İLK TÜRK BEDEN EĞİTİMİ ÖĞRETMENİ: ‘ŞEYHÜL İDMAN’ ALİ FAİK ÜSTÜNİDMAN

Ali Faik (Üstünidman) Bey; ilk, orta ve lise öğrenimini Mekteb-i Sultani’de tamamlamış ve mezun olunca da aynı okulda ilk Türk beden eğitimi öğretmeni olarak göreve başlamıştır. Öğretmenliği süresince öğrencilerine aletli jimnastik eğitimini yoğun bir şekilde veren Faik Bey, aynı zamanda halter sporunun da ülkemizde gelişmesinde etkin rol oynamış ve zaman içerisinde özel bir jimnastikhane de açarak öğrenci olmayan kişilerin de sportif aktivitelere katılmasını sağlamıştır. Gerek okulda gerekse de özel jimnastikhane de yetiştirdiği öğrencileri arasında Yunanistan’da düzenlenen ara olimpiyatlarda şampiyon olan Alibrandi Kardeşler, dünya şampiyonu güreşçimiz Kara Ahmet, Türk sporunun duayen isimlerinden Ali Sami Yen ve Selim Sırrı Tarcan gibi isimler de bulunmaktadır. Ali Faik (Üstünidman) Bey’in Türk spor tarihi açısından diğer bir önemi ise ülkemizde ilk spor kitabını yazmış olmasıdır. 1890 yılında yazmış olduğu Jimnastik yahut Riyazat-ı Bedeniyye isimli çalışması ile ülkemizde spor yayıncılığının ilk örneğini ortaya koymuştur. Bunun yanı sıra Fransa ve İsviçre’de yayınlanan spor gazete ve dergileri için İstanbul muhabirliği yaparak; ayrıca dönemin ilk spor dergilerinden olan İdman dergisine de jimnastikle ilgili makaleler yazarak yazılı spor basınımızın ilk öncülerinden birisi olmuştur.

First Turkish Physical Education Teacher: ‘Şeyhül İdman’ Ali Faik Üstünidman

Ali Faik (Üstünidman) Bey completed his primary, secondary and high school education in Mekteb-i Sultani. After graduation, he started to work in the same school as the first Turkish physical education teacher. He taught gymnastics and also played an active role in the development of weightlifting in our country. Later on, he opened a private gymnasium to provide non-students with the opportunity to participate in sports activities as well. Some of his students from the school or gymnasium are Alibrandi Brothers, who won the championship in the Olympic Games in Greece; Kara Ahmet, who was a world champion wrestler; and Ali Sami Yen and Selim Sırrı Tarcan, who are prominent figures of the Turkish sports history. Another contribution of Ali Faik (Üstünidman) Bey to the Turkish sports is that in 1890 he wrote the first book on sports entitled Jimnastik yahut Riyazat-ı Bedeniyye in our country. He was the Istanbul reporter of some French and Swiss sports newspapers and journals. He also wrote articles about gymnastics to Idman magazine, which was one of the first sports magazines of that period He was, therefore, one of the first pioneers of our printed sports media.

