20571

LEH VE MACAR MÜLTECİLERİNİN OSMANLI DEVLETİ'NE SIĞINMASI BEYİN GÖÇÜ OLARAK DEĞERLENDİRİLEBİLİR Mİ?

Bilindiği gibi 1848 ihtilalleri Avrupa'nın birçok ülkesinde, birçok insanı siyasî suçlu durumuna getirmiş ve bu insanlar ülkelerini terk ederek başka ülkelere iltica etmek zorunda kalmıştı. Ülkelerini terk ederek sığındıkları devletler arasında Osmanlı Devleti de bulunmaktaydı. 1848 ihtilalleri süreci ve sonrasında Osmanlı Devleti'ne sığınanların sayısı on binleri bulmuştu ve bunların çok önemli kısmı, subay, doktor, kimyager, mühendis ve yazardı. Zira bunların önemli bir kısmı Avrupa'nın önemli okullarında eğitim alarak yetişmişlerdi. Aldıkları bu eğitim, onları ülkelerinde üst noktalara taşımıştı ve buralarda mesleklerini icra ediyorlardı. 19. asırda hızlanan ıslahat çalışmalarında bu mülteciler Osmanlı Devleti'nin ihtiyaç duyduğu kalifiye eleman grubunu teşkil ediyordu. Bu yüzden devlet mültecileri devletin çeşitli birimlerinde istihdam etmekte istekli davrandı. Bu sayede de mülteciler Osmanlı modernleşmesi sürecinde faal rol oynamışlardır. Bu makalede, ordu, sağlık, bayındırlık ve eğitim gibi bilgi ve dönüşüme en çok ihtiyaç duyulan alanlarda önemli çalışmalarda bulunarak Osmanlı modernleşmesine bir miktar yön veren Leh ve Macar mültecileri 19. asrın en önemli ve kapsamlı nüfus ve beyin göçü hareketi olarak kabul edilebilir mi, sorusu değerlendirilmiştir.

Polish and Hungarian Refugees in Ottoman: Could it be considered as a Brian Drain?

As it is known, 1848 Revolutions made a great number of people political criminal, especially in lots of European countries. In addition, they had to leave their own countries and they took refuge in different countries. One of the countries they took refuge in was Ottoman Empire. During and after 1848 Revolutions, the numbers of immigrants have reached ten thousands. Because an important part of immigrants had been graduated from the significant academies in Europe, they were experts on military service, medicine, chemistry, engineering and authorship. The education they had taken had offered good positions to them and they had been working at their area of expertise in Europe. Thus, in 19th century, these immigrants were profitable and sufficient for the accelerated reforms in Ottoman Empire. Therefore, Ottoman Empire was so willing to employ them. The immigrants who were employed for the important positions have taken significant roles in Ottoman modernization. İn this article, the question will be discussed that whether the polish and the Hungarian immigrants who have an important role in Ottoman modernization, especially in military service, medicine, prosperity an education could be considered and studied as the most important brain drain of 19th century.

