MAHMÛDABÂD ÖRNEĞİNDE İLHANLILARDA ŞEHİRLİLEŞME FAALİYETLERİ

Moğolların batıya doğru gerçekleşen istila hareketleri neticesinde Ön Asya topraklarında güçlü bir devlet kurdukları görülmektedir. Hülegü'nün kurucusu olduğu İlhanlılar, Ön Asya'da hâkimiyetleri oluştuğu andan itibaren konar-göçer bozkır kültüründen sıyrılıp yerleşik kadim kültürlere uyum gayreti yaşamaktaydılar. Bu gayretin en önemli aşaması da şehirlileşme faaliyetlerinde kendini göstermekteydi. Bu bağlamda Hülegü ile başlayan şehirlileşme çabalarının en köklü ve yoğun örnekleri Mahmud Gâzân Han döneminde görülmektedir. Pek çok şehrin kurulduğu, tahrip olunmuş pek çok şehrin imar edildiği Gâzân Han döneminin önemli şehirlileşme faaliyetlerinden biri de farklı farklı muhitlere kurulan ve sultanın adını taşıyan "Mahmûdabâd" şehirleridir.

Urbanization Activities of the Ilkhands: The Case of Mahmoudabad

Mongol's establishment of a powerful empire in Asia Minor can be seen as a result of their invasion towards the West. When the Ilkhanid State, founded by Hulagu, set its rule in Asia Minor, a process of orientation to sedentary culture from the nomadic culture started. The most important indicator of that process was the efforts of urbanization. In this context, the most radical and intense examples of urbanization, which started with Hulagu, can be seen Ghazan Mahmoud Khan. During the reign of Ghazan Khan, in which several cities were founded and the reconstruction of the ones that were previously destroyed, one of the most important urbanization activities was the cities that were founded in different places that were known as "Mahmoodabad" cities.

