İBN BATTÛTA’NIN ANLATIMIYLA AHİLİK: ÜLGENERİST BİR BAKIŞ

Osmanlı ekonomisinin kapitalizm öncesi bir yapıdan kapitalist bir yapıya geçememe sebebi üzerinde başta iktisat tarihçileri olmak üzere sosyal bilimciler arasında mutabakat bulunmamaktadır. Konuyla ilgili muhtelif argümanlar ileri sürülmektedir. Bunlar arasında zihniyetin belirleyiciliği ve dolayısıyla tasavvufun etkilerinden bahsetmek mümkündür. Tasavvufun iktisadi faaliyetlere etkisi kapitalizm öncesi üretim örgütlenmesi olan zanaat yapıları kanalıyla ortaya çıkmıştır. Anadolu coğrafyasında tarihsel gelişim içinde bu kanalın ilk tezahürü Ahilik olmuştur. Bu çalışmada Osmanlı Devleti öncesi dönemde Anadolu Ahilik’i incelenmiştir. Çalışma, ünlü seyyah İbn Battûta’nın Anadolu şehirlerindeki Ahilik ve ahilere dair anlattıklarıyla sınırlandırılmıştır. Çalışmada, Ülgener’in ortaya koyduğu görüşlerin ahiler için de geçerli olup olmadığı incelenmiştir. İbn Battûta’ya yönelik Ahiler’in misafirperverliklerini Ülgener’in “ağalık şuuru” kavramı bağlamında değerlendirmek mümkündür. Bu kimselerin misafirperverlikleri gerçekten inanç değerleriyle ilgili mi bilemiyoruz fakat ülkelerinin ticaret ve yaşamak için uygun olduğuna dair seyyah kanalıyla bir nevi reklamlarını yapmış olduklarını kabul etmek mümkündür. Seyyaha verdikleri hediyeler bu kapsamda değerlendirilmelidir.

Akhism Narrated By Ibn Battuta: An Ulgeneralist View

There is no consensus among social scientists, especially economic historians on the reason why the Ottoman economy couldnot transform from a pre-capitalism structure to a capitalist one. Various arguments are being put forward on the subject. Among these, it is possible to talk about the determinism of the mindset and therefore the effects of Sufism. The influence of Sufism on economic activities emerged through the craft structures that were pre-capitalism production organization. The first manifestation of this channel in the historical development of Anatolian geography was Akhism. In this study, Anatolian Akhism was examined in the pre-Ottoman period. The work was limited to the stories of the famous traveller Ibn Battuta about Akhism and akhis in Anatolian cities. The study examined whether Ulgener's views also apply to akhis. It is possible to evaluate the hospitality of akhis towards Ibn Battuta in the context of Ulgener's concept of “agha consciousness”. We do not know if the hospitality of these people was really related to the values of faith, but it is possible to admit that they had made some kind of advertisementthrough the traveller that their country was suitable for trade and living. The gifts they gave to the traveller should be considered in this context.

PDF

___

Altıntaş, M. (2019). İbn Battûta’ya göre Anadolu Şehirlerinde Siyâsî, İlmî, İçtimâi ve İktisâdî Hayat. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Battûta, İ. (2014). İbn Battûta Seyahatnamesi (3. Baskı). (A. S. Aykut, Çev.). Yapı Kredi (Çeviriye temel alınan baskının yılı 1997).
Bozpinar, C. (2018). Osmanlı Devleti’nde İktisadi Zihniyet ve Sanayileşme Sorunsalı: Bursa İpek Sektörü Örneği. Yayımlanmamış doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Bozpinar, C. (2020). Weberyan subjektif rasyonalite: Osmanlı iktisadi zihniyeti. Efil Journal, 3 (9), 126-145.
Cahen, C. (2014). Osmanlılardan önce Anadolu (5. Baskı). (E. Üyepazarcı, Çev.). Tarih Vakfı Yurt (Orijinal eserin yayın yılı 1988).
Faroqhi, S. (2017). Osmanlı zanaatkârları: XVIII. yüzyılda üzerinde durulması gereken sorunlar ve kökenleri. Faroqhi, S. ve Deguilhem, R. (Eds.), Ortadoğu’da Zanaatlar ve Zanaatkârlar: Müslüman Akdeniz’de Bireyin Biçimlenmesi (H. A. Tamaç, Çev.) içinde (s.98-134). Alfa (Orijinal eserin yayın yılı 2005).
Fütüvvet. (1978). İslam Ansiklopedisi içinde (Cilt 4, s.700-1). Milli Eğitim Bakanlığı.
Genç, M. (2012). Osmanlı iktisadi dünya görüşünün ilkeleri. Osmanlı İmparatorluğunda devlet ve ekonomi içinde (s.45-69). Ötüken.
Hacıgökmen, M. A. (2012). Anadolu’da Ahiliğin esnaf teşkilatı haline dönüşmesi ve tımar sistemine yansımaları: Ankara örneği. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 32, 263-91.
Kurtoğlu, M. (2020). Ahi. Ahilik Ansiklopedisi içinde (Cilt 1, s.27-9). T.C. Ticaret Bakanlığı.
Ocak, A. Y. (1996). Fütüvvet. Türkiye Diyanet Vakfı islam ansiklopedisi içinde (Cilt 13, s.261-3). http://www.islamansiklopedisi.info/index.php.
Uludağ, S. (1996). Fütüvvet. Türkiye Diyanet Vakfı islam ansiklopedisi içinde (Cilt 13, s.259-61). http://www.islamansiklopedisi.info/index.php.
Ülgener, S. F. (2006a). Dünü ve Bugünü ile Zihniyet ve Din: İslam, Tasavvuf ve Çözülme Devri İktisat Ahlakı. Derin.
Ülgener, S. F. (2006b). İktisadi Çözülmenin Ahlak ve Zihniyet Dünyası. Derin.
Ülgener, S. F. (2006c). Tarihte Darlık Buhranları ve İktisadî Muvazenesizlik Meselesi. Derin.