PDF

___

Ahmet Rüstem Bey" Maddesi İnönü Ansiklopedisi, Ankara 1946. Oğlum Samih Bey'e", Tarih ve Toplum, Cilt: I., Sayı: 1-5., İstanbul 1984.
AHMET RÜSTEM BEY, Cihan Harbi ve Türk Ermeni Meselesi, (Haz: Cengiz Aydın), İstanbul 2001.
AKARLI, Engin Deniz The Long Peace Ottoman Lebanon, 1861-1920, University Of California Pres, Berkeley-Los Angeles-Oxford, 1993.
ATATÜRK, Mustafa Kemal Nutuk 1919-1927, (Bugünkü Dille Yayınlayan Zeynep Korkmaz), 1998.
AYDIN, Mahir; Şarkî Rumeli Vilâyeti, Türk Tarih Kurumu Yayını, Ankara 1992.
BERKES, Niyazi Türkiye'de Çağdaşlaşma (Yayına Hazırlayan Ahmet Kuyaş), İstanbul 2002.
BİRİNCİ, Ali, "Osmanlı İktisat Düşüncesinin Çağdaşlaşması Münasebetiyle: Hayreddin Bey'ler Hakkında", Tarih ve Toplum, Cilt: 11., Sayı: 66., İstanbul 1989
BOLAY, Süleyman Hayri, Ferît Kam, Ankara 1988.
CSORBA, György "Kossuth'un Ayrılmasından Sonra Macar Mültecilerinin Hayatı ve Faaliyetleri", Lajos Kossuth'un Doğumunun 200.
Yıldönümünde Lajos Kossuth 1848-1849 Osmanlı Macar İlişkileri, Editörler: Celal İnal-Naciye Güngörmüş, Kütahya 2002.
CSORBA, György; "Macar Mültecileri", (Çeviren: Erol Hatipli), Türkler, Cilt: 12., Sayfa: 805-812., Ankara 2002.
Çapanoğlu, Münir Süleyman; Basın Tarihimizde İlave, Hür Türkiye Mecmuası Yayınları, İstanbul 1960.
DAVİSON, Roberic; Reform İn Ottoman Empire 1856-1876, Gordian Press, New York 1973.
DOPİERALA, Kazimierz; "Osmanlı İmparatorluğu'nda Polonyalılar", Savaş Ve Barış: 15-19. Yüzyılları Arasında Osmanlı-Leh İlişkileri, Kültür Bakanlığı Anıtlar ve Müzeler Yayını, İstanbul 1999.
DROZDS, Jerzy; "XIX. Yüzyılda Osmanlı Ordusunda Polonyalılar", www.polonya.org.tr (17 07 2005).
ERGUVANLI, Kemal; "Türkiye'de Miralay Dr. Abdullah Bey'in Jeoloji Öğretiminde ve Araştırmalarındaki Öncülüğü", Türk Mikrobiyoloji Cemiyeti Dergisi, Cilt: V., Sayı:1-2., Sayfa: 17-27., İstanbul 1975.
EROL, Mine; Osmanlı İmparatorluğu'nun Büyük Elçisi Alfred Rüstem Bey, Bilgi Yayınevi, Ankara 1973.
GÜLER, Ali -Suat Akgül, Türk Tarihinde Harbiye, Ankara 1999.
GÜMÜŞ, Musa, 1848 İhtilâlleri Sonrasında Osmanlı Devleti'ne Sığınan Leh ve Macar Mültecileri'nin Osmanlı Modernleşmesine Etkileri, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara 2007.
GÜNERGUN, Feza; "XI. Yüzyılın İkinci yarısında Osmanlı KimyagerEczacı Bonkowski Paşa", I. Türk Tarihi Kongresi (İstanbul 17-19 Şubat 1988), Türk Tarih Kurumu Yayını, Ankara 1992.
İHSANOĞLU, Ekmelettin-Ramazan Şeşen-M. Serdar Bekâr; Osmanlı Askerlik Literatürü Tarihi, Cilt: 2, İstanbul 2004.
İNUĞUR, Nuri M., Basın ve Yayın Tarihi, 3. Basım, İstanbul 1993.
KACZMAREK, Hieronim; Sefer Paşa-Wladyslaw Koscielski", Savaş ve Barış: 15-19. Yüzyılları Arasında Osmanlı-Leh İlişkileri, Kültür Bakanlığı Anıtlar ve Müzeler Yayını, İstanbul 1999.
KARPAT, Kemal; "Kossuth İn Turkey: The İmpact Of Hungarian Refugees İn The Ottoman Empire 1849-1851", CİEPO Osmanlı Öncesi ve Osmanlı Araştırmaları Uluslar arası Komitesi VII. Sempozyum Bildirileri, (Yayına Hazırlayanlar: Jean Bacque, Louis Gramment, İlber Ortaylı, E. Van Danzel), Türk Tarih Kurumu Yayını, Ankara 1994.
KAZANCIGİL, Aykut; Osmanlılarda Bilim ve Teknoloji, 2. Basım, Ufuk Kitabevi, İstanbul 2000.
KIRZIOĞLU, Fahrettin, 100. Yıldönümü Dolayısıyla 1855 Kars Zaferi, İstanbul 1955.
KMETY, George A Narrative Of The Defence Of Kars On The 29th September 1855, Third Edition, London 1856.
KURDAKUL, Necdet; Tazimat Devri Basınında Siyasî ve Anayasal Fikir Hareketleri, Kültür Bakanlığı Yayını, Ankara 2000.
KURT, Ali; Basîret Gazetesinin Edebiyat ve Kültür Yazılarının Sistematik İndeksi(1870-1908), (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul 1999.
LAKE, Colonel Atwell C.B. Narrative Of The Defence Of Kars, Historical And Military, London 1857.
LATKA, Jerzy S.; Lehistan'dan Gelen Şehit, Boyut Yayını, İstanbul 1987.
