OSMANLI TEMEŞVAR’INDA SUÇ VE SUÇLULAR(1652-1653)

Kanuni Döneminde Osmanlı topraklarına katılan ve eyalet merkezi haline gelen Temeşvar konumu itibariyle devlet merkezi ile Orta Avrupa arasında önemli bir geçiş güzergâhıdır. Bu özelliği ile idari, iktisadi ve sosyal açıdan önemle üzerinde durulması gereken bir kenttir. Temeşvar hakkında bugüne kadar yapılan çalışmalarda kentin daha çok idari ve iktisadi yapısı üzerinde durulmuş, sosyal açıdan değerlendirmeler yapılmamıştır. Bu çalışma yaklaşık bir buçuk asır Osmanlı toprağı olarak kalmış olan Temeşvar'ın günümüze ulaşan tek şer'iye sicilindeki kayıtlardan hareketle hukuki ve sosyal bir olgu olan suç konusuna odaklanacaktır. Çalışmada bir sene zarfında Temeşvar kentinde kadı mahkemesine yansımış olan hırsızlık, gasp, cinayet, yaralama, hakaret, dolandırıcılık gibi suçların analizi ve dökümü yapılacak, suç çeşitleri, suçların işlendiği mekânlar, suç aletleri, fail(ler) ve mağdurların profilleri, suç işleme nedenleri ve benzeri konular üzerinde değerlendirmeler de bulunulacaktır. Bu şekilde ihtiva ettiği bilgiler ile tarih araştırmalarında zengin bir kaynak olarak kullanılan şer'iye sicil(ler)i vasıtasıyla XVII. yüzyılda Orta Avrupa'da bir Osmanlı eyalet merkezinde Osmanlı/İslam hukukunun nasıl uygulandığı, müslimgayrimüslim ilişkilerinin nasıl yürüdüğü ve suç olgusunun toplumsal yansımalarının ne şekilde cereyan ettiği ortaya koyulmaya çalışılacak ve bu konularda Osmanlı coğrafyasının diğer bölgeleri ile karşılaştırma yapma olanağı sağlanacaktır. Şehrin yöneticilerinin ve ileri gelenlerinin suç işleme eğilimleri ile mahkemenin bu kişi ya da kişiler hakkında ki verdikleri kararlar da çalışmamızın önemle üzerinde duracağı konulardan birisi olacaktır

Crimes and Criminals in Ottoman Temeşvar (1652-1653)

Temeşvar that became an Ottoman soil and province center during the reign of Kanuni Sultan Süleyman, is a very important transition route between center of the State and Central Europe. Therefore, should be studied in terms of administrative, economic and social aspects. Studies on Tameşvar that had done until today have been mostly about administrative and economical state of the city but evaluations by a social perspective. This study will focus on crime as a legal and social phenomenon according to one and only court record that is reached today from Temeşvar which had been stayed as an Ottoman soil for approxinatly one and a half centuries. The study will try to take out the inventory and analyze these crimes such as burglary, robbery, laceration, verbal insult, and grifting which is encountered in the court of the Kadı in the city of Temeşvar through a year. Types of crimes, crime scenes, weapons of offences, offender and victim profiles, motives of crimes and etc. will be evaluated. Thus, execution of Ottoman/Islamic law in an Ottoman state center in the central Europe in 17th century relations between muslims and non-muslims, and social occurences of crime as a phenomenon will be revealed via court record(s) which are generous sources for history researches with the information they contain. Thus, a comparison of legal executions between the regions of Ottoman Empire will be possible. Also, one of the important issues of the study will be the crime tendency of the administrators and the prominent people of the city and the sentences which the courts decide on these people

___

  • T-6 numaralı Temeşvar Şer’iye Sicili AVCI, Mustafa, Osmanlı Hukukunda Suçlar ve Cezalar, Gökkubbe Yayınları, İstanbul 2004.
  • AYDIN, Mehmet Âkif, Türk Hukuk Tarihi, Hars Yayıncılık, İstanbul, 2007.
  • BARDAKOĞLU, Ali, “Hırsızlık”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, C. 17, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara 1998.
  • BIYIK, Ömer, “1652-1653 Şer’iye Sicili’ne Göre Temeşvar”, Karadeniz Araştırmaları Dergisi, Sayı: 45, Bahar 2015.
  • BİLGE, Sadık Müfit, “Macaristan'da Osmanlı Hâkimiyetinin ve İdari Teşkilatın Kuruluşu ve Gelişmesi, OTAM, S. 11, Ankara 2000.
  • BİLMEN, Ömer Nasuhi, Hukuk-ı İslamiye ve Istılâhât-ı Fıkhiyye Kamusu, C. III, İstanbul
  • GÜNAY, Vehbi. “Balkan Şehir Tarihleri Kaynağı Olarak Şer’iye Sicillerinin Envanter ve Kataloglarının Tespiti Hakkında”, Tarih İncelemeleri Dergisi, C. XVIII, S. 2, Aralık 2003.
  • İNALCIK, Halil, Kuruluş Dönemi Osmanlı Sultanları (1302-1481), İSAM Yayınları, İstanbul, 2010.
  • MAKSİM, Miha,i “Temeşvar”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, C. 41.
  • PEÇEVİ, Peçevi Tarihi I, (Haz. Bekir Sıtkı Baykal), Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1992.
  • ÜÇOK, Coşkun-MUMCU, Ahmet- BOZKURT, Gülnihal, Türk Hukuk Tarihi, Turhan Kitabevi, Ankara 2006.
  • YINANÇ, Mükrimin Halil, “Süleyman I, İslam Ansiklopedisi, C. 10, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul 1967.