MERSİN HALKEVİ'NİN KURULUŞU VE TARİHSEL İŞLEVİ

19 Şubat 1932'de açılmaya başlayan halkevleri, Atatürkçü düşüncenin ilkeleriyle bütünleşen Cumhuriyet'in modernleşme ideolojisinin, sosyal ve kültürel yönünü geliştirmek işlevini üstlenmiştir. Önce 14 ilde, ardından Türkiye genelinde örgütlenerek çalışmalarına başlayan halkevleri, kuruldukları kentin tarihi ve kültüründe önemli bir yer edinmiştir. 1951 yılında kapatılmalarından sonra, aynı işlevi sürdürmeseler bile, hiç olmazsa sahip oldukları binalar ve kültürel miraslarıyla günümüze kadar etkilerini devam ettirmişlerdir. 24 Şubat 1933 tarihinde çalışmalarına başlayan Mersin Halkevi, Mersin tarihi ve kültürünün gelişiminde önemli etkileri olmuştur. Pek çok halkevi için dokuz şubenin oluşturulması zor iken Mersin Halkevi şubeleri, kentin zemininde var olan kültürel dinamikleri üzerine kurulmuş ve çalışmalar sürdürmüştür. Halkevlerinin Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) ile organik bağları dışında Türk Dil Kurumu (TDK)gibi Cumhuriyet ideolojisinin temel değerleriyle bütünleşen kurumlarla da ilişkileri kuvvetlidir. Tüm halkevleri dil, edebiyat şubeleri aynı zamanda TDK'nın yereldeki temsilcisi işlevini üstlenmiştir. Mersin, Tarsus ve Adana Halkevleri bu işlevi yerine getirmek üzere dil, edebiyat şubesi dışında "Hars Komitesi" çalışmalarını da sürdürmüştür. Bu bağlamda araştırmanın amacını; Mersin Halkevi ve çalışmalarını, Mersin'in kent kültürünün ve kimliğinin oluşumundaki etkilerini irdelemek olarak betimleyebiliriz.

The Foundation of the Mersin's Public House and its Historical Function

The public houses which started to be opened by February 19, 1932, played the role of developping the social and cultural aspect of the republic's modernisation ideology which integrated with the principles of the Ataturk's thoughts. Starting initially from 14 cities, then getting organised throughout Turkey, the public houses possessed a particular position in the history and the culture of the city in which they were founded. After they were closed in 1951, they did not function the same way, but at least, they continued their effect until today with their buildings and cultural heritage. The Mersin Public House, which opened its gates on February 24, 1933, had important impacts on the historical and culltural development of Mersin. While it was difficult to create nine branches for many public houses, the branches of Mersin Public House were founded on the cultural dynamics which were available on the city's very basis. Then they functioned accordigly. Apart from its organic ties with the Republic People Party, (CHP), the Public Houses had also strong relationships with the institutions such as the Turkish Language Institution. These institutions were integrated with the basic values of the republic's ideology. The language and literature branches of all of the public houses were also functioned as the local representatives of the Turkish Language Institution. In addition to operating as the branches of language and literature, the Mersin, Tarsus and Adana Public Houses worked as the 'Culture Comitee' 'Hars Komitesi'. This study aims to put forward the impact of the activities of the Mersin Public House in the development of the Mersin's city culture and identity.

PDF

___

A.Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA)

BCA. Fon No: 30 1000 Kutu No: 117 Dosya No: 817 Sıra No: 17 (19.12.1939)

BCA. Fon No: 490 100- Kutu No: 1010 Dosya No: 898 Sıra No: 1 (26.04.1940)

BCA. Fon No: 490 100 Kutu No: 1719 Dosya No: 990 Sıra No: 1 (27.06.1946)

BCA. Fon No: 490 100 Kutu No: 1719 Dosya No: 990 Sıra No: 1 (25.02.1946)

BCA. Fon No: 490 100 Kutu No: 1719 Dosya No: 990 Sıra No: 1 (29.12.1944)

BCA. Fon No: 490 100 Kutu No: 834 Dosya No: 297 Sıra No: 1 (29.01.1946)

BCA. Fon No: 490 100 Kutu No: 834 Dosya No: 297 Sıra No: 1 (02.12.1942)

BCA. Fon No: 490 100 Kutu No: 834 Dosya No: 297 Sıra No: 1 (24.01.1934)