LATKA, Jerzy S.; Polonezköy Adampol Cennetten Bir Köşe, (Çeviren LATKA, Jerzy; "Polonyalı Mülteciler ve Yeni Fikirler", Tarih ve Toplum, Cilt: 16., Sayı: 91., Sayfa: 51-55., İstanbul 1991.
LEVAK, A.; Dzieje Emigracji Polskiej w Turkcji (1831-1878), Warszawa 1935.
LEWİS, Bernard Modern Türkiye'nin Doğuşu, (Çeviren Metin Kıratlı), Ankara 1984.
NAZIR, Bayram Mülteciler Meselesi (1845-1851), (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Erzurum 1999
OBA, Ali Engin; "Fransız İhtilalinin 200. Yıl Dönümünde Mustafa Celalettin Paşa'nın "Eski Ve Yeni Türkler" Adlı Eserinin Türk Milliyetçiliğinin Oluşmasında Etkisinin Değerlendirilmesi", V. Milletler Arası Türkiye İçtimâî ve İktisat Tarihi Konferansı Tebliğler, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları ve Uygulama Merkezi, 21-25 Ağustos 1989.
ORTAYLI, İlber; "Mithat Paşa'nın Vilayet Yönetimindeki Kadroları ve Politikaları", Uluslar arası Mithat Paşa Semineri, Bildiriler ve Tartışmalar, Sayfa: 227-233., (8-10 Mayıs 1984 Edirne), Ankara 1986.
ORTAYLI, İlber; İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, 19 Basım, İletişim Yayını, İstanbul 2004.
ORTAYLI, İlber; Osmanlı İmparatorluğu'nda Askeri Reformlar ve Polonyalı Subaylar", Askeri Tarih Bülteni, Sayı: 27., Sayfa: 15-21., Ankara 1989.
OSTROROG, Count Leon Ankara Reformu, (Tercüme Eden: Yusuf Ziya Kavakçı ), İstanbul 1972.
SAYDAM, Abdullah; "Müslüman Olan Macar Mültecileri Meselesi", Toplumsal Tarih, Cilt: IV., Sayı: 24., Sayfa: 16-21., İstanbul 1995.
ŞİMŞİR, Bilal; "Amerika'da Ermeni Propagandası ve Büyükelçi Ahmet Rüstem Bey", Ermeni Araştırmaları, Sayı: 2., Sayfa: 30-48., Ankara 2001.
ŞİMŞİR, Bilâl; Rumeli'den Türk Göçleri, Belgeler (1880-1885), Cilt: III., Türk Tarih Kurumu Yayını, Ankara 1989.
TASNADİ, Edit; "18. ve 19. Yüzyıllarda Macar Mültecileri", Tarih ve Toplum, Cilt: 36., Sayı: 215., Sayfa: 71-75., İstanbul 2001.
TEKELİ, İlhan-Selim İlkin; Osmanlı İmparatorluğu'nda Eğitim ve Bilgi Sisteminin Oluşumu ve Dönüşümü, Türk Tarih Kurumu Yayını, Ankara 1993.
TERZİOĞLU, Arslan; "Şimdiye Kadar Bilinmeyen Kaynaklar Işığında Dr. Macarlı Abdullah Bey'in Tababete ve Kızılay'ın Kuruluşuna Katkıları", Kızılay Dergisi, Cilt: 28., Sayı: 164., Sayfa: 27-32., Ankara 1994.
TOROS, Taha; Geçmişte Türkiye Polonya İlişkileri, İstanbul 1983.
TURAN, Şerafettin; Atatürk'ün düşünce Yapısı Etkileyen Olaylar, Düşünürler, Kitaplar, Türk Tarih Kurumu Yayını, Ankara 1982.
UNAT, E. Kadri; "Macarlı Dr. Abdullah Bey (Edvard Hemmerschmidt) ve Türkiye'deki Çalışmaları", Türk Avusturya Tıbbi İlişkileri Sempozyumu, (28- 29 Nisan 1986), (Yayına Hazırlayanlar. Arslan Terzioğlu, Ervin Lucius), Fatih Gençlik Matbaası İşletmeleri, İstanbul 1987.
UNAT, E. Kadri; "Macarlı Miralay Dr. Abdullah Bey'in Hayatı ve Türk Tıp Zoolojisindeki Yeri", Türk Mikrobiyoloji Cemiyeti Dergisi, Cilt: V., Sayı:1- 2., Sayfa: 7-17., İstanbul 1975.
UNAT, Kadri E.; Osmanlı İmparatorluğunda Bakteriyoloji ve Viroloji, Cerrah Paşa Tıp Fakültesi Yayını, İstanbul 1970.
UNAT, Kadri E.; Osmanlı İmparatorluğunda Tıp Jeolojisi ve Parazitolojisi, Cerrah Paşa Tıp Fakültesi Yayını, İstanbul 1970.
ÜLKEN, Hilmi Ziya; Türkiye'de Çağdaş Düşünce Tarihi, Ülken Yayını, İstanbul 1998.
ÜNAL, Uğur; Sultan Abdülaziz Dönemi Kara Ordusu, (Basılmamış Doktora Tezi), Ankara 2006.
ÜNVER, Süheyl, "Kızılay'ın Kurulmasında Macarlı Miralay Dr.
Abdullah Bey Hizmeti", Türk Mikrobiyoloji Cemiyeti Dergisi, Cilt: V., Sayı., 1- 2., İstanbul 1975.
YERLİKAYA, İlhan II. Abdulhamid Döneminde Basın, Yarı Resmi Vakit Gazetesi 1875-1884, Kırıkkale 1996.
YERLİKAYA, İlhan, XIX. Yüzyıl Osmanlı Siyasi Hayatında Basiret Gazetesi ve (Pancermenizm-Panislamizm- Panslavizm-Osmanlıcılık Fikirleri), Van 1994.
KÖSE, Osman "Bulgaristan Emareti ve Türkler (1878-1908)", Turkish Studies/Türkoloji Dergisi, Sayı: 2., Sayfa: 238-272., 2006.