GALATA’DA MÜSLÜMAN OSMANLI TÜCCARI VE İÇ TİCARET1 (1600-1650)

Bu çalışmada 1600-1650 yılları arasında Galata’daki Müslüman tüccarların yeri ve önemi tartışılacaktır. Galata mahkemesi defterlerinde bulunan kayıtlardan hareketle Müslüman tüccarların girişimlerine, nasıl organize olduklarına, hangi alanlarda uzmanlaştıklarına, kimlerle ve nerelerle irtibat halinde olduklarına odaklanılacaktır. Ana amaç, Osmanlı iç ticaretinin önemini ortaya koymak ve bu ticarette rol almış olan Müslüman tüccarların faaliyetlerine farklı açılardan yaklaşmaktır. Bir diğer gaye ise iç ticaret ve Müslüman tüccarların (gayrimüslim ve Avrupalı tüccarlar gibi) Osmanlı iktisat tarihi çalışmaları içerisinde daha fazla yer bulmasının sağlanmasına yardımcı olmak, böylece Osmanlı’da iç ticaretle ilgili çalışmalara küçük bir katkı sağlamaktır. Son olarak mahkeme kayıtları sayısal ve karşılaştırmalı analiz yapılacak verileri bünyesinde barındırdığından bu niyetle yapılacak olan çalışmalara yol gösterici olma hedefi de bulunmaktadır. Eldeki mevcut verilerin makale konusu açısından yüksek elverişliliğini görünür kılmak niyeti bulunduğundan çalışmanın yöntemi olarak, birinci el kaynakların içeriklerinin daha çok anlatımı yolu benimsenmiştir. Bu makale, “Osmanlı Müslüman tüccarlarının Galata’da iç ticaretteki yeri ne idi?” ana problem sorusunun cevabını bulmaya çalışırken, yukarıda bahsedilen niyete uygun olarak aşağıdaki sorulara da yanıt verecektir: Uluslararası ticaretin ana merkezlerinden biri olan Galata, iç ticaret açısından da belirgin bir niteliğe sahip midir? Müslüman tüccarların, Galata’daki ticarî işlemlerinin mahiyeti nedir? Tüccarlar, dönemin şartlarına uygun olarak hangi ticarî unsurlardan istifade etmişlerdir? Tüccarların belirli bir organizasyon döngüsü bulunmakta mıdır? İstanbul’a iaşe tedariki haricinde bu tüccarların emtia mübadelesinde etkisi ve katkısı ne olmuştur? Son olarak, iç ticaretin Galata özelindeki yansımaları neler olmuştur?

Ottoman Muslim Mercants and Internal Trade in Galata (1600-1650)

In this study, the place and importance of Muslim merchants in Galata between 1600-1650 will be discussed. Based on the records in the Galata court books, the focus will be on the initiatives of Muslim merchants, how they are organized, in which areas they specialize, with whom and where they are in contact. The main purpose is to reveal the importance of Ottoman domestic trade and to approach the activities of the Muslim merchants who took part in this trade from different angles. Another goal is to help domestic trade and Muslim traders (such as non-Muslim and European traders) to find a greater place in Ottoman economic history studies. Thus, it is to make a small contribution to the studies on domestic trade in the Ottoman Empire. Finally, since the court records contain data to be numerical and comparative analysis, there is also a goal to guide the studies to be carried out with this purpose. Since there is an intention to make visible the high availability of the available data in terms of the subject of the article, the method of the study has been adopted to explain the contents of primary sources more. The main problem of this article is "What was the place of Ottoman Muslim merchants in domestic trade in Galata?". While trying to find an answer to the question, it will answer the following questions in line with the intention mentioned above: Does Galata, one of the main centers of international trade, also have a distinct quality in terms of domestic trade? What is the nature of the commercial transactions of Muslim merchants in Galata? Which commercial elements did the merchants benefit from in accordance with the conditions of the period? Do merchants have a specific organizational cycle? What has been the effect and contribution of these traders in the commodity exchange, except for supplying food to Istanbul? Finally, what were the reflections of domestic trade in Galata?

PDF

___

A. Galata Şer’iyye Sicilleri (GŞS)
nr. 17, 21, 25, 34, 36, 38, 40, 64, 67, 68, 69, 70, 71, 72, 73.
B. Araştırma ve İnceleme Eserleri
Akbel, M. (2015). Galata’da kaptanlar. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8/40, 229-238. doi.org/10.17719/jisr.20154013900.
