İRAN’DA GENEL KITLIK (1871-1872)

Kıtlık, sadece yokluk anlamına gelmeyip, iktisadi manada arzın talebi karşılayamadığı durumlar için de kullanılmaktadır. Diğer bir deyişle farklı etkenlerden dolayı talep edilen ürünün bulunurluğunun azalmasıdır. İhtiyaç maddelerinin bulunurluğunun azalmasına sebep olan etkenlerin başında kuraklık, kâr amaçlı ürün ekimi, istifçilik ve spekülasyonlar gibi sebepleri saymamız mümkündür. İran tarihine baktığımızda bu sebeplerden dolayı ortaya çıkan birçok kıtlık hadisesi ile karşılaşmaktayız. Bunların en önemlilerinden biri Nasıreddin Şah'ın saltanat yıllarına denk gelen 1871-1872'de yaşanan kıtlık hadisesidir. Uzun süre yağışların olmaması neticesinde meydana gelen kuraklığa devlet adamlarının ihmalleri, tüccar ve mülk sahiplerinin suiistimallerinin de eklenmesiyle durum büyük bir felakete dönüşmüştür. Biz burada bu kıtlık hadisesinin meydana geliş aşamaları, yaşanan sıkıntılar, ölümler ve sonuçları hakkında bilgi vererek konuyu aydınlatmaya çalışacağız

The General Famine In Iran (1871-1872)

Scarcity is used not only for the absence, but also for situations where supply cannot meet demand in economic sense. In other saying, it is decrease in the availability of the product demanded due to different factors. It is possible to assume that ones of the leading factors that cause the decrease in the availability of necessities are drought, planting for profit, hoarding and speculation. When we look at Iranian history, we are faced with many famine stories arising from these reasons. One of the most important of these is the famine occurred in 1871-1872, which corresponds to the years of Nasir al-Din Shah's reign. The situation has turned into a great cataclysm with the addition of the negligence of the statesmen and the abuses of the merchants and property owners to the drought that took place in the wake of the long-dated lack of precipitation. Here, we will try to enlighten the issue by giving information about the stages of the occurrence of the famine, sufferings, deaths and consequences

