GİRESUN İLİ VE YÖRESİ AĞIZLARINDA KULLANILAN GENİŞ ZAMAN ÇOKLUK I. ŞAHIS OLUMSUZLUK EKİ: {-mazuķ/ġ ; -mezük/g}

Ağız araştırmaları, Derleme Sözlüğü ve Türkçe Sözlüğü zenginleştirdiği gibi Türk diline ek ve kök noktasında da katkılar sağlamaktadır. Zaman ekleri bu katkıların ilk akla gelenidir. Özellikle zaman ekleri noktasında Türkiye Türkçesi ağızları son derece zengin ve renklidir. Eski Türkçe döneminden standart Türkiye Türkçesi dönemine değin geçen süreçte zaman eklerinin değişiklikler gösterdiği ve geniş zamanı anlatmak için farklı yapıların kullanıldığı görülecektir. Çalışmamızda Giresun ili ve yöresi ağızlarında yer alan “-mazuķ/ġ ; -mezük/g” geniş zaman çokluk birinci şahıs olumsuzluk eki üzerinde durulacaktır. Bu ekle ilgili halktan derleme yoluyla tespit edilen örnekler ayrıntılı şekilde verilecektir. Kıbrıs Türk ağızları başta olmak üzere Doğu Anadolu, Kuzey-Doğu Anadolu, Güney-Doğu Anadolu ve Orta Anadolu’nun bazı bölge ağızlarında tespit edilen -ıķ / -ik ve –uķ / -ük şahıs eklerinin özellikle yuvarlak ünlülü olarak Giresun ili ve yöresi ağızlarında -mAz olumsuzluk ekiyle birlikte varlığını devam ettirdiği görülür. Çalışmamız, Giresun ili ve yöresi ağızlarını ilgilendiren çalışmaların taranmasıyla ve kaynak kişilerden derlemeler yapılmasıyla oluşturulmuştur. Bilhassa kaynak kişilerden yapılan derlemeler, çalışmamızın ana hatlarını oluşturmaktadır.

Simple Present Time Plural First-Person Negativity Suffix Used in the Mouth of Giresun Province and its Region: {-mazuķ/ġ ; -mezük/g}

Dialect studies, Compilation Dictionary and Turkish Dictionary enriches the Turkish language, and it also makes contributions at the affix and root point. Time suffixes are the first to come to mind for these contributions. Turkey Turkish dialects particularly from the point of time suffixes are extremely rich and colourful. When we look from the past to the present, it will be noticed that there are different suffixes in time suffixes and present tense suffixes used. In this study, the simple present plural first-person negativity suffix "-mazuķ/ġ ; -mezük/g" in the dialects of Giresun province and its region will be focused. The uses about this suffix compiled from the relevant public will be given in detail. It is noticed that that personal suffixes -ıķ / -ik and -uķ / -ük detected in some regional dialects in Turkish Cypriots in particular Eastern Anatolia, North- Eastern Anatolia, South-Eastern Anatolia and some of Central Anatolia continues its existence in in the dialects of Giresun province and its region especially as the round vowels together with the -mAz negativity suffix. This study was conducted by scanning the studies related to Giresun province and its region and making collections from people. Especially, compilations from the people made from form the main lines of this study.

___

  • Acar, E. (2016). Sinop yerli ağızlarını belirleyen genel özellikler. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(42), 7-11.
  • Adalı, O. (2004). Türkiye Türkçesinde Biçimbirimler. Papatya Bilim Yayınevi.
  • Akar, A. (2006). Ağız araştırmalarında yöntem sorunları. Turkish Studies, 1(2), 37-53.
  • Alyılmaz, S. (2010). Türkçede olumsuz fiillerin geniş zaman biçimbirimi. Turkish Studies, 5(4), 87-118.
  • Argunşah, M. & Sağol Yüksekkaya, G. (2013). Karahanlıca, Harezmce, Kıpçakça Dersleri. Kesit Yayınları.
