Firdes TEMİZGÜNEY

OSMANLI İSTANBUL’UNDA SİYONİST BİR CEMİYET: MACCABİ JİMNASTİK CEMİYETİ

Osmanlı Devleti’nde 19. yüzyılın sonlarından itibaren kurulmaya başlayan spor kulüpleri, 1909 yılında Cemiyetler Kanunu ile birlikte resmiyet kazandı. Daha çok gayrimüslimler tarafından kurulan kulüpler, etnik milliyetçilik ekseninde şekillendiler. Kurulan bu kulüplerden biri de Maccabi Jimnastik Cemiyeti idi. Cemiyet, Avrupa’da gelişen antisemitizm düşüncesine karşı Filistin’de ulusal bir Yahudi devleti kurma fikrini benimseyen Siyonizm’in önemli destekçilerinden oldu. “Diaspora Yahudisi”nden hem fiziksel görünüş hem de değer yargıları bakımından farklı “yeni bir Yahudi” oluşturmayı hedefleyen Cemiyet, bu düşüncesini gerçekleştirmek için spor faaliyetlerini seçti. Milliyetçilik fikrinin gelişmesine paralel olarak ortak bir dil, tarih ve kültür oluşturmak isteyen Cemiyet, ilk faaliyetlerine İstanbul’da başladı. Kısa sürede dünyanın pek çok yerinde şubeler açan Cemiyet, Osmanlı coğrafyasındaki genişlemesine de devam etti. Bu çalışmanın amacı, ulus-kimlik oluşumunda önemli bir yere sahip olan sporun, Siyonist düşüncelerle örtüşen çizgideki faaliyetleri bağlamında kurulan Maccabi Jimnastik Cemiyetinin İstanbul’daki faaliyetleri hakkında bilgi vermektir. Bu doğrultuda çalışmada, konuyla ilgili arşiv kayıtları ile yerli ve yabancı kaynaklar gözden geçirilerek Maccabi Jimnastik Cemiyetinin amacı, kuruluşu, teşkilatlanması ve çalışmaları hakkında değerlendirilmelerde bulunulmuştur.

A Zıonıst Socıety in the Ottoman Istanbul: The Maccabı Gymnastıc Socıety

Sports clubs, which started to be established in the Ottoman Empire since the end of the 19th century, became official in 1909 with the Association Law. The clubs, mostly founded by non-Muslims, were shaped on the axis of ethnic nationalism. One of these clubs was Maccabi Gymnastics Society. The association was a key supporter of Zionism, which adopted the idea of establishing a national Jewish state in Palestine against the idea of developing anti-Semitism in Europe. The Society, which aims to create a different and ‘new Jew’ from both the physical appearance and the value judgments of ‘the Diaspora Jew’, chose the sports activities to realize this thought. In line with the development of the idea of nationalism, the Society, which wanted to create a common language, history and culture, started its first activities in Istanbul. In a short period of time, the Association opened branches in many parts of the world and continued its expansion in the Ottoman geography. The aim of this study is to give information about the activities of Sports, which has an important place in the formation of nation-identity, in the context of the activities in line with the Zionist ideas in Istanbul. In this respect, the aim, establishment, organization and studies of Maccabi Gymnastics Society were evaluated in the study by reviewing the archive records, local and foreign sources.

