ERKEN CUMHURİYET DÖNEMİNDE ŞARAPÇILIĞIN GELİŞİMİ VE TEKEL İDARESİ'NİN KALKINMA YOLUNDAKİ ARAYIŞLARI

Şarapçılık, Anadolu'da uzun yıllar boyunca ihmal edildi. Cumhuriyet yöneticileri ise kalkınma isteğini güçlü bir şekilde hissediyordu. Cumhuriyet'in en önemli kaynağı gümrük ve tekel gelirleriydi. Şarapçılık, sadece üzüm üretimini değil aynı zamanda bağcılığı da kapsayan bir alan olması sebebiyle üretimi ve ihracatı göz ardı edilemezdi. Şarap ihracatından elde edilebilecek gelirler kalkınma amacına hizmet edebilirdi. Tekel İdaresi, bakir olan bu alanda kapsamlı çalışmalar yürüterek açtığı fabrikalar ve numune evleri ile şarap üretimini büyük ölçüde arttırdı. Kalite, standardizasyon ve reklâm faaliyetleri yoğunlaştırıldı. Bu çalışmada dönemin tarım ve kalkınma politikaları doğrultusunda şarapçılığın ekonomiye yaptığı katkılar ele alınacaktır. Bu alanda çıkarılan kanun ve yönetmelikler verilerek tamamlayıcı bir bakış açısı sunulacak ve ardından şarapçılığın gelişim süreci ile birlikte Tekel İdaresi'nin bu alana yapmış olduğu yatırımlar ve şarapçılığın ihracat düzeyindeki katkısı incelenecektir. Bu çalışma şarapçılıkla ilgili erken dönemde Cumhuriyet yönetiminin hangi ekonomik ve sosyal sebeplerle hareket ettiğini ve nasıl bir vizyona sahip olduğunu ortaya çıkarması açısından tamamlayıcı bir bakış açısı sunacaktır.

The Improvement of Winemaking in the Early Republican Period and the Monopoly Administration's Search For Development

Winemaking has been neglected for many years in Anatolia. Republican administrators've felt a strong desire for development. The most important source of the republic has been customs and monopoly revenues. As the winemaking has been an area that covers not only grape production but also viticulture, its production and export could not have been ignored. Revenues from wine exports could serve the purpose of development. The Monopoly Administration, by carrying out extensive studies in this untouched area, has greatly increased wine production with the factories and sample houses it opened. Quality, standardization and advertising activities have been intensified. In this study, the contributions of winemaking to the economy in line with the agriculture and development policies of the period will be discussed. A complementary perspective will be presented by giving the laws and regulations issued in this field, and then the investments made by the Monopoly Administration in this field along with the development process of the winemaking and the contribution of the winemaking at the export level will be examined. This study will provide a complementary perspective in terms of revealing what economic and social reasons the Republican administration acted in the early period and what vision it had.

___

Atatürk, M. K. (2010). Medeni Bilgiler. (2. Baskı). Toplumsal Dönüşüm Yayınları.

Çavdarlı, R. (1937). Eski Türklerde Şarap ve Tarihi. Resimli Ay Matbaası.

Doğruel F.S. (2000). Osmanlı'dan Günümüze Tekel. Tekel Yayınları.

Issawi, C. (1980) The Economic History of Turkey 1800-1914. The University of Chicago Press.

Kuruç, B. (1988). Belgelerle Türkiye İktisat Politikası, cilt 1. Ankara Üniversitesi Basımevi.

Tezel, Y. S., (1982). Cunhuriyet Dönemi'nin İktisadi Tarihi (1923-1950). Yurt Yayınevi.

Yerasimos, S. (1976). Azgelişmişlik Sürecinde Türkiye, cilt 3. Gözlem Yayınları. Cumhuriyet Rejiminde İnhisarlar, T.C. İnhisarlar İdaresi, İnhisarlar Matbaası, 29 Ekim 1943.

Devlet İnhisar İdareleri ve İnhisar Maddeleri İstatistiği, (1932) Başvekalet İstatistik Umum Müdürlüğü, İstanbul Marifet Matbaası, Ankara.

İhtisas Raporları 1931 Birinci Ziraat Kongresi, (1931) Milli İktisat ve Tasarruf Cemiyeti, Cilt 2, Ankara.

İnhisarlar İdaresi İşletme Muamelatına Ait İhzari Malumat, (1938) Başvekalet İstatistik Umum Müdürlüğü, R. F. Matbaası, İstanbul.

İstatistik Özetleri Dış Ticaret 1938-52, (1953) İstatistik Umum Müdürlüğü.

İstihbarat Bülteni, İnhisarlar Umum Müdürlüğü, Fevkalade Sayı, 1933.

İstihbarat Bülteni, İnhisarlar Umum Müdürlüğü, Sayı 46, 1934.

İstihbarat Bülteni, İnhisarlar Umum Müdürlüğü, Sayı 48, 1934.

İstihbarat Bülteni, İnhisarlar Umum Müdürlüğü, Sayı 52, 1934.

İstihbarat Bülteni, İnhisarlar Umum Müdürlüğü, Sayı 117, 1944.

İstihbarat Bülteni, İnhisarlar Umum Müdürlüğü, Sayı 118, 1946.