BCA. Fon No: 490 100 Kutu No: 834 Dosya No: 297 Sıra No: 1 (28.01.1943)

BCA. Fon No: 490 100 Kutu No: 834 Dosya No: 297 Sıra No: 1 (30.01. 1934)

BCA Fon No: 490 100 Kutu No:834 Dosya No:297 Sıra No:2 (22.3.1948)

BCA. Fon No

BCA. Fon No: 490 100 Kutu No: 966 Dosya No: 739 Sıra No: 3 (17.06.1948)

BCA. Fon No: 490 100 Kutu No: 972 Dosya No: 760 Sıra No: 1 (24.09.1945)

BCA. Fon No: 490 100 Kutu No: 975 Dosya No: 778 Sıra No: 2 (05.02.1942)

BCA. Fon No: 490 100 Kutu No: 975 Dosya No: 778 Sıra No: 2 (27.01.1941)

BCA. Fon No: 490 100 Kutu No:1010 Dosya No: 898 Sıra No:1. (01.04.1937)

BCA. Fon No: 490 100 Kutu No:1010 Dosya No: 898 Sıra No:1 (25.12.1939)

BCA Fon No: 490 100 Kutu No: 1208 Dosya No:7 Sıra No:3 (19.8.1943)

BCA Fon No: 490 100 Kutu No: 1208 Dosya No:7 Sıra No:3 (1.7.1943) BCA Fon No: 490 100 Kutu No: 1208 Dosya No: 7 Sıra No:3 (6.7.1938).

BCA Fon No: 490 100 Kutu No: 1208 Dosya No: 7 Sıra No:3 (8.8.1938).

BCA Fon No: 490 100 Kutu No: 1208 Dosya No: 7 Sıra No:3 (3.8.1939)

BCA Fon No: 490 100 Kutu No: 1208 Dosya No: 7 Sıra No:3 (22.5.1940)

BCA Fon No: 490 100 Kutu No: 1208 Dosya No: 7 Sıra No:3 (2.12.1941)

BCA Fon No: 490 100 Kutu No:1719 Dosya No:990 Sıra No:1 (12.I.1951).

BCA Fon No: 490 100 Kutu No:1719 Dosya No:990 Sıra No:1 (11/10/1951)

BCA. Fon No: 490 100 Kutu No: 1010 Dosya No: 898 Sıra No: 1 (17.06.1941)

BCA. Fon No: 490 100 Kutu No: 1010 Dosya No: 898 Sıra No: 1 (17.02. 1936)

BCA. Fon No: 490 100 Kutu No: 1010 Dosya No: 898 Sıra No: 1 (15.02. 1938)

BCA. Fon No: 490 100 Kutu No: 1010 Dosya No: 898 Sıra No: 1 (01.04. 1937)

BCA. Fon No: 490 100 Kutu No: 1010 Dosya No: 898 Sıra No: 1 (25.04. 1940)

BCA. Fon No: 490 100 Kutu No: 1010 Dosya No: 898 Sıra No: 1 (20.12.1939)

BCA. Fon No: 490 100 Kutu No: 1010 Dosya No: 898 Sıra No: 1 (24.04. 1940)

BCA. Fon No: 490 100 Kutu No: 1010 Dosya No: 898 Sıra No: 1 (20.02. 1941)

BCA. Fon No: 490 100 Kutu No: 1010 Dosya No: 898 Sıra No: 1 (07.03. 1941)

BCA. Fon No: 490 100 Kutu No: 1010 Dosya No: 898 Sıra No: 1 (05.04. 1941)

BCA. Fon No: 490 100 Kutu No: 1010 Dosya No: 898 Sıra No: 1 (26.04. 1941)

BCA. Fon No: 490 100 Kutu No: 1010 Dosya No: 898 Sıra No: 1 (18.06.1940)

BCA. Fon No: 490 100 Kutu No: 1010 Dosya No: 898 Sıra No: 1 (27.06. 1940)

2. Resmi Yayınlar C.H.F. Halkevleri Talimatnamesi, Hâkimiyeti Milliye Matbaası, 1932. C.H.P. 1936 İl Kongreleri, (Basım yeri yok), 1937.

CHF Üçüncü Büyük Kongre (10-18 Mayıs 1931) Zabıtları, İstanbul 1931.

CHP Halkevleri Çalışma Talimatnamesi, Zerbamat Basımevi, Ankara 1940.

