KADI ABDULCEBBAR VE ALVİN PLANTİNGA'NIN KÖTÜLÜK YAKLAŞIMLARINA DAİR BAZI MÜLAHAZALAR

Evrende var olan kötülüğün, iyilik ve adalet sahibi bir varlıkla bağdaştırmak düşünce tarihinde büyük bir sorun olmuştur. Mu'tezile'nin son dönem temsilcilerinden olan Kadı Abdulcebbar, ilahi fiillerin hakikatte kötü olamayacağını ileri sürmektedir. Ona göre ahlâki kötülüklerin sebebi, cehalet, ihtiyaç duyma, zarar, fayda, gibi saikler iken doğal kötülükler mecazen kötü ama hakikatte kulların yararına olan şeylerdir. Acının sonunda fayda varsa bu acı kötü değildir. Kulun bu dünyada maruz kaldığı kötülük, ya öte dünyada karşılığı verilecektir ya ibret içindir ya da hak edilmiş bir nedenden dolayıdır. Kadı Abdulcebbar'a göre Allah mutlak ilim sahibi ve ğani/yetkin olduğu için kötülük yapmaz. Var olan kötülükler hem inananlar hem de inanmayanlar açısından bir problem olmuştur. Kötülük problemi ateist düşünürlerin ziyadesiyle iştiğal ettikleri bir konudur. Bu problem, ateistlerin teizme karşı en önemli argümanlarıdır. Analitik teist bir filozof olan Alvin Plantinga mantıksal önermelerle ateist düşünürlere cevap vermiştir. Plantinga tanrının varlığı ile evrende var olan kötülüklerin varlığı arasında mantıksal bir çelişki ya da uyumsuzluk olmadığını savunmaktadır. O, kötülük problemini, özellikle moral kötülükleri "özgür irade savunması" ile aşma çabasındadır. Özgür irade savunması, tanrının kötülüğe izin vermesinin iyi bir nedeni olabilir önermesine dayanmaktadır

Some Consideration on Problem of Evil According to Qadı Abd al-Jabbar and Alvin Plantinga's Approach

The reconciliation with the presence of evil in the world and divine goodness and divine justice is a big problem in thought history. One of the last Mutazila thinkers, Qadi Abd al-Jabbar, claims that God acts are not actually evil. The reasons of moral evil are wide range of: not knowing, needs, personal advantage and disadvantage. However, natural evil is figuratively evil but not in real sense. The assumption underlying this is that it can be more beneficial for the majority of animate. Suffering in this world might be what we deserve, a warning or a reward for us at hereafter. According to Qadi Abd al-Jabbar God does not commit evil because He is omniscience and self-sufficient. The presence of evil in the world is a problem for the believer as well as for the non-believer. This issue is very attractive to atheist thinkers. They challenge theism through this problem. Alvin Plantinga, who is a very important analytical theistic philosopher, responds to the atheist philosophers by logical promises. He argues that logically there is no contradiction or inconsistency between the existence of God and the problem of evil. Plantinga dealt with the problem of evil by "free will defense". The defense depends on God having a good reason for permitting evil

PDF

___

- Akdemir, Ferhat, Alvin Plantinga ve Analitik Din Felsefesi, Elis Yayınları, Ankara 2007.

- Arslan, Hulusi, Mu'tezile'ye Göre İyilik ve Kötülük (Husn ve Kubh) Problemi, Basılmamış doktora çalışması, Kayseri 1999.

- Bahauddin Zâde, Muhyiddin Muhammed b. Bahaiddin, el-Kavlu'l-fasl şerhü'l- fıkhı'l-ekber, thk. Refik el-Acem, Daru'l-muntehab el-arabi, 1. Baskı, Beyrut 1418/1998.

- Baker, Deane-Peter, Alvin Plantinga, Cambridge University Press, England.

- Cevizci, Ahmet, Felsefe Sözlüğü, Paradigma, İstanbul 2000.

- Çelik, Celaleddin, "Teodisenin Sosyolojisi" Bilimname XIII, 2007/2, 37-66.

- Eş'arî, Ebu'l-Hasan, İlk Dönem İslam Mezhepleri (Makalatül İslamiyyin fi ihtilafi'l-musallin), Çev. Mehmet Dalkılıç, Ömer Aydın, Kabalcı Yayınları, İstanbul 2005.

- _________, Kitabu'l-Luma' fi reddi ala ehli'z-zeyği ve'l-bid'a, thk. Eş-Şeyh Abdulaziz İzzuddin, Daru'l-Lübnan 1408/1987.

- Fahri, Macit, İslam Ahlâk Teorileri, Litera Yayıncılık, İstanbul 2004.

- G. Schlesinger, "The Problem of Evil and the Problem of Suffering", American Philosophical Quarterly, Vol. 1, No. 3 (July 1964) pp. 244-247.

- Gale, Richard M., "Evil and Alvin Plantinga", Alvin Plantinga, ed. Deane-Peter Baker Cambridge University Press (2007), pp. 48-70.

- Gazzâlî, Ebû Hamid Muhammed b. Muhammed, Kavâidü'l-akâid, thk. Musa Muhammed Ali, Alemi'l-kütüb, Beyrut 1405/1985.

- Hick, John, Evil and The God of Love, Macmillan, 2010.

- Hourani, George F., Islamic Rationalism The Ethics of 'Abd alJabbar, Clarendon Press, Oxford 1971.

- İbn Furek, Muhammed b. Hasan, Makalatü'ş-Şeyh Ebi'l-Hasan elEş'ari, thk. Ahmed Abdurrahman es-Sayıh, Mektebetü's-sekafeti'd-diniyye, İkinci Baskı, Kahire 2006.

