OSMANLI TAŞRA TEŞKİLATININ ALT BİRİMİ MAHALLEYE BİR ÖRNEK: BOLU ESKİ CAMİ MAHALLESİ

Bu çalışmanın amacı, Osmanlı taşra teşkilatının en alt birimi olan mahallenin özelliklerini, Bolu Eski Cami Mahallesi örneğinde açıklamaktır. Osmanlı şehrinde mahalle birbirini tanıyan, bir ölçüde birbirinin davranışlarından sorumlu, sosyal dayanışma içinde olan kişilerin oluşturduğu topluluğun yaşadığı yerdir. Yapmış olduğumuz bu çalışmada mahallenin idari yapısına ilişkin bilgiler verilecektir. İdari yapı söz konusu olduğunda imam ve muhtarlar ön plana çıkmaktadır. Eski Cami Mahallesi’nde görev yapan imam ve muhtarlar tespit edilecektir. Nüfus sayımı yapılırken kişilerin meslekleri belirtilmiştir. Bu verilerden yararlanılarak Eski Cami Mahallesinin ekonomik yapısı aydınlatılacaktır. Haneye ilişkin verilen bilgiler ise mahallenin sosyal yapısı hakkında bilgi verecektir. Osmanlı şehrinin merkezinde cami onun yanında bedesten/ han bulunur. Şehir bu merkezin etrafında sıralanan diğer mahallelerden oluşur. Bolu, Osmanlı şehrinin bu genel özelliklerini yansıtır. Eski Cami Mahallesi adını Bolu’nun en eski camilerinden biri olan Yıldırım Bayezid Camii’nden alarak şehrin merkezinde yer almıştır. Mahalle günümüzde de aynı özelliğini sürdürmektedir. Ağırlıklı olarak nüfus ve temettuat defterlerinden yararlanılarak XIX. yüzyılda Bolu Eski Cami Mahallesi’nin idari, sosyal ve ekonomik yapısı ortaya konulacaktır.

An Example Of Settlement Which Is Subunit Of Ottoman Provincial Organization: Old Mosque Settlement Of Bolu

Old Mosque Neighborhood typifies an Ottoman neighborhood. The purpose of this study is to explain characteristics of a typical Ottoman neighborhood with the example of the Old Mosque Neighborhood. Every people in the same neighborhood knew each other in the Ottoman period. These people were responsible for the actions of others in the neighborhood. The people helped each other. If a place had these characteristics, the place was named as “neighborhood”. In this study, information about administrative structure of the settlement will be given. When it comes to administrative structure, imams and muhtars come into prominence. Imams and muhtars who worked in the Old Mosque Settlement will be identified. While census was being conducted, people were asked to state their jobs. With the benefit of these data, economic structure of the Old Mosque Neighborhood will be enlightened. Information about households will give information about social structure of the settlement. There were a great mosque and a grand bazaar in the city center. A city consists of other neighborhoods which were around that city center. Bolu reflects the general characteristics of an Ottoman city mentioned above. The Old Mosque Neighborhood was named after Yıldırım Bayezid Mosque which was one of the oldest mosques in Bolu. This neighborhood was in the city center. The neighborhood is in the city center today too. This study examines administrative, social, economic structures of the Old Mosque Neighborhood in the 19th century with the benefit of census records and temettuat registers.

PDF

___

Başbakanlık Osmanlı Arşivi, BOA
(1844/1845) ML. VRD. TMT. d. Nr. 3105.
(1834) A.RSK. d. Nr. 672.
(1831). NFS. d. Nr 679.
(1840). NFS. d. Nr. 696.
(1844). ML. VRD. TMT. d. Nr. 3105.
Barkan, Ö. Lütfi (1951). “Tarihi Demografi Araştırmaları ve Osmanlı Tarihi” Türkiyat Mecmuası X: İstanbul:1-25.
Bayartan, M. (2005). Tarihi Coğrafya Çalışmaları Açısından Şehir ve Osmanlı Şehri, İstanbul. Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Coğrafya Dergisi, S. 13, İstanbul: 85-98.
Beydili, K. (2000). İmam Osmanlı Devleti’nde İmamlık, TDV. İslam Ansiklopedisi, C.22. İstanbul.
Cansever T. (2010). Osmanlı Şehri, İstanbul: Timaş Yayınları.
Çadırcı, M. (1991). Tanzimat Döneminde Anadolu Kentlerinin Sosyal ve Ekonomik Yapıları, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Çadırcı, M.(2007). Tanzimat Sürecinde Ülke Yönetimi, Ankara: İmge Kitabevi.
Devellioğlu, F. (1984). Osmanlıca –Türkçe Ansiklöpedik Lügat, Ankara: Aydın Kitabevi.
Ergenç Ö. (2012). Osmanlı Tarih Yazıları, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Güneş, M. (2014). Osmanlı Döneminde Muhtarlık ve İhtiyar Meclisi, İstanbul: Kitabevi Yayınları.
Kuban, D. (1968) Anadolu Türk Şehri ve Tarhi Gelişimi, Sosyal ve Fiziki Özellikleri Üzerine Bazı Gelişmeler, Vakıflar Dergisi, S.3, İstanbul: 53-73.
Miller Donald L, “Lewis Mumford: Urban Historian, Urban Visionary”, Journal of Urban History, 1996, C.XVIII, S.3.
Ortaylı, İ. (2000). Tanzimat Devrinde Osmanlı Mahalli İdareleri (1840-1880), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Süme, Mehmet, “Bolu Nüfus Defteri: 1840” IV. Uluslararası Bolu Halk Kültürü ve Köroğlu Sempozyumu Bildirileri, Yayına Hazırlayan, Erol Öztürk, Ankara, 2015, ss. 340-351.
Şahin İ. (2010). Osmanlılarda Şehir, DİA , C. 38, İstanbul: 441-446.
Uğur, Y. (2005). Şehir Tarihi ve Türkiye’de Şehir Tarihçiliği:Yaklaşım Konular Kaynaklar, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, C.3, S.6, İstanbul: 9-26.