19868

DOĞU VE BATI KÜLTÜRLERİNDE SİYÂSETNÂME GELENEĞİ: YUSUF HAS HACİB’İN KUTADGU BİLİG VE MACHİAVELLİ’NİN II PRİNCİPE ÖRNEĞİ

Edebiyat, fikir ve sanat eserleri, neşvünema buldukları kültürleri bütün yönleriyle yansıtırlar. Bu incelemede iki farklı dünya görüşünden hareketle; Doğu’daki devlet adamı rehberlerinden, Yusuf Has Hacib’in “Kutadgu Bilig” adlı eseri ile Batı dünya görüşünün temsilcilerinden İtalyan siyaset bilimci Machiavelli’nin “Prens” adlı eserindeki hükümdar/devlet adamı algısı mukayeseli olarak ele alınmıştır. “Kutadgu Bilig” genel bir nasihat ve ahlâk kitabıdır. Bunun yanı sıra Türk Edebiyatı’ndaki ilk siyasetnâme olarak kabul gören eser, devlet yöneticisine yol gösteren, onun nasıl hükümet etmesi gerektiğini anlatan kültür tarihimizin en önemli kaynaklarından birisidir. Buna mukabil “Prens”te dile getirilen görüşler, esas olarak bir hükümdarın nasıl iktidara gelebileceği, saltanatını nasıl ayakta tutabileceği ve hükümdarlığını nasıl daha da güçlendirebileceği hususuna odaklanmaktadır. Machiavelli‘ye göre ahlaki ilkeler, özel durumların şartlarına ve ihtiyaçlarına teslim olmalıdır. Bu yüzden, hükümdar/prens gücünü koruyabilmek için gerekirse hoş olmayan kararlar almaktan çekinmemelidir. Machiavelli, bir hükümdarın asıl gücünü sevilmekten çok korkutmaktan alması gerektiğini söylerken yine de halkın nefretini çekmememeyi öğütler. Bu iki eserde hükümdarlara yapılan nasihatlerin aslında birbirine tamamen farklı iki dünya görüşünün iz düşümü tespit edilmiştir. Devleti yönetenlere; bir taraftan ahlak, fazilet ve erdem ile nasıl hükümet edileceği, diğer taraftan güç, kudret ve mutlak iktidarın ne pahasına olursa olsun korunmasının tavsiye edildiği bu iki esere dayanılarak ortaya konmuştur.

The Tradition of Mirror of Prince in Eastern and Western Cultures: Based on Example of Kutadgu Bilig by Yusuf Has Hacib and II Principe by Machiavelli

In respect of their nature, literature, ideas, and works of art, in all its parts, reflect the cultures which they come out. In this study, with reference to two different philosophies, the sense of government/statesman in Yusuf Has Hacip’s Kutadgu Bilig and Italian political scientist Machiavelli’s Prince will be examined comparatively. Kutadgu Bilig is a book of advice and ethics. By all means considered as the first political treatise/mirror of prince in Turkish Literature, it is one of the most important sources of our cultural history which guides the ruler and show him how to govern. Thus, the ideas mentioned in Prince center upon, essentially, how a sultan/emperor can keep his reign and strengthen it further. According to Machiavelli, moral principles shoul surrender to the conditions and requirements of exeptions. Accordingly, to conserve the power of Sultan, one must not hesitate to do anything if needed. While Machiavelli says the Sultan should get his strength not from respect but from threat, he also advises him not to be hated. In these two works, it is identified that the advice to the Sultans is in fact the reflection of two different and incompatible worldviews. Based on these two work, it is revealed in the study that not only the state needs to be governed with morals, merit and virtue; but also power, strenght and absolute rulership sould be conserved at all costs.

