HAMİD SANCAĞINDA TIMAR TEVCİHATI VE SİPAHİLER (1521-1535)

Osmanlı Devletinde askeri sistem ve toprak işleyişi bakımından tımar sistemi önemli bir yer tutmaktadır. Çalışmamızda, Hamid Sancağında 1521-1535 tarihleri arasında verilen tımarlar, 107 numaralı İcmal Tımar Defteri esas alınarak incelenmiştir. Defterde yer alan bilgiler ışığında tımar verilen sipahilerin ve diğer görevlilerin nitelikleri, tımar tevcihindeki hareketlilik ve bu hareketliliğin siyasi ve sosyal sebep ve sonuçları analiz edilmiştir. Sipahilerin daha önce nerede ve ne kadarlık tımar geliri tasarruf ettikleri, yeni verilen tımarlar ve gelirleri, tımar verilme nedenleri ve tarihleri, verilen terakkiler gibi hususlarda bir takım tespit ve değerlendirmelerde bulunulmuştur. Tımar sisteminin işleyişi etkileyen dönemin siyasi ve sosyal olaylarının tımar tevcihine yansımaları örnekler üzerinden incelenmiştir. Çalışmada tımar sisteminin işleyişinin yanında, tımar tasarruf eden görevliler ve sipahiler hakkında bir değerlendirmeye gidilmiştir.

Timar Pointing and Timar Holders in Hamid Sanjak (1521-1535)

Tımar system (manorial system) has a unique place in terms of military system and soil cultivation in the Ottoman State. In this paper, agricultural terrain given between 1522-1535 in Hamid Province is analysed based on icmal Tımar System Books (Brief Memorial System Books) No: 107. Qualifications of timar holders and other officers, dynamism of timar directing and politic and social results of that dynamism are analysed with the information of that book. Some designation and evaluation are made about where the timar holders have terrain, how much they have timar income, reason of timar painting on them and etc. In this paper, besides the process of timar system, effects of socio-politic events of that period on timar painting are analysed through the examples.