___

  • Alpman, C. (2001). Eğitimin bütünlüğü içinde beden eğitimi ve çağlar boyunca gelişimi. Gençlik ve Spor Bakanlığı yayınları.
  • Alus, S. M. (1971). İstanbul Ansiklopedisi (Cilt 10). Koçu yayınları.
  • Aral, F. (2002). Sporumuzda öncü bir Galatasaraylı ‘İdmancılar Şeyhi Ali Faik Üstünidman. Galatasaray Dergisi, Eylül, 3.
  • Aray, S. (1959). Bir Galatasaraylının anıları. TCDD basımevi.
  • As, E. (2016). İmparatorluktan Cumhuriyete geçiş sürecinde bir uluslararası entegrasyon örneği olarak modern olimpiyatlara katılım. A.Ü. Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 59.
  • Atabeyoğlu, C. (1985). Tanzimat’tan Cumhuriyete Türkiye Entegrasyon Ansiklopedisi (Cilt 6). İletişim yayınları.
  • Atabeyoğlu, C. (1991). 1453-1991 Türk Spor Tarihi Ansiklopedisi. AN grafik basın sanayi.
  • Ateş, S. Y. (2012). Asker Evlatlar Yetiştirmek ‘II. Meşrutiyet Dönemi’nde Beden Terbiyesi, Askeri Talim ve Paramiliter Gençlik Örgütleri. İletişim yayınları.
  • Bilge, N. (1989). Türkiye’de Beden Eğitimi Öğretmeninin Yetiştirilmesi. Beden Kültür Bakanlığı yayınları.
  • Çankaya, A. (1969). Ali Faik Üstünidman. Yeni Mülkiye Tarihi ve Mülkiyeliler (Mülkiye Şeref Kitabı) (Cilt 2). Mars matbaası.
  • Düzenli, G. (1996). Mekteb-i Sultani’den bugüne Galatasaray Lisesi. Toplumsal Tarih Dergisi, 26.
  • Ebüzziya, Z. & Kozikoğlu, S. (1986). 1921 – 1933 Galatasaray Tarihçesi 1993 Mezunları ve 50 Yılları. Galatasaray Eğitim Vakfı yayınları.
  • Engin, V. (2003). Mekteb-i Sultani. Galatasaraylılar Derneği yayınları.
  • Faik, A. (1890). Jimnastik Yahut Riyazet-i Bedeniyye. Mahmud Bey matbaası.
  • Faik, A. (1913a). Olmaya devlet cihanda bir nefes sıhhat gibi. İdman Dergisi, 1, 3-5. Matbaa-i Hayriye ve Şürekâsı.
  • Faik, A. (1913b). “Olmaya devlet cihanda bir nefes sıhhat gibi, İdman Dergisi, 3, 40-42. Matbaa-i Hayriye ve Şürekâsı.
  • Gövsa, İ. A. (1945). Faik Bey, Türk Meşhurları Ansiklopedisi. Yedigün Neşriyatı.
  • Güven, Ö. (1999). Ali Faik Üstünidman. Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi (Cilt 2). Yapı Kredi yayınları.
  • İsfendiyaroğlu, F. (1952). Galatasaray Tarihi. Doğan Kardeş yayınları.
  • Kalpakçıoğlu, Ö. (2009). Galatasaray’da Bilinmeyenler. Simurg kitapçılık.
  • Koloğlu, O. (2002). Çağdaş spor anlayışını benimseten adam ‘Faik Üstünidman’. Tarih ve Toplum Aylık Ansiklopedik Dergi, 37(222).
  • Muhtar, S. (1932). Cimnastik Muallimi Faik Bey ‘Deli’ Lakabını Nasıl Almış. 13 Mart Akşam Gazetesi.
  • Muhtar, S. (1935). Galatasaray Lisesi’ndeki eski jimnastik ve jimnastikçiler. Yedigün Dergisi, 7.
  • Sandıkçıoğlu vd. (1974). Galatasaray Lisesi (Mekteb-i Sultani) 1868 – 1968. Gün matbaası.
  • Şabanoğlu, M. (2013). İdmancılığın babası: Faik Üstünidman. Galatasaray Dergisi, 11(130), 56-61.
  • Şaral, Ö. M. (2015). Gücün saf hali halter. Televizyon TRT Aylık Radyo TV Dergisi, 311.
  • Şehir Üniversitesi Arşivi, TT552833. Faik Bey (Jimnastik Muallimi).
  • Şehir Üniversitesi Arşivi-2, Öğrenci Gözüyle Ali Faik
  • Şehir Üniversitesi Arşivi – 3, Fikir Adamlarımızın Pehlivanlıkları.
  • Şişman, A. (1989). Galatasaray Mekteb-i Sultanisi’nin Kuruluşu ve İlk Eğitim Yılları 1868 – 1871. Edebiyat Fakültesi yayınları.
  • Tarcan, Selim Sırrı (1941). Spor aşıkı Faik Hoca kimdir? Ulus Gazetesi, 23 Kasım, s: 2.
  • Tekil, S. (?). Galatasaray Tarihi 1905 – 1985. Efes inşaat ve emlak işletmeciliği AŞ.
  • Us, H. T. (1943). Elli Yıl. Türk Basın Birliği yayınları.
  • Uslu, S. S. (2017). Basın Kaynaklarıyla Galatasaray Tıbbiyesi’nden Mekteb-i Sultani’ye Eğitimde Yenilik ve Gelenek. Domingo yayınevi.
  • Ünaydın, R. E. (2014). Galatasaray ve Futbol. Ka kitap.
  • Yıldız, D. (1979). Türk Spor Tarihi. Ser yayıncılık.