PDF

___

‘ALLEMAGNE, Henry Rene d., Sefername-i ez Horasan ta Bahtiyari, (Trc. ve Nigareş: Ağaye Ferhuşi Mütercim-e Hümayun) İntişarat-ı Emir Kebir, Tahran, 1335.
‘AMİD, Hasan, Ferheng-e Farsi-ye ‘Amid, 32. Baskı, C.2, İntişarat-ı Emir Kebir, Tahran, 1393, s. 1573.
ADEMİYET, Feridun, Endişeha-yı Terakki ve Hükümet-e Kanun Asr-e Sipahsalar, İntişarat-ı Harezmi, Tahran, 1352.
BASSETT, James, Persia: Land of the İmams (A Narrative of Teavel Ad Residence 1871-1885), Charles Scribner’s Sons Copyrigth, New York, 1886.
BRİTTLEBANK, William, Persia During the Famine, Basil Muntagu Pickering, London, 1873.
BRUGSCH, Heinrich, Sefer-i be Derbar-e Sultan Sahibkıran (1859- 1861), (Trc. Mühendis Kürtbeçe), C. II., İntişarat-ı Itla’at, 1367.
CURZON, George Nathaniel, İran ve Kaziye-i İran, (Trc. Ğulam Ali Vahid Mazenderani), C. II., Şirkete İntişarat-ı İlmi ve Ferhengi, Tehran, 1387. Doktor Wilz, İran der Yek Karn-e Piş (Sefername-i Doktor Wilz), (Trc. Ğulam Hüseyin Karagözlü), İntişarat-ı İkbal, 1368.
EFAZL-ÜL MÜLK, Mirza Ğulam Hüseyin Han, Efazl-ül Tevarih, (be Kuşeş-e: Mansure İttihadi, Sirus Sa’dundeyan), Neşr-e Tarih-e İran, Tahran, 1361.
ENSARİ, Mirza Hasan Han, Tarih-e İsfahan, (ba İhtimane-i Cemşid Servisyar), Cilt. I, Tehran, Ordibehişt, 1358. GOLKARAN, Kadir, Moheg Farsça-Türkçe Sözlük, Alfa Yay., İstanbul, 2005, s. 281.
HUDADAD, Muhsin- MENZUR-UL ECDAD, Seyyid Muhammed Hüseyin, “Peyamedha-ye İctima’i-ye Kehtiha-ye ‘Asre Nasırî”, Fasılname-i İbrahim Yetiş [244] İlmi- Pejuheş-i Tarih-e İslam ve İran, Daneşgah-e el-Zehra, Sal: 20., Dovrei Cedid, Şomare: 7, Peyayey: 77, Payiz 1389, ss. 21-43.
HÜSEYBİ, Rebab, “Kahti ve Gerani der Sal-e 1287 ve 1288 Kameri”, 28.03.2017, http://www.ensani.ir/storage/Files/20120325115032-1012-37.pdf , ss. 47-63.
İ’TİSAM EL-MÜLK, Mirza Hanlarhan, Sefername-i Mirza Hanlarhan İ’tisam el-mülk, (be Kuşeş-e Menuçher Muhammedi), Neşre Ferdevsi, Tehran, 1356. İhtişam el-Saltana, Hatırat-ı İhtişam el-Saltana, (be Kuşeş-e ve tercüme-i Seyyid Muhammed Mehdi Musevi), Çap-e Devvom, İntişarat-ı Zevar, 1367.
KASAKOFSKİ, Kolnel, Hatırat-ı Kolnel Kasakofski, (Trc. Abbas Kuli Celi), Çap-e Devvom, Çaphane-i Kavyan, Tahran, 2535 Şahinşahi, s. 184-186.
KAZVİNİ, Zekerya bin Muhammed bin Mahmud, Asarul Belad ve Eübarul Ebad, (Trc ve eklemeler: Cihangir Mirza Kaçar, Tashih ve Tekamil: Mir Haşim Muhaddes), İntişarat-ı Emir Kebir, Tehran, 1373.
KETABİ, Ahmet, “Der Amed-i ber Berresi ‘Alel-i İctima’i-ye Kahtiha der İran Murud-e Pejuhi Kaht-i ‘Am ve ‘Azim 1288 Kameri/ 1249 Şemsi”, Cami’ayi Pejuhi Ferhengi, Pajuheşgah-e ‘Ulum-e İnsani ve Mutala’at Ferhengi, Sal: 2, Şomare: 1, Bahar ve Tabistan 1390, ss. 169-190.
KÖPPEN, Wilademir Peter ve GİEGER, Rudolf, Handbuch der Klimatologie, Yay. Gebrüder Borntraeger, 1930.
KULAYYAN, Mühendis Derviş Ali, “Cami’a-yı Kahti ve Cami’a Şinasi-ye Kahti (Nigah be ‘Ameli baz Darende der Tekamil-e İctima’i-ye Şark)”, Siyasi İktisadi, Sayı- 201-202, ss. 178-185.
LEMTON, I. K. S., Malik ve Zare’ der İran, (Trc. Menuçher Emiri), Merkeze İntişarat-ı ‘İlmi ve Ferhengi, 3. Baskı, Tehran, 1363.
MERAĞA-Yİ, Hacı Zeynel Abidin, Seyahatname-i İbrahim, 3 cilt tam baskı (be kuşeş-e A. Sipanlu), Neşr-e İsfar, Tahran, 1364. MU’İN, Muhammed, Ferheng-e Farsi, C. 4, Muessesat-ı İntişarat-ı Emir Kebir, Tahran, 1371.
MUSTAFİ, Abdullah, Şerh-e Zendegiye Men ya Tarih-e İctima’i ve İdari-ye Dovre-yi Kaçar, 3. Baskı, İntişarat-e Zevar, Tahran, 1371.
NATIK, Hüma, Musibet-i Veba ve Bela-yi Hükümet, Neşr-e Gostere, Tahran, 1358. İran’da Genel Kıtlık (1871-1872) [245]
NİZAM-ÜL SALTANA, Hüseyin Kuli, Hatırat-ı ve Esnad-ı Hüseyin Kuli Han Nizam-ül Saltana Mafi, Merkez-e Tahkikat-e Rayane-i Ka’imiye İsfahan, C. I-III.
NUCUM EL-MÜLK, Hacı Abdülğeffar, Sefername-i Huzistan, (be kuşeşe Muhammed Debirsayaki), Muesesatı Matbuat-ı Ati İlmi, Tahran, 1341.
OKAZAKİ, Shoko, “Kahti-ye Bozorg-e Sal-e 1288 der İran”, (Trc. Haşim Recebzade), Ayende, Sale Devazde, ss. 28-41.
RAHMANİ, Daryuş ve MİRKEYAYİ, Mehdi, “Te’sir-e Huşksali ve Kahti ber Vez’iyet-i Malikiyet-e Zemin der İran ‘Asr-e Nasır-i”, Muta’alat-ı Tarih-e İslam, Sale: 7, Şomare: 23, Zemistan 1393, ss. 219-2253.
REZEVANİ, Muhammed, “Sened-i ez Kahti-ye Sal-e 1287 Hicri Kameri”, Berresihay-ı Tarih-i, Şomare-i 3, Sal Sevom, ss.1-6.
SEYF, Ahmet, İktisad-e İran der Karn-e Nevazdehom, Neşre Cemşid, Tahran, 1373.
SHİNJO, Suzuki, Sefername-i Suzuki Shinjo Sefer der Fulat-e İran (1905-1906), (Çev. Kinji Eura-Haşim Recebzade), İntişarat-ı Tahuri, Tehran, 1393.
TEFRİŞİ, Murteza Seyfi Femi, Nazm ve Nizamiye der Devre-i Kacariye, İntişarat-ı Yasevul, Tehran, 1362.
YATE, Sir Charles, Horasan ve Sistan; Sefername-i Kolnel Menyete be İran ve Afganistan, (Trc. Kudretullah Ruşeni (Za’feranlu) ve Mehridat Rehberi), İntişarat-ı Yezdan, Tahran, 1364.