DOĞU ANADOLU’NUN GÜÇLÜ KRALLIĞI: URARTULAR

Urartu Devleti, MÖ. 1. Binyıl Anadolu tarihinde çok önemli bir rol oynamıştır. Yazılı kaynaklardan öğrenildiğine göre, Urartular, MÖ. 13. yüzyılın başları ile MÖ. 6. yüzyıl başları arasındaki dönemde, daha önce belirtmiş olduğumuz coğrafi bölgede yaşamışlardır. Urartularla ilgili en doyurucu bilgilere Asur kaynaklarından ulaşmaktayız. Belgelerden öğrenildiğine göre, Asur krallarından I. Salmanassar devrinden bu yana Van gölü çevresindeki dağlık dar alana Urartu adı verilmektedir. Urartuların ilk yerleşim yeri olarak, Van gölü kuzeyindeki Arzaşkun şehri bilinmektedir. MÖ. 13. yüzyılın başları ile MÖ. 9. yüzyılın ortaları arasındakidönem, Yoğun Asur tehlikesi ve saldırıları karşısında, "Feodal Beylikler" tarafından oluşturulmuş "Uruatri/Urartu ve Nairi Konfederasyonlarının egemen oldukları dönemdir. Uruatri ve Nairi beyliklerinin veya kabilelerinin birleşerek bir devlet meydana getirmeleri ise MÖ. 9. Yüzyılın ortalarında olmuştur. Urartular, ekonomiden mimariye, sanattan dil ve yazıya, dini hayattan sosyal hayata kadar meydana getirmiş oldukları kültür ve medeniyet unsurlarını da günümüze kadar ulaştırmayı başarmışlardır

The Strong Kingdom of Eastern Anatolia: Urartians

The Urartu State had played an important role in the history of Anatolia in 1stmillennium B.C. According to the written sources, Urartians lived in the period between the beginning of 13th century B.C. and the beginning of the 6th century B.C. in the region that we have stated before. The most satisfying information about Urartians has been reached from the sources of Assyria. It is learned from the documents that the narrow mountainous area around the Lake Van is called Urartu since the time of Salmanassar I who is one of the Assyrian kings. The city of Arzaskun located in the North of the Lake Van is known as Urartian's first settlement. The period between the beginning of the 13th century BC and the middle of the 9th century B.C. was the times when “Uruatri/Urartu and Nairi Confederations” established by "Feudal Beylics" against to intense Assyrian danger and attacks had control over the region. It was in the mid-9th century when the Uruatri and Nairi Beylics or tribes were united and established a state. Urartians managed to build permanent elements of culture and civilization that can reach to present days in the areas from economics to architecture, from arts to language, from religious life and social life.

