İSLAM KAYNAKLARININ KAFKASYA TÜRK TARİHİ AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ -SÂCOĞULLARI DÖNEM-

İslam tarihinin önemli safhasını oluşturan İran’ın fethini müteakip yaşanan gelişmeler Türklerin Müslümanlarla ilişkilerine dair büyük öneme sahiptir. Özellikle Kafkasya coğrafyasında, Doğu Roma ile Müslümanların çıkar çatışmaları ve Türklerle yapılan çarpışmalar bölge tarihinin seyrini değiştirmişti. Abbasiler döneminde ise bölgenin Türk valilerince idare edilmesi bu kez Müslüman Türklerle bölge halkı arasında yeni bir dönemi başlatmıştı. Sâcoğulları hanedanın bölgede idareyi tamamen kontrol altına alıp diğer güçlerin etkisinden arındırması, bölgenin İslamlaşmasının yanı sıra Türkleşmesinin de önünü açmıştı. Yaradılıştan yaşadıkları döneme kadar olayları kronolojik olarak ele alan İslam müellifleri bu hanedan hakkında oldukça fazla malumat aktarmış olmalarına rağmen, onların bölgedeki faaliyetlerine dair malumatlar hususunda biraz eksik kalmışlardır. İslam kaynaklarından başta, Taberî’nin Tarih’i olmak üzere Kitâbü’l-Uyûn, İbn Miskeveyh’in Tecâribü’l-ümem’i, Zâfir el-Ezdî’nin Ahbârü ed-Düvelü’lmünkatı‛a’sı, İbnü’l-Cevzî’nin el-Muntazam’ı İbnü’l-Esîr’in, el-Kâmil fi’t-Târîh’i, Nüveyrî’nin, Nihâyetü’l-ereb’i ve Zehebî’nin Târîhu’l-İslâm’ı gibi kronikler Sâcoğulları hakkında fazlaca malumat vermektedirler. Bu çalışmada; Arapça yazılmış olan İslam kaynakları incelenerek Sâcoğulları hakkında verdikleri malumatlar değerlendirilmeye çalışılmıştır.

Evaluation of Islamic Resources in Terms of Caucasus Turkish History - Sajıds Period-

Developments following the Muslim conquest of Iran not only do constitute important phases of the Islamic history, but they have also great significance in terms of the relationship between Turks and Muslims. Particularly in the Caucasian geography, the conflicts of interests between the East Roman Empire and Muslims, and clashes with Turks changed the course of history in the region. As to the Abbasid period, the rule of Turkish governors in the region started a new era for Muslim Turks and the local people. When the Sajid dynasty took command of the entire region and put an end to the influence of other actors, it paved the way for both Islamization and Turkification of the region. Although the Islamic writers who addressed all the events chronologically since creation until their time provided much information about this dynasty, their knowledge on the activities of the dynasty in this region was somehow insufficient. Islamic chronicles such as Kitâbü’l-Uyûn, Tajarīb al-Umam by Ibn Miskawayh, Akhbar Al-Duwal Al-Munqatia by Zafir al-Azdi, al-Muntazam by Ibn al-Jawz, el-Kâmil fi’t-Târîh by Ibnü’l-Esîr, Nihâyetü’l-ereb by Nüveyrî, Târîhu’l-İslâm by Zehebî and the History of al-Ṭabarī in particular give considerable amount of information about the Sajid dynasty. This study examined the Islamic sources in Arabic and attempted to assess their account of the Sajid dynasty.

PDF

___

Ağarı, M. (2013). Yaʽkūbî. DİA, 43, 287-288.
Altının İktidarı, İktidarın Altınları, Yapı Kredi Altın Sikke Koleksiyonu, (yayına haz. Şennur Şentürk, Selahattin Özpalabıyıklar), (Oğuz Tekin), Yapı Kredi Yayınları, 2004-2005.
Ardzrounı, T. (1874). Histoire des Ardzrouni, (çev. Marie Félicité Brosset), Collection D’Historiens Arméniens.
Artuk, İ. & Artuk, C. (1971). İstanbul Arkeoloji Müzeleri Teşhirindeki İslâmî Sikkeler Kataloğu, c. 1, Milli Eğitim Bakanlığı Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğü Yayınları, Seri: III, No: 7.