  • Argunşah, M. (2013). Çağatay Türkçesi. Kesit Yayınları.
  • Ata, A. (2011). Orhun Türkçesi. Anadolu Üniversitesi Web-Ofset Tesisleri.
  • Atmaca, E. (2017). Antalya ili Korkuteli ve Yöresi Ağızları. Türk Dil Kurumu Yayınları.
  • Ay, Ö. (2004). Türkiye Türkçesi ağızlarında fiil çekiminde kullanılan şahıs ekleri üzerine. V. Uluslararası Türk Dili Kurultayı Bildirileri I, 319-342, Türk Dil Kurumu Yayınları.
  • Banguoğlu, T. (2007). Türkçenin Grameri. Türk Dil Kurumu Yayınları.
  • Başdaş, C. (2015). Türkmen Türkçesinde olumsuzluk ve yokluk. TÜBAR, 20(37), 61-72.
  • Bozkurt, F. (1992). Türklerin Dili. Cem Yayınları.
  • Bulduk, T. B. (2018). Türkiye Türkçesi ağızlarında farklı bir öğrenilen geçmiş zaman eki ve çekimi: -Ip / -Up, -IPDURU / -UPDURU. Turkish Studies, 13(20), 225-244.
  • Bulut, S. (2013). Türkiye Türkçesi ağızları üzerine çalışma yapılmayan il ve ilçeler. Turkish Studies-International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 8(1), 1129-1149.
  • Buran, A. & Alkaya, E. (2006). Çağdaş Türk Lehçeleri. Akçağ Yayınları.
  • Buran, A. (2011). Türkiye Türkçesi ağızlarının tasnifleri üzerine bir deneme. Turkish Studies, 6(1), 41-54.
  • Buran, A. (2015). Türklük Bilimi Terimleri Sözlüğü. Akçağ Yayınları.
  • Demir, N. & Aydoğdu, Ö. (2009). Giresun İli ve Yöresi Ağızları. Giresun Valiliği Yayınları.
  • Demir, N. (2002). Ağız terimi üzerine. Türkbilig, 2(4), 105-116.
  • Demir, N. (2019). Türkçe Ses ve Biçim Bilgisi. Altınordu Yayınları.
  • Demirci, M. & Kırmıt, D. (2016). Tarihi Türk lehçelerinde ve Türkiye Türkçesinde geniş zaman üzerine bir inceleme. Route Educational and Social Science Journal, 3(3), 51-85.
  • Eckmann, J. (1988). Dinler (Makedonya) Türk ağzı. TDAY Belleten 1960, 8(8), 189-204.
  • Eckmann, J. (2012). Çağatayca El Kitabı, (Çev. G. Karaağaç). Kesit Yayınları.
  • Ediskun, H. (1999). Türk Dilbilgisi. Remzi Kitabevi
  • Emre, A. C. (1945). Türk Dilbilgisi. Cumhuriyet Matbaası.
  • Emre, A. C. (2004). Türkçe Sarf ve Nahiv Eski Lisan-ı Osmanî Sarf ve Nahiv. Türk Dil Kurumu Yayınları.
  • Eraslan, K. (1980). Eski Türkçede İsim-Fiiller. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, No: 2731.
  • Eraslan, K. (2012). Eski Türkçenin Grameri. Türk Dil Kurumu Yayınları.
  • Ercilasun, A. B. (2007). Türk Lehçeleri Grameri. Akçağ Yayınları.
  • Ercilasun, A. B. (2011). Başlangıçtan Yirminci Yüzyıla Türk Dili Tarihi. Akçağ Yayınları.
  • Erdem, M. D. & Bölük, R. (2012). Antalya ve Yöresi Ağızları. Gazi Kitabevi.
  • Ergin, M. (1971). Azeri Türkçesi. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
  • Ergin, M. (1999). Orhun Abideleri. Boğaziçi Yayınları.