Akbel, M. (2018). Osmanlı’da milyoner olmak: 18. yüzyıl başlarında Galata zenginleri. Vakanüvis, 3/1, 38-68. doi.org/10.24186/vakanuvis.415865.
Altınay, A. R. (1935). Hicri 10. asırda İstanbul hayatı.
Baltacıoğlu, Ş. (2003). Fatih (Avnî) Divanı ve Tahlili I-II. Yayınlanmamış Doktora Tezi. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Barkan, Ö. L. (1966). Edirne askerî kassamı’na ait tereke defterleri (1545- 1659). Belgeler, 3/5-6, 1-479.
Başol, S. (2018). Osmanlı Bursa’sında tüccar loncası vakfı ve kredi faaliyetleri (1693-1823). Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi,13/1, 99-122. doi.org/10.19129/sbad.347.
Bilecik, G. (2002). Fetihten sonra İstanbul’da ticaret yapılarının gelişimi. (cilt 10) Türkler içinde (s.764-771). Yeni Türkiye Yayınları.
Bilge, S. M. (2015). 15.-18. yüzyıllarda İstanbul ve Kafkasya iskeleleri arasında deniz ticareti: tacirler, gemiciler, köylüler”, Osmanlı İstanbulu III içinde. (s. 53-90). İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür A.Ş. Yay.
Bilgili, R. (2017). Şer‘iyye Sicillerine Göre Osmanlı İmparatorluğu’nda iç Ticaret: Ankara-Konya-Ayntab Örneği. Yayınlanmamış doktora tezi, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Bostan, İ. (2015). İstanbul ve deniz ticaret ağı. (cilt 6) Antikçağ’dan xxı. yüzyıla büyük İstanbul tarihi içinde (s.200-209). İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür A.Ş Yay.
Bulunur, İ. (2014), 16. yüzyılda Osmanlı imparatorluğu’nda deniz taşımacılığı: Navlun ve iskerçe sözleşmeleri. History Studies, 6/3, 89-102. doi.org/10.9737/ historyS1304.
Bulunur, İ. (2014). Osmanlı Galatası (1453-1600). Bilge Adam Yayınları.
Bulunur, İ. (2012). 16. yüzyılda Karadeniz’in kuzeyinde ölen Müslüman tüccarları ve muhallefatları. History Studies, 4, 9-19. doi.org/10.9737/hist_527
Bulut, M. (2012). Osmanlı ekonomik politiğine yeniden bir bakış. Bilig, 62, 63- 96.
Cezar, M. (2002). Osmanlı Başkenti İstanbul. Erol Kerim Aksoy Kültür, Eğitim, Spor ve Sağlık Vakfı Yayınları.
Cezar, Y. (2012), Osmanlı imparatorluğu’nda ticaretin maddi unsurları üzerine. Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Esnaf ve Ticaret içinde (s.1-6). Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Çakır, C.-Akkaş Y. (2015). Osmanlı İstanbulu’nda ticaret. (cilt 6) Antikçağ’dan xxı. Yüzyıla Büyük İstanbul Tarihi içinde (s.154-209). İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür A.Ş Yay.
Çizakça, M. (1999). İslam Dünyasında ve Batı’da İş Ortaklıkları Tarihi, Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Çöl, N. (2009). XVI. yüzyıla kadar Galata’da kentsel dokuyu etkileyen faktörler. Turkish Studies, 4/3, 681-695. doi.org/10.7827/TurkishStudies.700.
Doğan, M. N. (2004). Avnî (Fatih) Dîvânı. Erguvan Yayınları.
Eldem, E. (1992). Nostaljiden arındırılmış bir bakış Galata’nın etnik yapısı. İstanbul, I, 58-63.
Eldem, E. (2006). Ottoman Galata and Pera between myth and reality. From “Milieu de Memorie” to “Lieu de Memorie”. The cultural memory of Istanbul in the 20th century içinde (s.19-36).
Emecen, F. (1989). XVI. yüzyılın ikinci yarısında İstanbul’un ve sarayın iâşesi için batı Anadolu’dan yapılan sevkiyat. Tarih Boyunca İstanbul Semineri içinde (s.197-204). İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi.
Erduran, Z. (2006). Evliya Çelebi Seyahatnamesine göre İstanbul’da esnaf, zanaat ve ticaret. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Ergenç, Ö. (2013). Şehir, Toplum, Devlet Osmanlı Tarih Yazıları. Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Eyice, S. (1992). Bedesten. DİA içinde.(Cilt. 5, s.302-311). Diyanet Vakfı Yay.