PDF

___

Devlet Arşivleri Başkanlığı (Osmanlı Arşivi)
DH. EUM. 5. Şb. 79/30.
DH. EUM. 6. Şb. 53/78
DH. EUM. THR. 105/9.
DH. EUM. VRK. 29/61.
DH. İD. 126/9.
DH. İD. 126/26.
DH. SN. THR. 8/29.
Tanin, 15 Haziran 1913, S. 1619.
Die Welt, Zentralorgan Der Zionistischen Bewegung, Berlin, 10 Januar 1913, Nr. 2.
Arslan Zehra, “Ağustos 1909 Tarihli Cemiyetler Kanunu Üzerinde Meclis-i Mebusan’da Yapılan Müzakereler ve Cemiyetlerin Yapılanmasında İttihat ve Terakki Örneği”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 3, S. 11, 2010, s. 57-72.
Batmaz Kezban, II. Meşrutiyet Döneminde İttihat Terakki ve Yahudi İlişkisi (1909–1918), Nevşehir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Nevşehir 2012.
Cora Yaşar Tolga, “Yahudi’nin Asaletini Tekrar Zapt Etmek, Siyonist Muskeljuden Projesi”, Toplumsal Tarih Dergisi, S. 169, 2008, s. 34-40.
Eisen George, “Jewish History and the Ideology of Modern Sport: Approaches and Interpretations”, Journal of Sport History, Vol. 25, No. 3, 1998, s. 482-531.
Günay Mehmet, “Türkiye’de Spor Cemiyetlerinin Kuruluşu ve Bu Cemiyetlerin Etnik Amaçlarla Kullanılması”, International Journal of Science Culture and Sport, C. IV, S. 1, 2016, s. 383-384.
Günay Nejla, “Osmanlı Devleti’nde Kurulan Spor Cemiyetleri ve Jimnastik Derslerinin Milliyetçilik Hareketlerindeki Rolü”, Belleten, C. LXXXI, S. 292, 2017, s. 917-946.
Herrmann Klaus J., “Siyasal Siyonizm ve Anti-Semitizm Üstüne Tarihsel Perspektifler”, Siyonizm ve Irkçılık, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara 1982, s. 219-236.
Igova Boryana Angelova, “The Meaning of Sport as Multicultural Dialogue in Max Nordau’s Philosophy”, Sport, Identity and Community (Edited by Andy Harvey and Richard Kimball), UK: InterDisciplinary Press Oxford 2016, s. 143-150.
Judaica Encyclopedia, “Magen David”, Vol. XIII, In Association With Keter Publishing House Ltd., Jerusalem 2007, s. 336-339.
Judaica Encyclopedia, “Maccabi World Union”, Vol. XIII, In Association With Keter Publishing House Ltd., Jerusalem 2007, s. 320- 321.
Kaufman Haim - GALİLY Yair, “Sport, Zionist Ideology and the State of Israel”, Sport in Society, Vol. 12, No. 8, 2009, s. 1013–1027.
Kaufman Haim, “Jewish Sports in the Diaspora, Yishuv, and Israel: Between Nationalism and Politics”, Israel Studies, Vol. 10, No. 2, 2005, s. 147-167.
Kaufman Haim – BAR-ELİ Michael, “Processes That Shaped Sports in Israel During the 20th Century”, Sport History Review, No. 36, 2005, s. 179-192.
Kızıloğlu, Sedat “İsrail Devleti’nin Kuruluşuna Kadar Geçen Süreçte Yahudiler ve Siyonizm’in Gelişimi”, Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 2, S. 1, 2012, s. 35-64.
Kuran Neslihan, “Haskala’nın Yahudi Eğitimine Etkisi: Alliance Israelite Universelle ve Toplumsal Dönüşüm “İstanbul AIU Okulları Örneği ile””, Milel ve Nihal, C. 6, S. 2, 2009, s. 323-341.
Kutluay Yaşar, Siyonizm ve Türkiye, Çatı Kitapları, İstanbul 2005.
Margolin Ephraim, “A Meditation on Muscular Judaism”, Leviathan Jewish Journal, Vol. 39-3, 2012, s. 15-19.
Molho Rena, Selanik Yahudileri 1856-1919: Özel Bir Cemaat, (Çev. Panayot Abacı), Bağlam Yayınları, İstanbul 2005.
Montet E. LODSA. A. RAPPOPORT S. GARAUDY R., Tarihte ve Günümüzde Siyonizm ve Yahudilik, Örgün Yayınevi, İstanbul 2006.
Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Cemiyetler (Editör: Recep Çelik), Bion Dijital Baskı Matbaacılık, Ankara 2013.
Öke Mim Kemal, Osmanlı İmparatorluğu, Siyonizm ve Filistin Sorunu (1880-1914), Marife, Yıl: 6, S. 1, 2006, s. 261-270.
Presner Todd Samuel, Muscular Judaism The Jewish Body and the Politics of Regeneration, Routledge, New York 2007.
Sartre, Jean Paul, Yahudi Düşmanı - Antisemitin Portresi (Çev. Emin Türk Eliçin), Salyangoz Yayınları, İstanbul 2008.
Sasson Moshe , SCHRODT Barbara, “The Maccabi Sport Movement and the Establishment of the First Maccabiah Games, 1932”, Human Kinetics Journals, Vol. 16, No.1, s. 67-90.
Shaw Stanford J., Osmanlı İmparatorluğunda ve Türkiye Cumhuriyetinde Yahudiler (Çev. Meriç Sobutay), Kapı Yayınları, İstanbul 2008.
Sinkovsky Roman, “Jüdische turnbewegung – Jewish German gymnastic system in Turkey until 1918”, International Journal of Human Science, Vol. 6, No. 2, 2009, s. 302-313.
Skarlatou Amalia, Evanescent Happiness: Ottoman Jews Encounter Modernity The Case of Lea Mitrani and Joseph Niego (1863- 1923) (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), University of Maryland College Park, 2010.
Tanyu Hikmet, Tarih Boyunca Yahudiler ve Türkler, C. 1, Yağmur Yayınevi, İstanbul 1976.
Umar Ömer Osman, “Osmanlı Döneminde Yahudiler’in Filistin’e Yerleşme Faaliyetleri”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 12, S. 2, 2002, s. 421-438.
Umland Joshua, Max Nordau and the Making of Racial Zionism, Undergraduate Honors Theses (University of Colorado Boulder), 2013.
Üstel Füsun, “Makbul Vatandaş”ın Peşinde: II. Meşrutiyet’ten Bugüne Vatandaşlık Eğitimi, İletişim Yayınları, İstanbul 2008.
Yetkin Çetin, Türkiye’nin Devlet Yaşamında Yahudiler, Gözlem Gazetecilik Basın ve Yayın A.Ş., İstanbul 1996.
Yıldız Murat Cihan, Strengthening Male Bodies and Building Robust Communities: Physical Culture in the Late Ottoman Empire (Yayımlanmamış Doktora Tezi), University of California Los Angeles 2015.
The Jews of the Ottoman Empire (Edited by Avigdor Levy), Darwin Press, Princeton 1992.
http://danielabraham.net/tree/datnowsky/ronya/, Erişim tarihi: 28.12.2018.
http://danielabraham.net/tree/related/maccabi/, Erişim Tarihi: 28.11.2018.
https://www.encyclopedia.com/religion/encyclopedias-almanacstranscripts-and-maps/maccabi-world-union, Erişim Tarihi: 31.12.2018.
http://danielabraham.net/tree/datnowsky/ronya/, Erişim tarihi: 28.12.2018.
http://www.yivoencyclopedia.org/article.aspx/Maccabi_Movemen t, Erişim Tarihi: 04.01.2019.