  • Ergin, M. (2003). Türk Dil Bilgisi. Bayrak Yayınları.
  • Gabain, A. Von (2003). Eski Türkçenin Grameri. (Çeviren: Mehmet Akalın), 4. Baskı, Türk Dil Kurumu Yayınları.
  • Gencan, T. N. (2001). Dilbilgisi. Tekağaç Eylül Kitap.
  • Gökçür, E. (2012). Azerbaycan Türkçesi ile Doğu Anadolu ağızlarındaki ortaklıklar üzerine. Turkish Studies, 7(4), 1801-1824.
  • Gül, M. (2015). İran (Azerbaycan) Türkçesinde şimdiki zaman, duyulan geçmiş zaman ve geniş zaman. Turkish Studies, 10(4), 537-558.
  • Gülensoy, T. & Alkaya, E. (2011). Türkiye Türkçesi Ağızları Bibliyografyası. Akçağ Yayınları.
  • Gülsevin, G. (2007). Eski Anadolu Türkçesinde Ekler. 2. Baskı, Türk Dil Kurumu Yayınları.
  • Gürsoy-Naskali, E. (1997). Türk Dünyası Gramer Terimleri Sözlüğü. Türk Dil Kurumu Yayınları.
  • Hacıeminoğlu, N. (1997). Harezm Türkçesi ve Grameri. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
  • Karaağaç, G. (2009). Türkçenin Söz Dizimi. Kesit Yayınları.
  • Karahan, L. (1996). Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması. Türk Dil Kurumu Yayınları.
  • Karamanlıoğlu, A. F. (1994). Kıpçak Türkçesi Grameri. Türk Dil Kurumu Yayınları.
  • Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü (1991). C.1. KB Yayınları.
  • Korkmaz, Z. (1994). Nevşehir ve Yöresi Ağızları. Türk Dil Kurumu Yayınları.
  • Korkmaz, Z. (2007). Türkiye Türkçesi Grameri-Şekil Bilgisi. Türk Dil Kurumu Yayınları.
  • Korkmaz, Z. (2010). Gramer Terimleri Sözlüğü. Türk Dil Kurumu Yayınları.
  • Köktekin, K. (2008). Eski Anadolu Türkçesi. Fenomen Yayınları.
  • Mert, O. (2018). Konuşma Kusurları. (Ed. Osman Gündüz & Tacettin Şimşek), Türk dili 2 içinde (249-272), Grafiker Yayınları.
  • Mirzezade, H. (1990). Azerbaycan Dilinin Tarihi Qrammatikası (Derslik). 2. Baskı, Azerbneşr.
  • Ölmez, Z. & Kaçalin, M (2011). XI-XIII. Yüzyıllar Türk Dili. Anadolu Üniversitesi Yayınları.
  • Özçelik, S. (2010). Eski Türkçe (Kök Türkçe - Metinler, Ders Notları). Bizim Büro Basımevi.
  • Özkan, N. (1996). Gagavuz Türkçesi Grameri. Türk Dil Kurumu Yayınları.
  • Öztürk, R. (2014). Köktürkçe El Kitabı. Palet Yayınları.
  • Saracoğlu, E. (2012). Kıbrıs Ağzı. Akçağ Yayınları.
  • Sarıkaya, M. (2001). Azerbaycan Türkçesinde geniş zaman ve şimdiki zaman çekimleri ile Güney Azerbaycan Türkçesindeki örnekleri. TÜBAR, 10, 272-293.
  • Şahin, H. (2009). Eski Anadolu Türkçesi. 2. Baskı, Akçağ Yayınları.
  • Tekin, F. & Cantürk, S. (2014). Giresun ve yöresi ağızlarından derleme sözlüğüne katkılar. Diyalektolog, 9, 33-46.
  • Tekin, F. & Cantürk, S. (2018). Giresun ve yöresi ağız sözlüğü. Arı Sanat Yayınları.