Cumhuriyet Halk Partisi Mersin Halkevi Kitap Sarayında bulunan Tarih- Coğrafya- Seyahatname Kitapları, Kitapsaray ve Yayın Komitesi, Yeni Mersin Basımevi, Mersin 1936.

Halkevlerinin 1933 Senesi Faaliyet Raporları Hûlasaları, Hâkimiyeti Milliye Matbaası, Ankara 1934.

Halkevlerinin 1934 Senesi Faaliyet Raporları Hûlasası, Ulus Basımevi, Ankara 1935.

Halkevlerinin Doğuşu, Halkevi Genel Merkezi Yayını, Ankara 1971. 3. Süreli Yayınlar Hâkimiyeti Milliye (Ulus) İçel dergisi Ülkü Yeni Adana Yeni Mersin 4. Kitap, Makale ve Tezler AKŞİN, Sina (Ed.), Türkiye Tarihi, 1908-1980, C.IV, Cem Yayınevi, İstanbul, 1992.

ARIKAN, Zeki; "Halkevlerinin Kuruluşu ve Tarihsel İşlevi", Ankara Üniversitesi, Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, C.VI, S.23 (1999).

ATATÜRK, Kemal; Nutuk, 1920-1927, C.II, Beşinci Baskı, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul 1962.

ATİLA, Rıza; "Bizim Köy", İçel dergisi, 1 Nisan 1938, Yıl:1, S. 4. BAŞGÖZ, İlhan; Türkiye'nin Eğitim Çıkmazı ve Atatürk, Başbakanlık Basımevi, Ankara 1995.

BERKES, Niyazi; Unutulan Yıllar, (Yay. Haz: Ruşen Sezer), İletişim Yayınları, İstanbul 1997.

BOZDOĞAN, Mansur; "İçel Köyleri ve Köylüleri", İçel dergisi, Yıl:1, S. 4, Nisan 1938.

BOZDOĞAN, Mansur; "İçel'de Harsın Baharla Baharın Harsla Kucaklaşması", İçel dergisi, S. 6, Haziran 1938.

CANSEN, Efkan; "Türkiye Cumhuriyetinin Spor Politikaları", Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Haziran 2015, C. 17, S. 1. http://bys.trakya.edu.tr/file/open/25748599.

ÇAVDAR, Tevfik, Türkiye'nin Demokrasi Tarihi, 1839-1950, İmge Kitabevi, Ankara, 1995.

ÇEÇEN, Anıl; Halkevleri, Gündoğan Yayınları, Ankara 1990.

DEVELİ, H. Şinasi; Eski Mersin'de Yaşam, Mersin 2007.

DEVELİ, Şinasi; Eserleriyle Anıtlaşan Vali Tevfik Sırrı Gür, Genişletilmiş İkinci Baskı, Mersin Akdeniz Belediyesinin Kültür Hizmeti, Mersin 2004.

ESKİYENENTÜRK, Ela; Mersin Halkevi Binasının Tarihi Süreç İçerisinde İzlenmesi ve Günümüz Kullanımı İçin Öneri, Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Mimarlık Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Adana, 1998

KARADAĞ, Nurhan; Halkevleri Tiyatro Çalışmaları (1932-1951), T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1998.

KARAGÜLLE, H. M.; "Halkevlerinin Lüzum ve Ehemmiyetleri", İçel dergisi, S.11, 1'nci Kanun 1938.

KARAKAŞ, Ömer; "Halkevlerinin Merkezden Kadınsız Piyes Talebi Üzerine Bazı Değerlendirmeler", CBU Sosyal Bilimler Dergisi, C.13, S.1, Mart 2015, Beşeri Bilimler Sayısı. file:///C:/Users/RQ/Downloads/ 5000112630-5000163919-1-SM.pdf.

KARAÖMERLİOĞLU, Asım; "Köycülük", Kemalizm, C.2, İletişim Yayınları, İstanbul 2002.

KELEŞ, Ruşen; "Kent ve Kültür Üzerine", Mülkiye Dergisi, C. 29, S. 246, 2005.

KONGAR, Emre; Devrim Tarihi ve Toplumbilimsel Açısından Atatürk, Remzi Kitabevi, İstanbul 1983.

KÖPRÜLÜ, M. Fuad; "Halkevleri'nin İçtimâi Rolü" Ülkü, C. XIV, S. 84, Şubat 1940.