Eyice, S. (1996). Galata’da Türk Eserleri. DİA içinde. (Cilt. 13, s.307-313). Diyanet Vakfı Yay.
Eyice, S. (1994). Galata. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi içinde, (Cilt. III, s.348-49). Tarih Vakfı-Kültür Bakanlığı.
Faroqhi, S. (2007).Osmanlı İmparatorluğu ve Etrafındaki Dünya. Kitap Yayınevi.
Faroqhi, S. (1995). The business of trade: Bursa merchants in the 1480s. Making a living in the Ottoman Lands 1480 to 1820 içinde. (s.193-216). Isıs Press.
Faroqhi, S. (1993). Osmanlı’da Kentler ve Kentliler: Kent Mekanında Ticaret, Ziraat ve Gıda Üretimi. 1550-1650. Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Gedikli, F. (1998). Osmanlı Şirket Kültürü: XVI-XVII. Yüzyıllarda Mudarebe Uygulaması. İz Yayıncılık.
Genç, M. (2000). Osmanlı İmparatorluğunda Devlet ve Ekonomi. Ötüken Yay.
Gerber, H. (1998). The muslim law of partnerships in Ottoman court records. State and Society in the Ottoman Empire içinde (s.109-119). Surrey: Ashgate Variorum.
Gerber, H. (1998). Muslims and zimmis in Ottoman economy and society: encounters, culture and knowledge. State and Society in the Ottoman Empire içinde (s.99-124). Surrey: Ashgate Variorum.
Greenwood, A. (1988). Istanbul Meat Provisioning: A Study of the Celepkeşan System. Yayınlanmamış doktora tezi, Chicago University.
Güçer, L. (1950). XVIII. yüzyıl ortalarında İstanbul'un iaşesi için lüzumlu hububatın temini meselesi. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, XI/1-4, 397-416.
Güçer, L. (1987). Osmanlı imparatorluğu’nun ticaret politikası. Türk İktisat Tarihi Yıllığı, I, 1-128.
Güçer, L. (1951-52). XVI. yüzyıl sonlarında Osmanlı imparatorluğu dahilinde hububat ticaretinin tabi olduğu kayıtlar”. İÜİFM, 13/1-4, 79-98.
Horoz, M. A. (2019). 17. yüzyıl başlarında Galata’ya gelen ticarî ürünler ve Galata gümrük bölgesi. Anasay, 3/7, 37-154. doi.org/10.33404/anasay. 511291.
İnalcık, H. (1967). Capital formation in the Ottoman empire. Journal of Economic History, XXIX, 97-140.
İnalcık, H. (1998). Ottoman Galata, 1453-155. Essays in Ottoman History içinde (s. 273-376). Eren Yayıncılık.
İnalcık, H. (1994). Galata-Osmanlı Dönemi-Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi içinde, (Cilt. III, s.349-354). Tarih Vakfı-Kültür Bakanlığı.
Hizmetli, M. (2014). Bartın kadınlar (garıla) pazarı. Çeşm-i Cihan, Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları E-Dergisi, I/I, 18-25.
Kabacık, M. (2006). XVI. Yüzyılın ikinci yarısında Osmanlı Devleti’nin baharat ticareti. Türk Dünyası Araştırmaları, 165, 89-100.
Kafadar, C. (1986). A death in Venice (1575): Anatolian Muslim merchants trading in the Serenissima. Journal of Turkish Studies,10, 191-218.
Kal’a, A. (1995). Esnaf. DİA içinde. (Cilt. 11, s.423-430). Diyanet Vakfı Yay.
Karavelioğlu, M. A. (2015). Şuara tezkirelerinde Galata tasvirleri. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 50, 65-96.
Kars, R. (2018). Ayntab’da tüccarların terekelerindeki gelir dağılımları ve servet birikimleri (1700-1750). Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11/60, 355-361. doi.org/10.17719/jisr.2018.2789.
Koçu, R. E. (2003). Tarihte İstanbul Esnafı. Doğan Kitap.
Köse, M. Z. (2011). Akdeniz ve Avrupa tarihi kaynağı olarak Galata şer'iyye sicilleri. Osmanlı Dönemi Akdeniz Dünyası içinde. (s.151-173). Yeditepe Yayınları.
Kuran, T. (2010). Mahkeme Kayıtları Işığında 17. Yüzyıl İstanbulu’nda Sosyo- Ekonomik Yaşam: Ticarî Ortaklıklar. İş Bankası Yayınları.