Asolık, Açogh’ıg de Daron (Asolik), Histoire Universelle Par Étienne Asolik de Tarôn Traduite de I’arménien et Annotée, Livre III, (neşr. E. Dulaurier), Paris 1883.
Avcı, C. (2004). Mesʽûdî, Ali b. Hüseyin. DİA, 29, 353-355.
Avcı, C. (2008). Sâbî, Hilâl b. Muhassin. DİA, 35, 340-341.
Aykaç, M. (1991). Arîb b. Sa‛d. DİA, 3, 359-360.
Bayraktar, M. (1999). İbn Miskeveyh. DİA, 20, 201-208.
Belâzurî, A. B. Yahyâ (2013). Fütûhu’l-büldân (Ülkelerin Fetihleri), (trc. Mustafa Fayda). Siyer Yayınları.
Bilge, M. L. (1991). Askerimükrem. DİA, 3, 493-494.
Bosworth, C. E. (2005). Osrušana. Encyclopaedia Iranica, July 20, 924-925.
Chamıch, F. M. (1827). History of Armenia, 2.
Cheneb, M. B. (1986). Zehebî. DİA, 13, 493-495.
Çubukçu, A. (1992). Baybars. DİA, 5, 220-221.
Çuhadar, M. & Yiğit, İ. (1999). İbn Tağrîberdî. DİA, 20, 385-388.
Defrémery, M. (1848). Mémoire sur la famille des Sadjides. Journal Asiatique, 1-78.
Devâdârî, Ebû Bekr b. Abdillâh b. Aybek (1992). Kenzü’d-dürer ve Câmiʽu’lgurer, 5, (neşr. Dorothea Krawulsky).
Devâdârî, Ebû Bekr b. Abdillâh b. Aybek (1961). Kenzü’d-dürer ve Câmiʽu’lgurer, 6, (neşr. Selâhaddin el-Müneccid).
Durmuş, İ. (2008). Safedî. DİA, 35, 447-450.
Ebü’l-Ferec, el-İsfahânî (1961). El-Egānî, 1-24, (tahk. Mustafa Saka).
Ebü’l-Ferec, el-İsfahânî (1965). Mekātilü’t-Tâlibiyyîn, (tahk. Kazım Muzaffer).
Ebü’l-Fidâ, İmâdüddîn İsmâil b. Muhammed b. Ömer (1997). El-Muhtasar fî ahbâri’l-beşer, Târîhu Ebi’l-Fidâ, 1-4, (neşr. Mahmud Deyyüb).
Ebü’l-Fidâ, İmâdüddîn İsmâil b. Muhammed b. Ömer (1989). El-Yevâkīt ve’ddarab fi târîhi Haleb, (neşr. Muhammed Kemâl, Fâlih el-Bekûr).
Ebü’l-Fidâ, İmâdüddîn İsmâil b. Muhammed b. Ömer (19840). Takvîmü’lBüldân, (neşr. M. Reinaud).
Elçibey, E. (1997). Tolunoğulları Devleti (868-905), (yayına haz. Fazil Gezenferoğlu), Ötüken Neşriyat.
Fayda, M. (2010). Muhammed b. Cerîr Taberî. DİA, 39, 314-318.
Fayda, M. (2011). Târîhu’l-Ümem ve’l-Mülûk. DİA, 40, 92-94.
Galib, İ. (1312). Müzey-i Hümâyun Meskükât-ı Kadime-i İslâmiye Kataloğu, (1894-1895).
Grousset, R. G. (2006). Başlangıcından 1071’e Ermenilerin Tarihi, (çev. Sosi Dolanoğlu), Aras yayıncılık.
Günaltay, Ş. (1991). İslam Tarihinin Kaynakları-Tarih ve Müverrihler-. Endülüs yayınları.
Gündüzöz, S. (2011). Ebû Ali Tenûhî. DİA, 40, 470-471.
Hamevî, Şihâbüddîn Ebî Abdillâh Yâkūt b. Abdillâh el-Hamevî er-Rûmî elBağdâdî (1977). Mu‘cemü’l-büldân, 1-5.
