KURULUŞ DÖNEMİNDE OSMANLI VAKIFLARI

Selçuklu Devleti toprakları üzerinde Anadolu'da birçok beylik kurulmuştur. Kurulan beyliklerden biri de Osmanlı Beyliği'dir. Bu beylik geçmişte kalan Türk ve İslam mirası üzerine büyük bir medeniyetin ortaya çıkmasını sağlamıştır. Vakıflar da bu medeniyetin önemli bir parçasını oluşturmuştur. Başta padişahlar olmak üzere, üst düzey devlet adamları, ilim adamları, varlıklı ya da sıradan insanlar tarafından vakıflar oluşturulmuştur. Asporça Hatun Vakfı, Mekece Vakfı, Bursa'daki İmaret Vakfı, Gebze Külliyesi Vakfı ve Gazi Süleyman Paşa Evkâfı Osmanlı erken döneminde kurulan vakıflardan bazılarıdır. Kuruluş dönemi Osmanlı vakıflarının çok belirgin özelliklerinden biri vakfiyelerinin Arapça olarak kaleme alınmış olmasıdır. Kuruluş döneminde Türkçe olarak kaleme alınan en önemli vakfiye Orhan Gazi'nin Bursa'da yaptırdığı imaretin M.1360 tarihli vakfiyesidir. Asporça Hatun Vakfiyesi ise ilginç bir şekilde Türkçe ve Arapça karışık bir şekilde kaleme alınmıştır. Taş üzerine yazılmış vakfiyeler de vardır. Kanuni Sultan Süleyman zamanında M.1553 senesinde içeriğinden iyi istifade edilmek üzere selâtîn vakfiyelerinin Türkçeye çevrilmesi emredilerek tercümeleri yapılmıştır.

Ottoman Foundations in the Establishment Period

Many beyliks were established in Anatolia on the territory of Seljuk State. Ottoman Beylik was one of those beyliks. This beylik led to the emergence of a great civilization on the Turkish and Islamic heritage of the past. Waqfs were an important part of this civilization. Waqfs were formed especially by sultans, high-ranking statesmen, scientists, wealthy people or ordinary people. Asporça Hatun Waqf, Mekece Waqf, İmaret Waqf in Bursa, Gebze Social Complex Waqf and Gazi Süleyman Paşa Waqf are some of the waqfs that were established early Ottoman period. One of the most significant characteristics of the Ottoman waqfs during the foundation period was that their waqf certificate charters were written in Arabic. The most important waqf certificate charter, which was written in Turkish during the foundation period, is the waqf certificate charter dated 1360 C.E of the imaret in Bursa built by Orhan Gazi. Asporca Hatun Waqf Certificate Charter was interestingly written in a mix of Turkish and Arabic. There are also waqf certificate charters written on stone. During the reign of Suleiman the Magnificent, in the year 1553 C.E., sultan's waqf certificate charters were translated into Turkish by the order of the sultan in order to make good use of the contents.

