HİTLER’İN İKTİDARA GELİŞİNİN TÜRK DİPLOMATİK RAPORLARINA YANSIMASI

Adolf Hitler Birinci Dünya Savaşı’na onbaşı olarak katıldı. Savaştan sonra Alman İşçi Partisi’ne üye oldu ve kısa süre sonra partinin liderliğine yükseldi. Hitler’in liderliğinde Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi adını alan bu yapının üyelerine Nazi adı verildi. Hitler 1923 yılında yeni kurulan cumhuriyet rejimini ve hükümeti devirmek için başarısız bir darbe girişiminde bulundu. Versailles Antlaşması’nın ağır şartları altında ezilen Almanya’da sosyo-ekonomik hayat günden güne bozuldu. Siyasi suikastlar ve iç savaşa doğru ülkeyi sürükleyen gruplar arası çatışmalar arttı. Naziler bu kaos ve umutsuzluktan sonuna kadar yararlandılar. Cumhuriyet anayasasının sağladığı bütün olanakları kullanarak Alman siyasetinin ana aktörlerinden biri oldular. Naziler 1932 yılında yapılan seçimlerden birinci parti olarak çıktı ve Hitler 30 Ocak 1933 günü Almanya Şansölyeliğine getirildi. Bu çalışmada Almanya, Fransa ve Polonya’da görev yapan Türk büyükelçilerinin Hitler’in iktidara gelişi üzerine hazırladıkları raporlar incelenecektir. Keza Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri ve İçişleri Bakanlığı’nın Hitler’in iktidara gelişinin etkileri üzerine hazırladıkları bilgi notları ele alınacaktır.

Reflection To The Turkish Diplomatic Reports Of The Hitler Government

Adolf Hitler joined the First World War as a corporal. After the war he became a member of the German Workers' Party and soon became the leader of the party. Under Hitler's leadership, the party was named National Socialist German Workers' Party and members of the party called Nazi. Hitler attempted a coup attempt in 1923 to overthrow the newly established republican regime and the government. In Germany, which was oppressed under the severe conditions of the Treaty of Versailles, the socio-economic life deteriorated from day to day. Conflicts between political assassinations and groups dragging the country toward civil war have increased. Nazis have benefited from this chaos and despair to the end. It was one of the main actors of German politics by using all the possibilities provided by the Republican constitution. The Nazis emerged as the first party to the elections held in 1932, and Hitler was brought to the German Chancellor on 30 January 1933. In this study, reports prepared by Turkish ambassadors in Germany, France and Poland on Hitler's rise to power will be examined. Also note that the Republic of Turkey Ministry of Foreign Affairs and the Ministry of Interior prepared on this subject will be examined.

___

  • Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi Muamelat Genel Müdürlüğü Katalogu
  • Fon Kodu 030.10 / Yer No 220.486.4
  • Fon Kodu 030.10 / Yer No 231.555.5
  • Fon Kodu 030.10 / Yer No 231.555.6
  • Fon Kodu 030.10 / Yer No 231.555.11
  • Fon Kodu 030.10 / Yer No 231.555.18
  • Fon Kodu 030.10 / Yer No 231.556.2
  • Fon Kodu 030.10 / Yer No 245.658.1
  • AKŞİN, Sina, Kısa 20. Yüzyıl Tarihi, 2. b., Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2014.
  • ARMAOĞLU, Fahir, 20. Yüzyıl Siyasî Tarihi (1914-1995), 16. b., Alkım Yayınevi, İstanbul, 2007.
  • EYİCİL, Ahmet, Siyasî Tarih 1789-1939, Gün Yayınları, Ankara, 2005.
  • FRITZSCHE, Peter, “NSDAP 1919-1934: Siyasetin En Kenarından İktidara”, Hitler Almanyası 1933-1945, Editör: Jane Caplan, Çev.: İdem Erman, İnkılâp Kitabevi, İstanbul, 2017.
  • FULBROOK, Mary, Almanya’nın Kısa Tarihi, Çev.: Sabri Gürses, 2. b., Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, İstanbul, 2014.
  • HOBSBAWM, Eric, Kısa 20. Yüzyıl 1914-1991 Aşırılıklar Çağı, Çev.: Yavuz Alogan, 8. b., Everest Yayınları, İstanbul, 2014.
  • KOÇAK, Cemil, Türk-Alman İlişkileri (1923-1939) İki Dünya Savaşı Arasındaki Dönemde Siyasal, Kültürel, Askeri ve Ekonomik İlişkiler, 2. b., Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 2013.
  • MACMILLAN, Margaret, Paris 1919 Paris Barış Konferansı ve Dünyayı Değiştiren Altı Ayın Hikâyesi, Çev.: Belkıs Dişbudak, ODTÜ Yayıncılık, Ankara, 2004.
  • SACHAR, Howard M., Avrupa’nın Katli 1918-1942 Siyasi Bir Tarih, Çev.: Erdem Gökyaran, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2017.
  • SANDER, Oral, Siyasi Tarih 1918-1994, 20. b., İmge Kitabevi, Ankara, 2011.
  • SÜSLÜ, Azmi / BALCIOĞLU, Mustafa, Atatürk’ün Silah Arkadaşları Atatürk Araştırma Merkezi Şeref Üyeleri, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 1999.
  • ŞİMŞİR, Bilâl N., Bizim Diplomatlar, Bilgi Yayınevi, Ankara, 1996.
  • TAYLOR, A. J. P., İkinci Dünya Savaşının Kökenleri, Çev.: Hakan Abacı, Alfa Yayınları, İstanbul, 2015.