Hamevî, Şihâbüddîn Ebî Abdillâh Yâkūt b. Abdillâh el-Hamevî er-Rûmî elBağdâdî (1993). Mu‛cemü’l-üdebâ (İrşâdü’l-erîb ilâ ma‛rifeti’l-edîb), c. 1-6, (neşr. İhsan Abbas).
Hatîb El-Bağdâdî, el-İmâmü’l-Hâfız Ebû Bekr Ahmed b. Alî b. Sâbit (2002). Târihü Medîneti’s-Selâm, (Târîhu Bağdât), c. 1-17, (tahk. Beşşar Avvad Maruf).
Hemedânî, Muhammed b. Abdilmelik (1961). Tekmiletü Târîhi’t-Taberî, (neşr. Muhammed Ebü’l-Fazl İbrâhim).
Hilâl B. El-Muhassin, Ebü’l-Hasen (1958). Tuhfetü’l-ümerâ fî târîhi’l-vüzerâ, (neşr. Abdüssettâr Ahmed Ferrâc). http://www.mortonandeden.com, Erişim Tarihi: 27.05.2019.
Hudûdü’l-Âlem Mine’l-Meşrik İle’l-Magrib (2008). Neşr. Vladimir Minorsky, (çev. Abdullah Duman, Murat Ağarı).
İbn Haldûn, A. (2000). Târîhi İbn Haldûn (Dîvânü’l-mübtede ve’l-haber fî târîhi el-Arab ve’l-Berber ve men-âsarahüm min-zevi’s-sâni’lekber, 1-8, (neşr. Halil Şehade, Süheyl Zekkar).
İbn Hallikân, Ebü’l-Abbâs Şemsüddîn Ahmed b. Muhammed b. Ebî Bekr b. Hallikân (1972). Vefayâtü’l-aʽyân, c. 1-8, (neşr. İhsan Abbas), Beyrut 1968-1972.
İbn Havkal, Ebü’l-Kāsım İbn Havkal en-Nasîbî (1967). Kitâb-ı Sûretü’l-arz, (Primum ed. Michael Jan De Goeje), (ed. J. H. Kramers), Bibliotheca Geographorum Arabicorum, 2.
İbn Hurdâzbih, Ebü’l-Kāsım Ubeydullāh b. Abdillâh b. Hurdâzbih (1889). Kitâbü’l-Mesâlik ve’l-memâlik, (neşr. Michael Jan De Goeje), Bibliotheca Geographorum Arabicorum, 6.
İbn Kesîr, Ebu’l-Fida İsmail İmadu’d-Din îbn Ömer îbn Kesîr îbn Davud îbn Kesîr el-Dımaşkî el-Kureyşî (1985). El-Bidâye ve’n-Nihâye, 1-14, (çev. Mehmet Keskin), Çağrı yayınları.
İbn Miskeveyh, Ebû Alî Ahmed b. Muhammed b. Yaʽkūb Miskeveyh, (MISKAWAIHI) (1921). The Experiences of the Nations (The Eclipse of the Abbasid Caliphate), 1-8, (ed. trans. and elucidated. H. F. AmedrozD. S. Margoliouth).
İbn Miskeveyh, Ebû Alî Ahmed b. Muhammed b. Yaʽkūb Miskeveyh, (MISKAWAIHI) (2003). Tecâribü’l-ümem ve Teʽâkibü’l-himem, 1-7, (neşr. Muhammed Ali Beydun).
İbn Miskeveyh, Ebû Alî Ahmed b. Muhammed b. Yaʽkūb Miskeveyh, (MISKAWAIHI) (2016). Tecâribü’l-Ümem, (trc. Kıvameddin Burslan), (yayına haz. Mehmet Şeker, Rıza Savaş, Süleyman Genç, Ali Ertuğrul), TTK.
İbn Rüste, Ebû Alî Ahmed b. Ömer (1967). Kitâbü’l-Aʽlâku’n-nefîse.
İbn Tağrîberdî, Cemâlüddîn Ebü’l-Mehâsin Yûsuf b. Tağrîberdî el-Atâbekî (1992). En-Nücûmü’z-zâhire fî Mülûki Mısr ve’l-Kāhire, 1-16, (neşr. Muhammed Hüseyin Şemseddin).
İbnü’l-Adîm, Kemâlüddîn Ömer b. Ahmed b. Ebî Cerâde (Tarihsiz). Bugyetü’ttaleb fî târîhi Haleb, c. 1-12, (neşr. Süheyl Zekkar).
