dâru’l- Kütübi’l-Arabiyye.
Kuşeyrî, Z. (1428/2007). Letâifü’l-İşârât. 1-3. (2. Baskı). Dâru’l-Kütübi’lİlmiyye.
Maden, Ş. (2015). Tefsîrde Hâşiye Geleneği ve Şeyhzâde’nin Envârü’t-Tenzîl Hâşiyesi. İSAM yayinlari.
Müslim, (1419/1998). el-Câmi’u-Sâhîh. Beytü’l-Efkâr ed-Duvelî.
Sâgânî, R. (1405/1985). Mevdû’ât, tahkik: Necm Abdurrahmân Halef, (2. Baskı). Dâru’l-Me’mûn li’t-Turâs,.
Sâvî, A. (1435/2014). Hâşiye alâ Tefsîri’l-Celâleyn. Tahkik: Kâtûnî ve Zeynuhum, 1-4. (1. Baskı). Dâru’l-Ğadi’l-Cedîd.
Seccâdî, S. (2007). Tasavvuf ve İrfan Terimleri Sözlüğü. Ensar Neşriyat.
Sülemî, M. (1421/2001). Tefsîru’s-Sülemî Hakâiku’t-Tefsîr. 1-2. (1. Baskı). Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
Taberî, M. (1388/1968). Câmiu’l-Beyân an Te’vîli Âyi’l-Kur’ân. 1-30. (3. Baskı). Matbaatu Mustafâ el-Bâbî el-Halebî.
Tüsterî, S (1425/2004). Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm (1. Baskı). Dâru’l-Haremi’şŞerîf.
Uludağ, S. (1991). Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. Marifet yayınları.
Yıldız, İ. (2019). Kur’ân İnsan ve Yanılgı-psikososyal bir okuma. Emin yayınları.
Zevbî, M. (1425/2004). Mu’cemu’s-Sûfiyye (1. Baskı). Dâru’l-Cîl.
Ziriklî, H. el-A’lâm Kâmusu Terâcim li Eşheri’r-Ricâl ve’n-Nisâ mine’l-Arabi ve’l-Musta’rebîn ve’l-Musteğrikîn. 1-11. (3. Baskı).