12041

OSMANLI ORDUSU’NDA MANEVİYATI YÜKSELTİCİ BAZI RİTÜELLER (1787-1858)

Bu çalışma XVIII. yüzyılın sonlarından XIX. yüzyılın ortalarına kadar Osmanlı ordusunda bulunan askerlerin maneviyatını ve moralini yükseltmek için yapılan bazı dini ritüeller ve bu ritüellerin asker üzerinde nasıl bir etki bıraktığını konu edinmektedir. Çalışmanın giriş bölümünde gazâ ve cihad anlayışı ve bunun Osmanlı ordusuna sağladığı manevi destekten kısaca bahsedilmiş olup devamında ise devlete ait önemli askeri üretim tesisleri başta olmak üzere ülke genelinde bulunan cami, mescid ve tekke gibi ibadethanelerde gerçekleştirilen dua ve sûre okumaları ele alınıp, ordunun maneviyatının yükseltilmesi için hangi dua ve sûrelerin, hangi usulde okutulduğu gösterilmiştir. Çalışmanın bir diğer bölümünde ise iki kıymetli dini eser olan Kadı Iyaz’a ait Şifâ-i Şerîf ve İmam Buhari’ye ait Buhârî-i Şerîf okumaları incelenmiştir. Bölümde bu eserlerin ordu içerisinde okunması görevinin kimler vasıtasıyla sağlandığı ve bu kişilere devlet tarafından sağlanan imkânların neler olduğu ele alınmıştır. Çalışmanın son bölümünde ise ordunun çeşitli sınıfları içerisinde bulunan askerlerin ibadetlerini yerine getirmeleri konusunda yaşadığı bazı sorunları ve devletin bu sorunlara karşı bulduğu çözüm ve çözüm arayışları gösterilmiştir.

Moral Support Rituals into The Ottoman Army (1787-1858)

This work examines some religious rituals that were carried out in order to improve the morale and spiritualy of the soldiers of the Ottoman army, from the end of 18th century to the mid 19th century. The concepts of “Gaza” (Holy War), Jihad and the spiritual support that these provided to the army were the subject of the first part of this paper. In the second part we examined the ceremonies of prayers and surahs that were realised in the Islamic temples like mosques, ‘mescid’ or ‘tekke’, especially the one’s in the important military production facilities. We investigated which prayers and surahs were read in ceremonies in which stlye, to improve the spirituality of the army. In the further parts of the paper we examined how the two important religious Works were used in the ceremonies: “Şifâ-i Şerif” and “Buhârî-i Şerîf”. In this part, we investigated who were the one’s who were reading these Works in the army and what were the opportunities for them that was provided by the state. In the last part of this work, we exposed some of the problems that soldiers faced while doing their religious service, and what solutions were developed by the state to solve these issues.