İbnü’l-Adîm, Kemâlüddîn Ömer b. Ahmed b. Ebî Cerâde (1996). Zübdetü’lHaleb min târîhi Haleb, (neşr. Halil el-Mansûr).
İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Abdurrahmân b. Alî b. Muhammed İbnü’l-Cevzî (1993). El-Muntazam fî târîhi’l-mülûk ve’l-ümem, c. 1-18, (neşr. Muhammed Abdülkâdir Atâ, Mustafa Abdülkâdir Atâ), (indeks. İbrâhim Şemseddin, Beyrut 1993), Beyrut 1992-1995.
İbnü’l-Esîr, Ali b. Muhammed b. Abdilkerîm el-Cezerî eş-Şeybânî Ebu’l-Fida (2016). El-Kâmil fi’t-Târîh, (İslâm Tarihi), 1-10, (trc. heyeti: Ahmet Ağırakça, Beşir Eryarsoy, Zülfikar Tüccar, Abdülkerim Özaydın, Yunus Apaydın, Abdullah Köşe), Ocak Yayıncılık.
İbnü’l-Fakīh, Ebû Bekr Ahmed b. Muhammed el-Hemedânî (1885). Kitâbü’lBüldân, (neşr. Michael Jan De Goeje).
İbnü’l-İmâd, el-İmâm Şihâbüddîn Ebü’l-Felâh Abdülhay b. Ahmed b. Muhammed el-Akeriyyî el-Hanbelî el-Dımaşkî (1986-1995). Şezerâtü’zzeheb fi abâri men zeheb, 1-10, (neşr. Abdülkâdir el-Arnaût, Mahmûd el-Arnaût).
İstahrî, Ebû İshâk İbrâhim b. Muhammed el-Fârisî el-İstahrî (1961). El-Mesâlik ve’l-memâlik, (tahk. Muhammed Câbir Abdulâl el-Hînî).
İzgi, C. (2000). İbnü’d-Devâdârî. DİA, 21, 11-13.
Kādî Abdülcebbâr, Kādî Abdülcebbâr b. Ahmed b. Abdülcebbâr el-Hemedânî elEsed Ebâdî Ebü’l-Hüseyin (1966). Tesbîtü delâ’ili’n-nübüvve, c. 1-2, (neşr. Abdülkerim Osman).
Kamers, J. H. (1986). Üşrûşene. DİA, 13, 132.
Kandemir, M. Y. (1997). Hatîb el-Bağdâdî. DİA, 16, 452-460.
Kâtip Çelebi (2015). Keşfü’z-Zunûn An Esâmi’l-Kütübi ve’l-Fünûn, 2, (çev. Rüştü Balcı), Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Kaya, M. (2008). Sâbit b. Sinân. DİA, 35, 356.
Kazvînî, Müstevfî el-Kazvînî (1364). Târîh-i Güzîde, (neşr. Abdülhüseyi Nevâî).
Kılıç, H. (1994). Ebü’l-Ferec el-İsfahânî. DİA, 10, 316-318.
Kindî, Ebû Ömer Muhammed b. Yûsuf el-Kindî el-Mısrî (1908). Kitâbü’l-Vülât ve Kitâbü’l-Kudât, (ed. Rhuvon Guest).
Kitâbü’l-Uyûn ve’l-Hadâik fî Ahbâri’l Hakâik (1871). Cilt 3, (ed. Michael Jan De Goeje).
Kitâbü’l-Uyûn ve’l-Hadâik fî Ahbâri’l Hakâik (1972). Cilt 4/1, (neşr. Ömer Saidi).
Köse, B. A. (2017). Sâcoğulları ve Güney Kafkasya 276-317/889-929, İdeal Kültür Yayıncılık.
Kurtubî, Arîb b. Sa’d el-Kurtubî (1961). Sılatü Târîhi’t-Taberî, (neşr. Muhammed Ebü’l-Fazl İbrâhim).
Küçükaşcı, M. S. (2002). Kindî, Muhammed b. Yûsuf. DİA, 26, 40-41.
Küçükaşcı, M. S. (2005). Mudar (Benî Mudar). DİA, 30, 358-359.