PDF

___

Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Tahrir Defteri, No: 107, 121.
AFYONCU, Erhan; “Mir-i Alem (Osmanlılar ’da)”, İslam Ansiklopedisi, C. 30, İstanbul 2005, s. 124-125.
AKDAĞ, Mustafa; “Tımar Rejiminin Bozuluşu”, AÜDTCF Dergisi, C. III, S. 4, Ankara 1945, s.419-431.
AKDAĞ, Mustafa; Türkiye’nin İktisadi ve İçtimai Tarihi, C. II, Ankara 1999.
AKGÜNDÜZ, Ahmed; Osmanlı Kanunnameleri ve Hukuki Tahlilleri, C. 1, İstanbul 1990.
ARIKAN, Zeki; XV-XVI. Yüzyıllarda Hamid Sancağı, İzmir 1988.
AYDIN, Bilgin, GÜNALAN, Rıfat; “XVI. Yüzyılda Osmanlı Eyalet Defterdarlıklarının Ortaya Çıkışı ve Gelişimi”, Osmanlı Araştırmaları, S. XXX, İstanbul 2007, s. 57-73.
BARKAN, Ö. Lütfi; Türkiye’de Toprak Meselesi, Gözlem Yay., İstanbul 1980.
BELDİCEANU, Nicoara; XIV. Yüzyıldan XVI. Yüzyıla Osmanlı Devleti’nde Tımar, Çev. M. Ali Kılıçbay, Ankara 1985.
BİLGE, Sadık Müfit; “Macaristan’da Osmanlı Hakimiyetinin ve İdari Teşkilatının Kuruluşu ve Gelişimi”, OTAM, S. 11, 2000, s. 33-81.
CİN, Halil; Osmanlı Toprak Düzeni ve Bu Düzenin Bozulması, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1978.
DEVELİOĞLU, Ferid; Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat, Ankara 2007, s. 802.
EMECEN, Feridun M.; Osmanlı Klasik Çağında Hanedan Devlet ve Toplum, Timaş Yay., İstanbul 2011.
ERDOĞAN, Emine; “Tımar Tevcih Sebepleri Üzerine Bir Kaynak Değerlendirmesi”, OTAM, S. 19, 2006, s. 175-187.
GENÇ, Mehmet; Osmanlı İmparatorluğunda Devlet ve Ekonomi, İstanbul 2000.
GÖYÜNÇ, Nejat; “ Osmanlı Devletinde Taşra Teşkilatı” Osmanlı, C.VI, İstanbul 2000, s. 77-88.
İNALCIK, Halil; “Raiyyet Rüsumu”, Belleten, C.XXIII, S. 92, 1959, s. 575-610.
İNALCIK, Halil; “Timar”, İslam Ansiklopedisi, TDV Yay., C. 41, İstanbul 2012, s. 168-173.
İNALCIK, Halil; Osmanlı İmparatorluğu Klasik Çağ (1300-1600), YKY Yay., İstanbul 2003.
KARACA, Behset; XV. ve XVI. Yüzyıllarda Manavgat Kazası, Isparta 2009.
KARACA, Behset; XV. Ve XVI. Yüzyıllarda Teke Sancağı, Isparta 2002.
MİNORSKY,V. ;“Sipahi”,İslam Ansiklopedisi, MEB yayınları, C. 10, İstanbul 1980, s. 689-694.
OCAK, Ahmet Yaşar; Osmanlı İmparatorluğu’nda Marjinal Sufilik: Kalenderiler XIV-XVII. Yüzyıllar, Timaş Yay., İstanbul 2016.
ÖZCAN, Abdulkadir; “Çeribaşı”, İslam Ansiklopedisi, TDV Yay., C. 8, İstanbul 1993, s.270-272.
ÖZCAN, Abdulkadir; “Doğancı”, İslam Ansiklopedisi, TDV Yay.C. 9, İstanbul 1994, s.487-489.
ÖZCAN, Abdulkadir; “Sekban”, İslam Ansiklopedisi, TDV Yay., C. 36, İstanbul 2012, s. 326-328.
PAKALIN, M. Zeki; Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü II, M.E.V. Yay., İstanbul 1953.
Peçevi İbrahim Efendi, Peçevi Tarihi, Haz. Bekir Sıtkı Baykal, C. I, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara 1999
PİTCHER, Donald Edgar; Osmanlı İmparatorluğu’nun Tarihsel Coğrafyası, Çev. Bahar Tırnakcı, Y.K.Y, İstanbul 2001.
SEVİNÇ, Necdet; Osmanlı Sosyal ve Ekonomik Düzeni, İstanbul 1985.
ŞAHİN, İlhan; “Tımar Sistemi Hakkında bir Risale” Tarih Dergisi, S. 32, 1979. s. 905-935.
TAŞKIN, Ünal; “Osmanlı Hâkimiyetinin İlk yıllarında Filistin’de Timar Sistemi (Gazze ve Kudüs Sancakları Örneği)”, EKEV Akademi Dergisi, S. 56, 2013, s. 39-54.
TURAN, Şerafettin; “Silahdar”, İslam Ansiklopedisi, TDV. Yay., C. 37, İstanbul 2012, s. 191-193.
UZUNÇARŞILI, İ. Hakkı; Büyük Osmanlı Tarihi, C. II, TTK Yay., Ankara 1973,
ÜNAL, Mehmet Ali; Osmanlı Müesseseleri Tarihi, Isparta 1997.
VARLIK, Çetin; “Anadolu Eyaleti”, İslam Ansiklopedisi, TDV Yay., C. 3, İstanbul 1991,s. 143-144.
YÖRÜK, Doğan; “Karaman Eyaletinde Osmanlı Tımar Düzenin Tesisi (1483)”, Tarih Araştırmaları Dergisi, C. 25, S. 40, 2006, s.177-202.