PDF

___

Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi Defterleri (VGMA), 17/64, 65, 68; 55/148; 144/2-4/9-23; 573/104/19; 574/99/43, 102/44, 45, 103/46, 47; 582-1/10/4; 595/96/93; 608/79/95; 741/225/136, 231/138; 803/97/133; 990/167/161; 1862/218/46; 1989/612/47; 2157/100/81; 2163/58/37, 173/123; 2225/236/104, 240/106, 241/107;
Türk İslam Eserleri Müzesi (TİEM).2188; 2203.
Ateş, İ. (1983). Vakfiyelerde Duâ ve Bedduâlar. Vakıflar Dergisi, 17, 5-54.
Ayverdi, E. H. (1956a). I. Murat Devrinde Asılhan Bey Mimarî Manzumesi. Vakıflar Dergisi, 3, 65-68.
Ayverdi, E. H. (1956b). Dimetoka'da Çelebi Sultan Mehmed Camii. Vakıflar Dergisi, 3I, 13-16.
Ayverdi, E. H. (1962). Mudurnu'da Yıldırım Bâyezid Manzûmesi ve Taş Vakfiyesi. Vakıflar Dergisi, 5, 79-86.
Ayverdi, E. H. (1968). Gazi Süleyman Paşa Vakfiyesi ve Tahrir Defterleri. Vakıflar Dergisi, 7, 19-28.
Ayverdi, E. H. (1969). Yıldırım Bâyezid'in Bursa Vakfiyesi ve Bir İstibdalnâmesi. Vakıflar Dergisi, 8, 37-46.
Barkan, Ö. L. & Meriçli, E. (1988). Hüdavendigâr Livası Tahrir Defterleri (Cilt 1). TTK Yayınları.
Berki, A. H. (1958). İslâmda Vakıf Zağanus Paşa ve Zevcesi Nefise Hatun Vakfiyeleri. Vakıflar Dergisi, 4, 19-36.
Berki, A. H. (1962a). Hukuki ve İçtimaî Bakımdan Vakıf. Vakıflar Dergisi, 5, 9- 13.
Berki, A. H. (1962b). Vakıf Kuran İlk Osmanlı Padişahı. Vakıflar Dergisi, 5, 127- 129.
Berki, A. H. (1965). Vakıfların Tarihi, Mahiyeti, İnkişafı ve Tekamülü, Cemiyet ve Fertlere Sağladığı Faideler. Vakıflar Dergisi, 6, 9-13.
Çağatay, N. (1978). Sultan Murad Hüdavendigâr Adına Düzenlenmiş Bir Vakfiye. Vakıflar Dergisi, 12, 7-14.
Emecen, F. M. (1994). Kuruluştan Küçük Kaynarca'ya. Ekmeleddin, İhsanoğlu (Ed.), Osmanlı Devleti ve Medeniyeti Tarihi (Cilt 1) içinde (ss. 5-63). IRCICA Yayını.
Emecen, F. M. (2000). Osmanlı'nın Batı Anadolu Türkmen Beylikleri Fetih Siyaseti: Saruhan Beyliği Örneği, Elizabeth A., Zachariadou (Ed.), Osmanlı Beyliği (1300-1389) (2. Baskı) içinde (ss. 34-40). Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Emecen, F. M. (2005). İlk Osmanlılar ve Batı Anadolu Beylikler Dünyası (3. Baskı). Kitabevi yayınları.
Erdoğru, M. A. (1990). Ertuğrul Gâzi'nin Bilecik'teki Vakıfları. Vakıflar Dergisi, 21, 81-113.
Gabriel, A. (1942). Bursa'da Murad I Camii ve Osmanlı Mimarisinin Menşei Meselesi. Vakıflar Dergisi, 2, 37-44.
Güler, M. (2011). Osmanlı Devleti'nde Haremeyn Vakıfları (16. ve 17. Yüzyıllar). Çamlıca yayınları.
Hüsameddin, (1926). Orhan Bey'in Vakfiyesi. Türk Tarih Encümeni Mecmuası, 17 (94), 1 Eylül 1926, 284-301
İnalcık, H. (2003). Mehmed I, DİA içinde (Cilt 28, ss. 391-394). Türkiye Diyanet Vakfı yayınları.
İnalcık, H. (2006). Murad II, DİA içinde (Cilt 31, ss. 164-172). Türkiye Diyanet Vakfı yayınları.
İnalcık, H. (2007a). Osman I, DİA içinde (Cilt 33, ss. 443-453). Türkiye Diyanet Vakfı yayınları.
İnalcık, H. (2007b). Orhan, DİA içinde (Cilt 33, ss. 375-386). Türkiye Diyanet Vakfı yayınları.
Kaplanoğlu, R., Topçu, N. & Delil, H. (2014). 1455 Tarihli Kirmasti Tahrir Defteri'ne Göre Osmanlı Kuruluş Devri Vakıfları (Giriş-TıpkıbasımÇeviriyazı). Avrasya Etnografya Vakfı yayınları.
Köprülü, F. (1938). Vakıf Müessesesi ve Vakıf Vesikalarının Tarihî Ehemmiyeti, Vakıflar Dergisi, 1, 1-6.
Köprülü, F. (1942). Vakıf Müessesesinin Hukuki Mahiyeti ve Tarihî Tekamülü, Vakıflar Dergisi, 2, 1-35.
Kunter, H. B. (1938). Türk Vakıfları ve Vakfiyeleri Üzerine Mücmel Bir Etüd, Vakıflar Dergisi, 1, 103-130.
Ocak, A. Y. (1978). Zâviyeler (Dinî Sosyal ve Kültürel Tarih Açısından Bir Deneme). Vakıflar Dergisi, 12, 247-269.
Ocak, A. Y. (1996). Geyikli Baba, DİA içinde (Cilt 14, ss. 45-47). Türkiye Diyanet Vakfı yayınları.
Ömer Hilmi Efendi, (Tarih Yok). İthâf-ül Ahlâf fî Ahkâm-il Evkâf. Vakıflar Genel Müdürlüğü yayını.
Özgüdenli, O. G. (2012). Vakfiye, DİA içinde (Cilt 42, ss. 465-467). Türkiye Diyanet Vakfı yayınları.
Öztürk, N. (2006). Mütevelli, DİA içinde (Cilt 32, ss. 217-220). Türkiye Diyanet Vakfı yayınları.
Selçuk, F. (1965). Vakıflar (Başlangıçtan 18. Yüzyılına Kadar). Vakıflar Dergisi, 6, 21-29.
Tanman, M. B. (1996). Geyikli Baba Külliyesi. DİA içinde (Cilt 14, ss. 47-49), Türkiye Diyanet Vakfı yayınları.
Tanman, M. B. (2003). Mehmed I Medresesi, DİA içinde (Cilt 28, ss. 394-395). Türkiye Diyanet Vakfı yayınları.
Topçu, N. (2005). Murat Hüdavendigar'ın Bursa Vakfiyesi ve Vakıf Köyleri. Bursa Araştırmaları, 10, 46-53.
Uludağ, İ. (1940). Osman Gaziye Dair Mühim Bir Vesika Aspurça Hatunun Vakfiyesi. Uludağ, 26, 61-68.
Uzunçarşılı, İ. H. (1941). Çandarlızâde Ali Paşa Vakfiyesi (808H./1405- 1406M.). Belleten, 5 (20), 549-576.
Uzunçarşılı, İ. H. (1963). Orhan Gazi'nin, Vefat Eden Oğlu Süleyman Paşa İçin Tertip Ettirdiği Vakfiyenin Aslı. Belleten, 27 (107), 437-451.
Uzunçarşılı, İ. H. (1982). Osmanlı Tarihi (Cilt 1, 4. Baskı). TTK. Yayınları.
Uzunçarşılı, İ. H. (1995). Gazi Orhan Bey Vakfiyesi 724 Rebiülevvel-1324 Mart, Belleten, 5 (19), (1941) (2. Baskı): 277-288.
Ülken, H. Z. (2006). Vakıf Sistemi ve Türk Şehirciliği. Vakıflar Dergisi, 9, 13- 37.
Zengin, Z. S. (2004). İlk Dönem Osmanlı Vakfiyelerinden Serez'de Evrenuz Gazi'ye Ait Zâviye Vakfiyesi. Vakıflar Dergisi, 28, 101-120.