Maçoudı (1823-1877). Les Prairies D’or, c. 1-9, (metin ve trc. C. Barbier de Meynard, Pavet de Courteille), A L’Imprimerie Impériale.
Makdisî, el-Mutahhar b. Tâhir el-Makdisî (1903). Kitâbü’l Bed ve’t-Târih, (neşr. M. CL. Huart).
Makdisî, Şemsüddîn Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr el-Bennâ eş-Şâmî el-Makdisî el-Beşşârî (1877). Ahsenü’t-tekāsîm fî maʽrifeti’lekālîm, (neşr. Michael Jan De Goeje).
Makrîzî, Takıyüddîn Ahmed b. Alî (1998). El-Mevâʽiz ve’l-iʽtibâr bi zikri’l-hıtat ve’lâsâr, c. 1-3, (tahk. Muhammed Zinhum, Medîha eş-Şarkâvî).
Makrîzî, Takıyüddîn Ahmed b. Alî (1991). Kîtâbü’l-Mukaffa’l-Kebîr, c. 3, (tahk. Muhammed el-Ya’lâvî).
Mansûrî, Rüknüddîn Baybars el-Mansûrî ed-Devâdâr (Tarihsiz). Zübdetü’l-fikre fî târîhi’l-hicre, c. 5, Bibliothèque Nationale de France, Arapça El Yazması No:1572.
Mekîn, Circîs b. el-Amîd Ebü’l-Yâsir b. Ebi’l-Mekârim b. Ebî’l-Tâlib (1625). Târîhü’l-Müslimîn Sâhibü Şeriatü’l-İslâm Ebî’l-Kâsım Muhammed ilâ ed-Devletü’l-Atabekiyye (el-Mecmû’u’l-mübârek), Historia Seracenica, (neşr. Thomas Erpenius).
Mekîn, Circîs b. el-Amîd Ebü’l-Yâsir b. Ebi’l-Mekârim b. Ebî’l-Tâlib (1657). Histoire Mahometane ov les Qvarante-nevf Chalifes dv Macine (elMecmû’u’l mübârek), (neşr. P. Vattier), (ed. A Monseignevr le Cardinal).
Mesudî (2011). Murûc ez-Zeheb (Altın Bozkırlar), (Arapçadan çev. ve notlar: Ahsen Batur).
Mınorsky, V. (1958). A History of Sharvān and Darband in the 10th-11th Centuries.
Müneccimbaşı, Ahmed b. Lütfüllah (1958). Tarîh-i el-bâb ve Şirvan, (neşr. Vladimir Minorsky).
Nüveyrî, Şihâbüddîn Ahmed b. Abdilvehhâb en-Nüveyrî (2004). Nihâyetü’l-ereb fî fünûni’l-edeb, c. 1-31, (tahk. Abdülmecîd Turhaynî), (neşr. Muhammed Ali Beydun), Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye.
Öz, M. (2007). Nüveyrî, Ahmed b. Abdülvehhâb. DİA, 33, 304-306.
Özaydın, A. (1989). Ali b. Zâfir. DİA, 2, 459-460.
Özaydın, A. (1994). Ebü’l-Fidâ. DİA, 10, 320-321.
Özaydın, A. (1997). Hamdullah el-Müstevfî. DİA, 15, 454-455.
Özaydın, A. (1999a). İbn Hallikân. DİA, 20, 17-19.
Özaydın, A. (1999b). İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ. DİA, 20, 132-134.
Özaydın, A. (2000). İbnü’l-Esîr, İzzeddin. DİA, 21, 26-27.
Özaydın, A. (2003). Mekîn. DİA, 28, 553-554.
Özaydın, A. (2009). Sûlî, Ebû Bekir. DİA, 37, 492-493.
Sâbî, Ebü’l-Hasen Sâbit b. Sinân b. Sâbit b. Kurre es-Sâbî (1971). Târîhu ahbâri’l-Karâmita, (neşr. Süheyl Zekkar).
Safedî, Salâhuddîn Halîl b. Aybeg es-Safedî (2000). Kîtâbü’l-Vâfî bi’l-vefeyât, c. 13, (neşr. Ahmet Arnaut, Türki Mustafa).
Sayar, S. (2003). Makdisî, Mutahhar b. Tâhir. DİA, 27, 432-434.