Osmanlı Dönemi Tarım İstatistikleri 1909, 1913 ve 1914, (1997) Haz.: Tevfik Güran, Tarihi İstatistikler Dizisi, Cilt 3, Ankara.

Tarım İstatistikleri 1928-36, (1937) Başvekalet İstatistik Umum Müdürlüğü, Mehmet İhsan Matbaası, Ankara.

Türk Ziraat Tarihine Bir Bakış, (1938) Birinci Köy ve Ziraat Kalkınma Kongresi Yayını, Devlet Basımevi, İstanbul.

Biron, M. (1944). Avrupa üzüm cinslerinin Türkiye iklimine intibakları. İstihbarat Bülteni, 117, 17.

Biron, M. (1940). Türkiye bağları ve şarapları. İstihbarat Bülteni, 110, 8.

Cavid, S. (1940). İzmir şarap fabrikası. İktisadi Yürüyüş, 19, 7.

Cilov, H. (1949). Memleketimizde rakı istihlâkinin tetkiki. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 10, 202.

Ergüven, R. (1944). İnhisarlar Müskirat Fabrikaları. İstihbarat Bülteni, 117, 51.

İnel, E. N. (1944). Üzümlerimizin kıymetlendirilmesi ve şarapçılığımız. İstihbarat Bülteni, 117, 4.

İnel, S. (1944). Diğer Memleketlerde Şarapçılık. İstihbarat Bülteni, 117, 29.

Syrett, E. F. (1994). Patras, Osmanlı İmparatorluğu'nda Liman Kentleri. Çev.: Gül Çağalı Güven, Tarih Vakfı Yurt Yayınları.

Öncel, S. (1940). Trakya şarapçılığı. İktisadi Yürüyüş, 7, 14.

Rıza, Z. (1931). Şarapçılık, ispirtoculuk ve sirkecilik. İhtisas Raporları 1931

Birinci Ziraat Kongresi, Milli İktisat ve Tasarruf Cemiyeti, 2, 1658.

Şevki, M. (1933). Milli mahrukat meselesi III ispirto. Kadro, 20, 38.

Tahsin, S. (1931). Türkiye'de ispirto ve şarapçılık. İhtisas Raporları 1931 Birinci Ziraat Kongresi, Milli İktisat ve Tasarruf Cemiyeti, 2, 1653.

Tahsin, S. (1932). Misket şaraplarımız ve alçı meselesi. Dönüm, 2, 23.

Tahsin, S. (1932). Türkiye'de şarapçılıkp mıntıkaları. Dönüm, 9, 28.

Tahsin, S. (1940). Türkiye'de ispirtolu içki sarfiyatı. Dönüm, 8, 337.

Tör, V. N. (1932). Üzüm meselesi. Kadro, 8, 45.

Yazman, S. C. (1941) Şarap fabrikası. İktisadi Yürüyüş, 48, 14-20.

BCA, KDB 1928 – Fon Kodu: 030.18.01.02, Yer No: 14.62.17.

BCA, KDB 1928 – Fon Kodu: 030.18.01.02, Yer No: 37.49.14.

BCA, KDB 1928 – Fon Kodu: 030.18.01.02, Yer No: 38.53.10.

BCA, KDB 1928 – Fon Kodu: 030.18.01.02, Yer No: 57.65.5.

BCA, KDB 1928 – Fon Kodu: 030.18.01.02, Yer No: 4.87.5.

BCA, KDB 1928 – Fon Kodu: 030.18.01.02, Yer No: 83.40.8.

BCA, KDB 1928 – Fon Kodu: 030.18.01.02, Yer No: 82.16.7.

BCA, KDB 1928 – Fon Kodu: 030.18.01.02, Yer No: 86.37.20.

BCA, KDB 1928 – Fon Kodu: 030.18.01.02, Yer No: 90.34.4.

BCA, KDB 1928 – Fon Kodu: 030.18.01.02, Yer No: 113.37.12.

BCA, KDB 1928 – Fon Kodu: 030.18.01.02, Yer No: 114.55.9.

Resmî Gazete, 3 Nisan 1926, Sayı: 338, s. 1235-1236.

Resmî Gazete, 18 Haziran 1927, Sayı: 610, s. 2679.

Resmî Gazete, 12 Haziran 1942, Sayı: 5130, s. 3131-3132.

Zabıt Ceridesi, 65. Toplantı, 14 Eylül 1920, s. 142.

Zabıt Ceridesi, Devre 2, Cilt 8, 32. Toplantı, 8 Nisan 1924, s. 424.

Zabıt Ceridesi, Devre 2, Cilt 8, 65. Toplantı, 9 Nisan 1924, s. 562.

Zabıt Ceridesi, Devre 6, Cilt 26, 3. Toplantı, 8 Haziran 1942, s. 99-105.

Ayın Tarihi, Sayı 102, 1942, s. 8.

Ayın Tarihi, Sayı, 102, 1942, s. 109.

Ayın Tarihi, Sayı 157, 1946, s. 159.

Ayın Tarihi, Sayı, 132, 1944, s. 21.

Akşam, 19 Temmuz 1937, s. 5.

Akşam, 1 Ocak 1939, s. 8.