Kuran, T. (2010). Mahkeme Kayıtları Işığında 17. Yüzyıl İstanbulu’nda Sosyo- Ekonomik Yaşam: Esnaf ve Loncalar Hristiyan ve Yahudi Cemaat İşleri Yabancılar. İş Bankası Yayınları.
Mantran, R. (1986). 17. Yüzyılın İkinci Yarısında İstanbul (cilt 1-2). V Yayınları,
Mantran, R. (1991). XVI. ve XVII. Yüzyılda İstanbul’da Gündelik Hayat. Eren Yayıncılık.
Mantran, R. (1994). Des khans d’Istanbul aux entrepôts de Galata. Ciepo Osmanlı Öncesi ve Osmanlı Araştırmaları Uluslararası Komitesi VII. Sempozyumu Bildirileri içinde (ss.185-190).
Mortan, K-Küçükerman, Ö. (2010). Çarşı, Pazar, Ticaret ve Kapalıçarşı. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Oğuz, G. (2013). Bir Osmanlı Kentinde Taşınır ve Taşınmaz Mal Varlığına Dayalı Servet Analizi. Yayınlanmamış doktora tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Ortaylı, İ. (1996). Galata. DİA içinde. (Cilt 13, s.303-307). Diyanet Vakfı Yay.
Ortaylı, İ. (2001). Kadı. DİA içinde. (cilt 24, s.69-73). Diyanet Vakfı Yay.
Ortaylı, İlber (1988). XVIII. ve XIX. yüzyıllarda Galata. Tarih Boyunca istanbul Semineri içinde (s.131-138). İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi.
Pamuk, Ş. (1999). Osmanlı İmparatorluğu’nda Paranın Tarihi. Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Raymond, A. (1995). Osmanlı Döneminde Arap Kentleri. Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Sahillioğlu, H. (1985). Slaves in the social and economic life of Bursa in the late 15th and early 16th centuries. Turcica, XVII, 43-112.
Serdaroğlu, S. (2015). İstanbul’un Bedestenleri. (cilt 6). Antikçağ’dan xxı. Yüzyıla Büyük İstanbul Tarihi içinde (s. 161-169). İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür A.Ş Yay.
Sobers-Khan, N. (2014). Slaves Without Shackles: Forced Labour and Manumission in the Galata Court Register, 1560-1572. Klaus Schwarz Verlag.
Tanrıbuyurdu, G. (2011). Eski İstanbul’da bir frenk semti ve klasik Türk şiirindeki yansımaları. 7. Uluslararası Türk Kültürü Kongresi Türk ve Dünya Kültüründe İstanbul içinde (ss.605-627).
Thévenot, J. (2009). Thévenot Seyahatnamesi. Kitap Yayınevi.
Tournefort, J. D. (2013). Tournefort Seyahatnamesi. Kitap Yayınevi.
Tulum, M. (haz.) (1977). Tursun Bey, Tarih-i Ebu’l-Feth. İstanbul Fetih Cemiyeti Yay.
Türkhan, M. S. (2006). 18. Yüzyılın İkinci Yarısında İstanbul’un Et İaşesinin Temini: Hassa Kasabbaşılık Kurumu. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Ünal, M. A. (2011). Osmanlı Tarih Sözlüğü. Paradigma Yayınları.
Yılmaz, F. (2005) .Osmanlı İmparatorluğu’nda Tütün: Sosyal, Siyasî ve Ekonomik Tahlili (1600-1883). Yayınlanmamış doktora tezi, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
Yılmaz, G. (2011). The Economic and Social Roles of Janissaries in a 17th Century Ottoman City: The Case of Istanbul. Yayınlanmamış doktora tezi, Mcgill University Graduate Studies Institute of Islamic Studies.
Yılmaz, M. (2002). (1487-1489) Bursa Şeriyye Sicilleri Tereke Defteri. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Yücekaya, H. (2009). Kayseri şer’iyye sicillerindeki örneklere göre Osmanlı dokuma imalatçılığında ön sanayileşme. Gazi Akademik Bakış, 2/4, 87-92.
Yücekaya, H. (2011). Şer’iyye Sicillerine göre 19. Yüzyılda Amasya, Kayseri, Tokat ve Trabzon Şehirlerinde Dokumacılık. Yayınlanmamış doktora tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Yücelt, N. (1936-37). On altıncı asırda İstanbul’da ticaret işleri. Türkün, 6-9, 19- 22.
Zarinebaf, F. (2018). Mediterranean Encounters. Trade and Pluralism in Early Modern Galata. University of California Press.