Seccâdî, S. (1998). Muhammed b. Abdülmelik Hemedânî. DİA, 17, 188-189.
Sevim, A. (1999). İbnü’l-Adîm. DİA, 20, 478-479.
Seyyid, Eymen Fuâd es-Seyyid (2003). Makrîzî. DİA, 27, 448-451.
Sûlî, Ebû Bekr Muhammed b. Yahyâ es-Sûlî (1935). Ahbârü’r-Râzi-Billâh ve’lMüttakīlillâh ev Târîhu’d-devleti’l-Abbâsiyye sene 322 ilâ sene 333 Hicriyye min Kitâbi’l-Evrâk, (neşr. Heyworth Dunne).
Şerifli, M. (2013). IX Asrın İkinci Yarısı-XI Asırlarda Azerbaycan Feodal Devletleri. Azerbaycan Milli İlimler Akademisi Tarih Enstitüsü.
Şeşen, R. (1999). İbn Havkal. DİA, 20, 34-35.
Taberî, Ebî Ca‘fer Muhammed b. Cerîr et-Taberî (1960-1970). Tarih-i Taberî (Târîhu’r-Rusûl ve’l-Mülûk), c. 1-11, (neşr. Muhammed Ebü’l-Fazl İbrâhim).
Taberî, Ebî Ca‘fer Muhammed b. Cerîr et-Taberî (2007). Cilt 1-4, (çev. M. Faruk Gürtunca), Sağlam Yayınevi.
Taberî, Ebî Ca‘fer Muhammed b. Cerîr et-Taberî (1881). Târîhu’r-Rusûl ve’lMülûk, c. 1-15, (neşr. Michael Jan De Goeje).
Tenûhî, el-Kadı Ebî Ali el-Muhassin b. Ali (1971-1973). Nişvârü’l-muhâdara ve ahbârü’l-müzâkere, c. 1-8, (neşr. Abbûd eş-Şâlecî).
Tolmacheva, M. A. (2001). İstahrî. DİA, 23, 203-205.
Tomar, C. (2000). İbnü’l-İmâd. DİA, 21, 95-96.
Uludağ, S. (1999). İbn Haldûn. DİA, 19, 538-543.
Yaʽkūbî, Ahmed b. Ebî Yaʽkūb b. Ca‘fer b. Vehb b. Vâzıh (1892). Kitâbü’lBüldân, (neşr. Michael Jan De Goeje).
Yaʽkūbî, Ahmed b. Ebî Yaʽkūb b. Ca‘fer b. Vehb b. Vâzıh (2010). Târîhu’lYaʽkūbî, c. 1-2, (tahk. Abdülemir Mehna).
Yavuz, Y. Ş. & Avcı, C. (1999). İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec. DİA, 20, 543-549.
Yıldız, H. D. (1991). Avâsım. DİA, 4, 111-112.
Yıldız, H. D. (1992). Sâcoğulları. Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi, 1- 14, Çağ Yayınları.
Yovhannēs, D. (1987). History of Armenia, (trans. and commentary. Rev. Krikor H. Maksoundian).
Yurdagür, M. (2001). Kādî Abdülcebbâr. DİA, 24, 103-105.
Zâfir El-Ezdî, eş-Şeyhü’l İmâmü’l-âlim-i Cemâleddîn Ebî’l-Hasan Ali b. elFakîhü’l-İmâm-ı Ebî’l-Mansur Zâfir b. el-Hüseyin b. Gâzi el-Halebî elEzdî (1823). Ahbârü ed-Düvelü’l-Müngatı‛a (ed-Devletü’s-Sâciye bi’lCibâl), (ed. G. W. Freytag), Locmani Fabulae et Plura Loca Ex Codicibus Maximan Partem Historicis Selecta in Usum Scholarum Arabicarum, Bonnae, Apud A. Marcum.
Zehebî, Şemsüddîn Ebî Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Osmân (2003). Târîhu’l-İslâm ve vefeyâtü’l-meşâhîr ve’l-a‛lâm, c. 1-17, (neşr. Beşşâr Avvâd Ma‛rûf).
Zekkar, S. (1982). Ahbârü’l-Karamita fî Ahsa, Şam, Irak ve Yemen.