PDF

___

Aka, İsmail, İran'da Türkmen Hakimiyeti (Kara Koyunlular Devri), Ankara 2001.
Aka, İsmail, Mirza Şahruh ve Zamanı (1405-1447), Ankara 1994.
Alan, Hayrunnisa, Bozkırdan Cennet Bahçesine Timurlular 1360 1506, İstanbul 2007.
Aslanapa, Oktay, Türk Sanatı, İstanbul 2001.
Aşık Mehmed, Menâzirü'l Avâlim, hz. M. Ak, Ankara 2007.
Ata Melik Cüveynî, Tarih-i Cihangüşâ, çev. Mürsel Öztürk, Ankara 1998.
Browne, Edward, A Literary Hıstory of Persia, VIII, Cambridge 1956.
Durak, Neslihan, "İlhanlılar Döneminde Aladağ ve Çevresi", I. Uluslar arası Ahlat-Avrasya Kültür ve Sanat Sempozyumu,
Erdem, İlhan, Türkiye Selçukluları-İlhanlı İlişkileri (1258-1308), Ankara
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara 1995.
Evliya Çelebi, Seyahatneme, III, haz. Seyit Ali Karahan Yücel Dağlı, İstanbul 2006.
Galstyan, A.G., Ermeni Kaynaklarına Göre Moğollar, İstanbul 2005.
Grousset, Rene, Bozkır İmparatorluğu, (çev. Dr. M. Reşat Uzmen), İstanbul 1993.
Gül, Muammer, Doğu ve Güneydoğu Anadolu'da Moğol Hakimiyeti, İstanbul 2005.
Gül, Muammer, Ortaçağlarda Doğu ve Güneydoğu Anadolu'da (Tarihi Arka Plan ve XIII-XIV. Yüzyıl Moğol Hâkimiyeti), İstanbul 2010.
Hafız-ı Ebru Zeyl-i Câmiü't-Tevârih-i Reşîdî, neşr. Hânbâbâ Beyânî, Tahran 1350.
Hamdullah Müstevfî, Nüzhetü'l-Kûlûb, Nşr. G. Le Strange, Londra 1919.
Haykıran, Kemal Ramazan, İlhanlılar Zamanında Kültür ve Eğitim, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara 2015.
Hodgson, M.S., İslam'ın Serüveni, çev. Fethi Gedikli, İstanbul 1993.
İbn-i Battûta, Tuhfetü'n-nüzzâr fi Garâibi'l-Emsar ve Acâibü'l-esfar, (çev. Şerif Paşa), İstanbul 1919, sd. Mümin Çevik, İstanbul 1983.
İbn-i Fuvati, Havâdisu'l Cami'a ve't-tacârib en-nâfî'a Fil-mi'e el-Sâbî'a, nşr. Mustafa Cevâd, Bağdad 1932.
Karşagrlı Mahmud, Divân-ı Lûgati't-Türk, hz. Besim Atalay, Ankara 1986, IV.
Katip Çelebi, Kitâb-ı Cihanümâ, nşr. Fikret Sarıcalıoğlu, Ankara 2009. Konukçu, Enver, "Korugan: Eski Türklerin Yaylağı", Türk Kültüründe Ağrı, ed. Oktay Belli, İstanbul 2009.
Krawulsky, D., İran Das Reich der İlhâne, Wiesbaden, 1978.
Kuban, Doğan, Batıya Göçün Sanatsal Evreleri: Anadolu'dan Önce Türklerin Sanat Ortaklıkları", İstanbul 1993.
Le Strange, Guy, The Land of The Estern Calphate, Cambridge 1966.
Le Strange, Guy, Doğu Hilafetinin Memleketler: Mezopotamya, İran, ve Orta Asya İslam Fetihlerinden Timur Zamanına Kadar, çev. Adnan Eskikurt, Cengiz Tomar, İstanbul 2015.
M. Kâşânî, Tarih-i Olcâytu, (çev. Derya Örs), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Üniversitesi, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 1992.
Nizamûddîn Şâmî, Zafernâme, çev. Necati Lugal, Ankara 1987.
Özgüdenli, Osman G. Gâzân Han ve Reformları (1295-1304), İstanbul 2009.
Özgüdenli, Osman G. Ortaçağ Türk- İran Tarihi Araştırmaları, İstanbul 2006.
Özgüdenli, Osman G. "XV. Yüzyılda Tebrîz'de Bir Hayır ve Kültür Kurumu: Şenb-î Gâzâniyye" , Ortaçağ Türk Tarihi Araştırmaları, İstanbul 2006.
Reşîdüddîn, "Asâr ve Ahyâ", İ. Avşâr-M.Satudeh, Tahran, 1989.
Reşîdüddîn, Câmiu't-Tevârih (İlhanlılar Kısmı), çev. İsmail Aka vd. Ankara 2015.
Reşîdüddîn, Camiu't-Tevârih, nşr. Muhammed Rûşen -Mustafa Mûsevî, Tahran 1373/1994, III.
Reşîdüddîn, Tarîh-i Mubârek-i Gâzân Han, (nşr. Karl Jhan), London 1940.
Roux, Jean Paul, Türklerin ve Moğolların Eski Dini, (çev. Aykut Kazancıgil), İstanbul 1994.
Rubruck Willem Von, Mengü Han'ın Sarayına Yolculuk, (ed. Peter Jackson), (çev. Zülal Kılıç), İstanbul 2010.
Smith, John Mason, "Mongols Nomadism and Middle Eastern Geography: Qishlaks and Tümens", The Mongol Empire Its Legacy, Ed. David Morgan, London 2000.
Spuler, Bertold, İran Moğolları, çev. Cemal Köprülü, Ankara 1987.
Şirinov Agil, Nasîruddîn Tusî'de Varlık ve Uluhiyet, İstanbul 2011.
Tarih-i Vassâf, nşr. Abdol-Mohammed Ayatî, Tahran 2004.
Togan, Zeki Velidi, Umumi Türk Tarihine Giriş, İstanbul, 1981.
Togan, Zeki Velidi, "Reşîdüddîn'in Mektuplarına Göre Anadolu'nun İktisadi ve Medeni Hayatına Ait Kayıtlar", İ.Ü., İktisat Fakültesi Mecmuası, c.15, s.1-4, 1953.
Uyar, Mustafa, İlhanlı Devleti'nin Askeri Teşkilatı, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara 2007.
Uyar, Mustafa, "İlhanlı (İran Moğolları) Devleti'nin Önemli Yaylak ve Kışlakları", Erdoğan Merçil Armağanı, İstanbul 2013.
Wilber, Donald, The Architecture of Islamic Iran: The Il Khanid Period New York 1970.
Yuvalı, Abdülkadir, İlhanlı Tarihi I, Kayseri 1994.
Zebihullah-î Safâ, İran Edebiyatı Tarihi, (çev. Hasan Almaz), Ankara, 2005.
Zekeriya b. Muhammed el- Kazvînî, Asâr'ül- Bilâd ve Ahbâr el- İbad (M. J. de Goeje, Leiden E. J. Brill), Mektebe Mişkât'il- İslâmiyye, 1967.