NAYIR, Yaşar Nabi; "Düşünüşler: Halkevlerinin Değerlendirilmesi" Ulus, 22 Mayıs 1935.

NAYIR, Yaşar Nabi; "Halkevleri", Ulus, 22 Şubat 1935.

ÖZKASIM, Hale Ögel; "Türkiye'de Müzeciliğin Gelişimi", İTÜ Dergisi, Sosyal Bilimler, C.2, S.1, Aralık 2005. http://itudergi.itu.edu.tr /index.php/itudergisi_b/article/viewFile/1077/1067.

ÖZTÜRKMEN, Arzu; Türkiye'de Folklor ve Milliyetçilik, İletişim Yayınları, İstanbul 1998.

PINAR, Mehmet; "Türk Tarih Tezi Bağlamında Cumhuriyet Döneminde Nusayriler", Turkish Studies, 10/9, Yaz 2015, Ankara.

http://www.turkishstudies.net/Makaleler/1414849255_27P%C4%B1narMehm et-trh-485-504.pdf.

SARI, Muhammed; "Atatürk Dönemi'nin İskân Politikasında İç İskâna Yönelik Çalışmalar (1923- 1938)", Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, Yıl:7, Sayı: 14 (Güz 2011). http://www.ctad.hacettepe.edu.tr/7_14/5.pdf. TANER, Nihat; "Mersin Halkevi'nin 1. Yıl Kutlamaları 23 Şubat 1934", AKOB, S. 7, Mart 2011, s. 19.

TANKUT, Hasan Raşit; "Aleviliğin Menşei ve Bu Zümrenin İlim İçinde Tetkiki", İçel dergisi, Yıl: 1, S. 3, 1 Mart 1938.

TURAN, Şerafettin; Türk Devrim Tarihi, Yeni Türkiye'nin Oluşumu (1923-1938), 3.Kitap, 2.Bölüm, Bilgi Yayınevi, Ankara 1996.

TÜRKMEN, Mutlu; "Erken Cumhuriyette Beden Eğitimi ve Sporun İdeolojik Temelleri", Turkish Studies, V.8/6, Spring 2013.

http://turkishstudies.net/Makaleler/64683878_44T%C3%BCrkmenMutlu-sos- 729-740.pdf.

ÜSTEL, Füsun, İmparatorluktan Ulus-Devlete Türk Milliyetçiliği, Türk Ocakları (1912-1931), İletişim Yayınları, İstanbul, 2004.

VURAL, Semihi; Mersin Halkevi / Mersin Kültür Merkezi, Mutluson Yayınları, Ankara 2007.

YALGIN, Selma, "Yeni Beden Terbiyesi Teşkilatı", İçel dergisi, S. 7, 1 Temmuz 1938.

YEŞİLKAYA, Neşe G., Halkevleri: İdeoloji ve Mimarlık, İletişim Yayınları, İstanbul 1999.

YİĞİT, Resul, "Mersin Halkevi (1933-1951)", Mersin Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih A.B.D., Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mersin, 2001.

YORULMAZ, Şerife; "19. Yüzyılda Doğu Akdeniz'de Bir Liman Kenti Olarak Gelişen Mersin'de Levanten Kültürü", 19. Yüzyılda Mersin ve Akdeniz Dünyası, Akdeniz Kent Araştırmaları Merkezi Yay., Mersin 2002.

5. İnternet Erişimi Beden Terbiyesi Kanunu, https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/ KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc018/kanuntbmmc018/kanuntbmmc 01803530.pdf. Erişim Tarihi: 29.05.2016.

C.H.P. Halkevleri ve Halkodaları 1932-1942.

https://www.tbmm.gov.tr/eyayin/GAZETELER/WEB/KUTUPHANED E%20BULUNAN%20DIJITAL%20KAYNAKLAR/KITAPLAR/SIYASI%2 0PARTI%20YAYINLARI/197404024%20CHP%20HALKEVLERI%20HAL KODALARI%201932/1942/197404024%20CHP%20HALKEVLERI%20HA LKODALARI%201932-1942.pdf.

http://tdkkitaplik.org.tr/kurultaylar/K0300001- 2a9d4867fcc944ad9829df1d173dac31.pdf (Erişim tarihi: 8 Nisan 2016).

Mersin İl Halk Kütüphanesi İnternet Sitesi. http://www.mersinkutup. gov.tr/TR,149511/tarihcemiz.html. (Erişim Tarihi: 29.06.2016.)