- Kadı Abdulcebbar, el-Muğnî fi ebvâbi't-tevhîd ve'l-'adl: el-Lutf, XIII, thk. Abu'l-Alâ Afifî, edt. İbrahim Medkûr ve Tâhâ Hüseyin, Yayın Evi yok, Kâhire, tsz.

- ____________, el-Muğnî fi ebvâbi't-tevhîd ve'l-'adl: et-Ta'dil ve'ttecvîr, VI/I, thk. Mahmûd Muhammed Kâsim, (ed. İbrahim Medkûr ve Tâhâ Hüseyin), Kâhire, tsz.

- ____________, el-Muhît bi't-Teklîf, Dâru'l-Mısrıyye, Kahire, tsz.

- ____________, Şerhu'l-Usûli'l-Hamse, Abdülkerim Osman, Mektebetü Vehbe, Kahire 1408/1988. Aynı eserin İlyas Çelebi tarafından yapılan çevirisi, I-II, Türkiye Yazma Eserler Kurumu, İstanbul 2013.

- ____________, el-Muğnî fi ebvâbi't-tevhîd ve'l-'adl: el-İslâh, istikkâku'z-zemm, et-tevbe, XIV, thk. Mustafâ es-Sakâ, edt. İbrahim Medkûr ve Tâhâ Hüseyin, Yayın Evi Yok, Kâhire, 1965.

- ____________, "el-Muhtasar fi usuli'd-dîn", Resâil fi't-tevhîd ve'l- 'adl, thk: Muhammed Ammare, Kahire 1983; Aynı eserin Türkçe çevirisi; Mu'tezile'de Din Usûlû, Çev. Murat Memiş, İz Yayıncılık, İstanbul 2007.

- Kazanç, Fethi Kerim, Gazzali Öncesi Ehl-i Sünnet Kelâmında Ahlâk Düşüncesi, Ankara Okulu Yayınları, Ankara 2007.

- __________, "Kelâmî Düşüncede Kötülük Sorununa Kısa Bir Bakış" Kelam Araştırmaları 6: 1 (2008), ss. 77-106.

- Koloğlu, Orhan Şener, Cübbâîlerin Kelam Sistemi, Basılmamış Doktora Tezi, Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa 2005.

- Leaman, Oliver, "'Abd al-Jabbar and the Concept of Uselessness", Journel of the History of Ideas, 41, (1980), ss. 129-131.

- Leibnez, Freiherr von Gottfriend Wilhelm, Theodicy, Essays on the Goodness of God, the Freedom of Man and the Origin fo Evil, Oxford 2007.

- Mackie, John, "Evil and Omnipotence" , Mind, New Series, Vol. 64, No. 254. (Apr., 1955), ss. 200-212.

- Noti, Adav, J.D, Replacıng Orıgınal Sın with Prayerful Hope as Catholıc Theology's Response to the Problem of Evil, Georgetown University Washington DC, December 1, 2008.

- Ormsby, Eric L, Theodicy in Islamic Thought, Princeton University Press, New Jersey 1984.

- Özdemir, Metin, İslam Düşüncesinde Kötülük Problemi, Furkan Kitaplığı, İstanbul 2001.

- Peters, J. R. T. M., God's Created Speech, Leiden-Brill 1976.

- Peterson, Michale L., God and Evil, Westview Press, USA 1998.

- Plantinga, Alvin, "God, Evil and The Metaphysics of Freedem", The Problem of Evil, ed: Marilyn McCord Adams and Robert Mensihew Adams, Oxford University Press, s. 83-109.

- ___________, God Freedom and Evil, William B. Eerdmans Publishing Company, USA.

- ___________, God and Other Minds, Cornel University Press, Fourty printing, Ithaca and London (USA) 1975.

- Reynolds, Gabiriel Said, The Rise and Fall of Qadi 'Abd al-Jabbar, İnt. J. Middle East Stud, 37 USA, (2005), s. 3-18;

- Rowe, William L., "The Problem of Evil and Some Varieties of Atheism", American Plilosophical Quarterly, Vol. 16, No. 4. (October 1979), pp. 335-341.

- Scott, Mark S. M., "Suffering and Soul-Making: Rethinking John Hick's Theodicy", The Journal of Religion, 90.1 (2010).

- Süt, Abdunnasır, Mu'tezile ve Ahlak, İz Yayıncılık, İstanbul 2016.

- Şehristânî, Ebû Feth M. b. Abdulkerim b. Ebi Bekr Ahmed, el-Milel ve'n-nihal, I-II, Thk. Emir Ali Mehna, Ali Hasan Faur, Daru'l-Marife, Beyrut 2001.

- Terkan, Fehrullah, (2008). "İblîs"in "Kötülük Problemi"ne Dair Felsefî Argümanları ve Şehristânî" nin "Bilinemezcilik" Teodisesi", Milel ve Nihal, 5 (1), 63-91.

- Tooley, Michael, ""The Problem of Evil", The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Fall 2015 Edition), Edward N. Zalta (ed.) (http://plato.stanford.edu/archives/fall2015/entries/evil/)

- Werner, Charles, Kötülük Problemi, Çev. Sedat Umran, Kaknüs Yayınları, İstanbul 2000.

- Yaran, Cafer Sadık, Kötülük ve Teodise, Vadi Yayınları, Ankara 1997.

- Yasa, Metin, Tanrı ve Kötülük, Elis Yayınları, İkinci Baskı, Ankara 2014.