PDF

___

T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA)
Ali Emiri Sultan Mahmud II (AE.SMHD.II): 66-4747.
Cevdet Askeriye (C.AS): 5-174, 12-481, 98-4467, 129-5767, 132-5899, 157-6940, 187-8099, 206-8852, 314-12951, 316-13094, 399-16446, 482-20098, 530-22133, 627-26458, 942-40867, 946-41070, 963-41917, 1091-48163, 1131- 50203, 1136-50481, 1154-51316, 1178-52494, 1200-53686.
Bahriye (C.BH): 64-6038.
Cevdet Dahiliye (C.DH): 28-1392, 116-5798.
Cevdet Hariciye (C.HR): 44-2162.
Cevdet Maarif (C.MF): 69-3426.
Hatt-ı Hümayun (HAT): 23-1102, 55-2543, 268-15681, 363-20147, 888- 39244, 906-39728, 1573-29, 1611-31.
İrade Dahiliye (İ.DH): 282-17747, 397-26294, 428-28297, 643-44732.
Sadaret Mektubi Kalemi Evrakı (A.}MKT): 106-80.
Sadaret Mühimme Kalemi Evrakı (A.}MKT.MHM): 112-89.
Sadaret Nezaret ve Devair Evrakı (A.}MKT.NZD): 146-98.
Sadaret Umum Vilayat Evrakı (A.}MKT.UM): 7-79.
Yıldız Meşihat Dairesi Maruzatı (Y.PRK.MŞ): 4-43.
Kadı İyaz. (2012). Şifâ-i Şerif. (Suat Cebeci, Yay. Haz.). Akçağ Yayınları.
Akgündüz, M. (2002). XIX. Asır Başlarına Kadar Osmanlı Devleti’nde Şeyhülislâmlık. Beyan Yayınları.
Akgündüz, M. (2010). Osmanlı Dersiâmları. Osmanlı Araştırmaları Vakfı.
Aydüz, S. (2006). Tophâne-i Âmire ve Top Döküm Teknolojisi. TTK.
Barkan, Ö. L. (1994). Kolonizatör Türk Dervişleri. Hamle Yayınları.
Beşikçi, M. (2016). Askeri modernleşme. Askeri disiplin ve din: Düzenli kitle orduları çağında Osmanlı Ordusu’nda tabur imamları. Akademik İncelemeler Dergisi, 11(1), 1-33.
Beydilli, K. (2000). İmam. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 22, 181- 186.
Beydilli, K.(2018). Osmanlı Devleti’nde İmamlar ve Bir İmamın Günlüğü. Pınar Yayınları.
Bostan, İ.(2003). Osmanlı Bahriye Teşkilâtı: XVII. Yüzyılda Tersâne-i Âmire. Türk Tarih Kurumu.
Dilbaz, M. (2014). Askerî Modenleşmenin Dinî Müdafaası Es’ad Efendi’nin Şerhli Es-Sa‘yü’l-Mahmûd Tercümesi. Dergah Yayınları.
Ekin, Ü. (2008). Osmanlı ordusunda moral yükseltici bir kurum olarak ordu şeyhliği. Sakarya Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Dergisi, 10(1), 167- 178.
Gölen, Z. (2006). Osmanlı Devleti’nde Baruthâne-i Âmire (XVIII. Yüzyıl). Türk Tarih Kurumu.
Gülsoy, U. (2002). Cizye’den vatandaşlığa: Osmanlı gayrimüslimlerinin askerlik serüveni. Hasan Celal Güzel (Ed.), Türkler (s.82-93). Yeni Türkiye Yayınları.
İnalcık, H. (2012) Osmanlılar ve Haçlılar (Eşref Bengi Özbilen, Çev.). Alfa.
İnam, A. (2017). Türk ordusunda imamlık müessesesi ve Çanakkale muharebelerindeki mânevî rolü. Maarif Mektepleri Uluslararası Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 1(2), 1-14.
Kandemir, M. Y. (1993). El-Câmu’s Sahîh. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 7, 114-123.
Kandemir, M. Y. (2010). Eş-Şifâ. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 39, 134-138.
Kandemir, M. Y. (2001). Kadî İyâz. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 21, 116-118.
Kazıcı, Z. (1989). Alay. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 2, 347-348.
Mardin, Ö. F. (2019). Osmanlı Ordusu’nda Propaganda. (Mehmet Mert Çam, Yay. Haz.). İlgi kültür sanat.
Pakalın, M. Z. (1983). Osmanlı Tarihi Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü. Milli eğitim basımevi.
Pamuk, Ş. (2013). Osmanlı Ekonomisi ve Kurumları. İş kültür yayınları.
Pamuk, Ş. (1999). Osmanlı İmparatorluğu’nda Paranın Tarihi. Tarih vakfı yurt yayınları.
Özcan, A. (1996). Gazi. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 13, 443-445.
Sancaklı, S. (2010). Ahilik ahlâkının oluşmasında hadislerin etkisi. İnönü Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1(1), 1-28.
Uzunçarşılı, İ.H. (2014). Osmanlı Devletinin İlmiye Teşkilatı. Türk Tarih Kurumu.
Ülker, M. B. (1999). Osmanlı’dan Cumhuriyet’e askerî imamlar. Tarih ve Medeniyet, 61, 61-62.
Ülker, M. B. (2010). Tabur imamlığından moral subaylığına. Çanakkale 1915, 10, 18-25.
Yıldız, G. (2009). Neferin Adı Yok Zorunlu Askerliğe Geçiş Sürecinde Osmanlı Devleti’nde Siyaset Ordu ve Toplum. Kitabevi yayınları.