  • Telli, B. & Bulduk, T. B. (2019). Adıyaman ili ve yöresi ağızlarından derleme sözlüğü’ne katkılar: fiil. HİKMET-Akademik Edebiyat Dergisi, 5(10), 98- 115.
  • Telli, B. (2017). Güneydoğu Anadolu Bölgesi ağızlarında geçen ikilemeler üzerine bir değerlendirme. HİKMET-Akademik Edebiyat Dergisi, 3(6), 133-149.
  • Telli, B. (2019). Ik/Uk duyulan geçmiş zaman eki üzerine. Gazi Türkiyat, 24, 127-140.
  • Timurtaş, F. K. (1991). Osmanlı Türkçesi Grameri, (3.cilt). İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
  • Timurtaş, F. K. (2005). Eski Türkiye Türkçesi-XV. Yüzyıl Gramer Metin Sözlük. 3. Baskı, Akçağ Yayınları.
  • Topal, E. (2018). Giresun Eynesil ağzından derleme sözlüğü’ne katkılar. KARAM-Karadeniz Araştırmaları, XV(59), 291-296.
  • Topaloğlu, A. (1989). Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü. Ötüken Yayınları.
  • Türk Dil Kurumu (2011). Türkçe Sözlük. Türk Dil Kurumu Yayınları.
  • Türk, V. & Boz, E. (2013). XIV-XV. Yüzyıllar Türk Dili. Anadolu Üniversitesi Web-Ofset Tesisleri.
  • Üstüner, A. (2000). Anadolu Ağızlarında Sıfat-Fiil Ekleri. Türk Dil Kurumu Yayınları.
  • Üstüner, A. (2015). Türkçenin Tarihî Gelişmesi. Bilge Kültür Sanat.
  • Vahabzade, B. (1979). Şiirler. Ötüken Yayınevi.
  • Vardar, B. ve diğerleri (1980). Dilbilim ve Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü. Türk Dil Kurumu Yayınları.
  • Yavuz, S. & Telli, B. (2013). İç Anadolu Bölgesi ağızlarında geçen ikilemeler üzerine bir değerlendirme. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(3), 376-402.
  • Yavuzarslan, P. (2005). Türk dilinde kişi eklerinin tarihsel gelişimi ve değişimi. 38. ICANAS-International Congress of Asian and North African Studies, (Tam Metin Bildiri), 1953-1966.
  • Yorgancıoğlu, M. O. (2003). Maniler. Temel Basımevi.
  • Kaynak Kişiler
  • Kaynak Kişi: Müteber Yanık – Doğum Tarihi: 1940 – Meslek: Ev Hanımı – Derleme Yeri: Mursal Köyü-Tirebolu / Giresun
  • Kaynak Kişi: İzzet Yamak – Doğum Tarihi: 1975 – Meslek: Kahve İşletmecisi – Derleme Yeri: Yukarı Çatak Köyü-Doğankent / Giresun
  • Kaynak Kişi: Ömer Karaman – Doğum Tarihi: 1926 – Meslek: Çiftçi – Derleme Yeri: Güney Köy-Piraziz / Giresun
  • Kaynak Kişi: Cihat Bıçakcı – Doğum Tarihi: 1983 – Meslek: Akademisyen – Derleme Yeri: Akköy-Merkez / Giresun
  • Kaynak Kişi: Ömer Karaman – Doğum Tarihi: 1926 – Meslek: Çiftçi – Derleme Yeri: Güney Köy-Piraziz / Giresun
  • Kaynak Kişi: Hacı Özdemir – Doğum Tarihi: 1964 – Meslek: Emekli – Derleme Yeri: Dereli / Giresun
  • Kaynak Kişi: Münevver Gülşen – Doğum Tarihi: 1946 – Meslek: Ev Hanımı – Derleme Yeri: Ünlüce Mahallesi-Görele / Giresun