PDF

___

Adalıoğlu, Hasan Hüseyin, “Siyasetnâmelerin Klasik Kaynakları”, Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C. 5, S 2, Aralık 2004, s.1-21.
Adalıoğlu, Hasan Hüseyin “Siyâsetnâme”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, C. 37, Diyanet Vakfı Yay., İstanbul 2009, s. 304-306.
Arslan, Mehmet, Osmanlı Devlet Yönetimine Ait Siyasetnâme Özelliği Taşıyan Küçük Bir Risale: Gelibolulu Âlî’nin “Hakâyiku’l-ekâlim”Adlı Eseri, Osmanlı Edebiyat- Tarih-Kültür Makaleleri, Kitabevi Yayınları, İstanbul 2000.
Arat, Reşit Rahmeti, Kutadgu Bilig, I Metin, İstanbul 1947.
Arat, Reşit Rahmeti, Kutadgu Bilig III Index, Neşre Hazırlayanlar: Kemal Eraslan, Osman F. Sertkaya, Nuri Yüce, İstanbul 1979.
Belen, Maksut, Siyasetnâmeler ve Bir Siyasetnâme Örneği: Âdâb-ı Saltanat, The
Journal of Academic Social Science Studies, Number: 34 , Spring II 2015, p. 275-283.
Bombaci, Alessio, “Kutadgu Bilig Hakkında Bazı Mülahazalar”, 60. Doğum Yılı Münasebetiyle Fuad Köprülü Armağanı, Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Neşri, Ankara 1953.
Bursalı Mehmed Tâhir, Siyasete Müteallik Âsâr-ı İslâmiyye, İstanbul 1332.
Dilaçar, Agop, Kutadgu Bilig İncelemesi, TDK Yay., Ankara 1972.
Dilaçar, Agop, Kutdgu Bilig Üzerinde Çalışmalar, Türk Dil Kurumu Yay., Ankara 1995.
Deniz, Gürbüz, “Bir Osmanlı Aydını Bursalı Mehmet Tahir Bey ve Siyaset’e Müteallik Âsâr-ı İslamiyye Adlı Risalesi”, Journal of Islamic Research, Vol. 12, No: 1, 1999, s. 58-64.
Eflatun, Devlet, Çev. Sabahattin Eyüboğlu, M. Ali Cingöz, 2. Baskı, Remzi Kitabevi, İstanbul 1972.
Gündüz, Şinasi “Misyonerlik, Diyanet İslam Ansiklopedisi, Cilt 30, TDV Yay., İstanbul 1999, s. 195- 199.
Güzel, Abdurrahman, Dini Tasavvuf Türk Edebiyatı El Kitabı, 4. Baskı, Akçağ Yay., Ankara 2009.
Kafesoğlu, İbrahim, Kutadgu Bilig ve Kültür Tarihimizdeki Yeri, Kültür Bakanlığı Yay., İstanbul, 1980.
Komisyon, “Kutadgu Bilig”, DİA, C. 26, Diyanet Vakfı Yay., İstanbul 2002, s. 478-480.
Levent, Agah Sırrı, “Siyasetnâmeler”, TDAY Belleten, Ankara 1963.
Machiavelli, Niccolo, Prens, Çev. Nazım Güvenç, Anahtar Kitaplar Yay., İstanbul 1981.
Marx, Karl/Werke, Friedrich Engels, (Karl) Dietz Verlag, Berlin. Band 4, 6. Auflage 1972, Unveränderter Nachdruck der 1. Auflage 1959, Berlin/DDR.
Mengi, Mine, Eski Türk Edebiyatı Tarihi, Akçağ Yayınları, Ankara 1997.
Pala, İskender, Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, Akçağ Yay., Ankara 1989.
Pekolcay, Necla, İslami Türk Edebiyatı, Kitabevi Yay., İstanbul 1994.
Şemseddin Sami, Kâmûs-ı Türkî, Çağrı Yay., İstanbul 2008.
Şenel, Alaeddin, Siyasal Düşünceler Tarihi, Siyasal Bilgiler Fak. Yay., Ankara 1982.
Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi, “Siyasetnâme”, C. 8, İstanbul 1998, s. 27.
Üşenmez, Emek, “Kutadgu Bilig (Nemengan/Fergana/ Özbekistan) Nüshası”, Doğumunun 990. yılında Yusuf Has Hacib ve eseri. Kutadgu Bilig bildirileri, 26-27 Ekim 2009, Türk Dil Kurumu Yay., Ankara, 2011. s. 565-580.
Vámbéry, Hermann, Uigurische Sprachmonumente und das Kudatku Bilik. Uigurischer Text mit Transs-cription und Übersetzung nebst einem uigurischdeutschen Wörterbuche und lithografirten Facsimile aus dem Originaltexte des Kudatku Bilik, Druck der Wagner’schen Universitäts-Buchdruckerei, Innsbruck 1870.
Yusuf Has Hâcib, Kutadgu Bilig, Çev. Reşid Rahmeti Arat, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1988.
Yusuf Has Hâcib, Kutadgu Bilig I, Metin, Çev. Reşit Rahmeti Arat, 5. Baskı, Türk Dil Kurumu Yay. Ankara 2007.
Yusuf Has Hâcib, Kutadgu Bilig III, Çev. Reşit Rahmeti Arat, İndeks, Haz. Kemal Eraslan-Osman F. Sertkaya- Nuri Yüce, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, İstanbul 1979.
Yusuf Has Hacib, Kutadgu Bilig, Çev: Fikri Silahdaroğlu, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1996.
Yusuf Has Hacib, Kutadgu Bilig Tıpkıbasım I, Viyana Nüshası, İstanbul 1942.
Yusuf Has Hacib, Kutadgu Bilig, Tıpkıbasım II, Fergana Nüshası, İstanbul 1942.
Yusuf Has Hacib, Kutadgu Bilig, Tıpkıbasım III, Mısır Nüshası, İstanbul 1943.
http://www.felsefeekibi.com/site/default.asp. (Erişim tarihi: 16.12.2014)
http://tr.wikipedia.org/wiki/Yusuf_Has_Hacib. (Erişim tarihi: 15.09.2014) https://www.archives.gov/press/exhibits/dream-speech.pdf ( Erişim tarihi: 29.01.2016)
http://www.tariharastirmalari.com/seyhedebali_nasihat.html (Erişim tarihi: 03.02.2016)
https://de.wikipedia.org/wiki/Fürstenspiegel (Erişim tarihi: 05.02.2016)
http://www.britannica.com/topic/mirror-for-princes (Erişim tarihi: 15.01.2016)
http://www.encyclopedia.com/article-1G2-3407707564/mirror-princesliterature. html (Erişim tarihi: 10.02.2016)
http://www.felsefeekibi.com/site/default.asp?PG=1720). (Erişim tarihi: 16.12.2014)
http://www.kuark.org/wissenschaft/kutadgubilig.html (Erişim tarihi: 08.02.2016)