PDF

___

AKURGAL, E., 2007. Anadolu Uygarlıkları, Net Turistik Yayınlar, İstanbul
AKURGAL, E., 2014. Anadolu Kültür Tarihi, Phoenix Yayınevi, Ankara
ALBAYRAK, P., 2014. Urartularda Dini Yapılar, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kars BELLİ, O., 1980. “Urartular’da Hayat Ağacı İnancı”, Anadolu Araştırmaları VIII, s. 237-246
BELLİ, O., 1989. “Urartu Kalelerindeki Anıtsal Kaya İşaretleri”, Anadolu Araştırmaları X, s. 65-121 n, Fener Lokantası Yayınları, İstanbul BÜLBÜL, C., 2014. “Aramiler”, Tarih Okulu Dergisi, Sayı: XIX, ss.405-421
BÜLBÜL, P., 2014. “En Eskiçağlardan Bizans Dönemine Kadar Kahramanmaraş ve Çevresi”, Akdeniz’in Altın Kenti KAHRAMANMARAŞ Kitabı, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, s. 21-27
ÇAVUŞOĞLU, R., 2011. "Urartu Takıları", Urartu-Biainili Doğuda Değişim, Ed.: K. Köroğlu- E. Konyar, YKY Yayınları, İstanbul, s. 246-261
ÇELİK, N., 1999. “Hayat Ağacı’nın Urartu Kült Törenlerindeki Yeri ve Kullanım Biçimi”, Anadolu Araştırmaları”, Sayı: 15, s. 335-367
ÇİĞDEM, S., 2007. “Urartu Krallığı’nın Doğu Karadeniz İlişkilerinde Diauehi Ülkesinin Rolü”, Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, cilt 9, sayı 1, s. 81-97
ÇİLİNGİROĞLU, A., 1976-1977. “Sargon’un Sekizinci Seferi ve Bazı Öneriler”, Anadolu Araştırmaları IV-V, s. 235-270 ÇİLİNGİROĞLU, A., 1983. “Urartu’da Toplu Nüfus Aktarımları”, Anadolu Araştırmaları IX, s. 319-323.
ÇİLİNGİROĞLU, A., 1984. Urartu ve Kuzey Suriye Siyasal ve Kültürel İlişkiler, İzmir
ÇİLİNGİROĞLU, A., 1994. Urartu Tarihi, Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları No: 77, Bornova
ÇİLİNGİROĞLU, A., 1997. Urartu Krallığı Tarihi ve Sanatı, İzmir DİAKOV, V.; KOVALEV, S., 2008. İlkçağ Tarihi, Cilt 1, Çev: Özdemir İnce
Doğu Anadolu’nun Güçlü Krallığı: Urartular [353]
DİNÇOL, A.M.; DİNÇOL, B., 2011. “Urartu Yazısı ve Dili”, UrartuBiainili Doğuda Değişim, Ed.:K. Köroğlu-E. Konyar, YKY Yayınları, İstanbul, s. 168-181
ERDEM, A.Ü., 2011. “Anadolu’nun Demirçağı Aşiretleri”, TÜBA-AR 14, s. 59-68
ERZEN, A., 1992. Doğu Anadolu ve Urartular, TTK Yayınları, Ankara GÜNALTAY,M. Ş., 1946. Yakın Şark II Anadolu-En Eski Çağlardan Ahamenişler İstilasına Kadar-, TTK Yayınları, Ankara İLGENLİ, B., 1994. Urartu Tanrıları ve Tanrı Betimlemeleri, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir
KATAR, M., 2014. “Urartu Devleti’nin Ekonomik Yapısına Genel Bakış”, Turkish Studies, Vol. 9/4, Bahar 2014, s. 631-643 KİTABI MUKADDES, 1989. Eski ve Yeni Ahit, Kitabı Mukaddes Şirketi, İstanbul KÖROĞLU, K., 1995. “Assur-Urartu Yazılı Belgeleri ve Arkeolojik Kalıntılar Işığında Alzi/Enzi Ülkesi (Elazığ Bölgesi) Tarihi Coğrafyası”, Prof. Dr. Hakkı Dursun Yıldız Armağanı, Ankara, s. 359-366
KÖROĞLU, K.; KONYAR, E., 2005. “Van Gölü Havzasında Erken Demir Çağı Problemi”, Arkeoloji ve Sanat 119, s. 25-38 KÖROĞLU, K., 2008. “Urartu Kaya Mezar Geleneği ve Doğu Anadolu’daki Tek Odalı Kaya Mezarlarının Kökeni”, Arkeoloji ve Sanat 127, s. 21-38
KÖROĞLU, K., “Urartu Krallığı’nın Kuzey Yayılımı ve Qulha Ülkesinin Tarihi Coğrafyası”, Belleten LXIV/241, s. 717-741 KÖROĞLU, K., 2009. “Urartu Dönemi Bey Konakları”, Altan Çilingiroğlu’na Armağan, Yukarı Deniz’in Kıyısında Urartu Krallığı’na Adanmış Bir Hayat, İstanbul, s. 383-394 KUHRT, A., 2009. Eskiçağda Yakındoğu Cilt II, Türkiy e İş Bankası Yay., İstanbul LUCKENBİLL, D.D., 1926. Ancient Records of Assyria and Babylonia, Vol I, Chicago
MEMİŞ, E., 2010. Eskiçağ Türkiye Tarihi, Ekin Yayınevi, Bursa MEMİŞ, E.; BÜLBÜL, C., 2014. Eskiçağda Göçler, Ekin Yayınevi, Bursa NARÇIN, A., 2009. A’dan Z’ye Urartu, Ozan Yayıncılık, İstanbul Hayrunnisa Okur
[354] OZAN, A., 2006. “Urartu Krallığı’nın Kuzey Yayılımı: Nedenler ve Sonuçlar”, Arkeoloji Dergisi VIII/2, s. 33-45
PINARCIK, P., 2012. “Urartu Krallığı’nın Tarihi Coğrafyası Hakkında Yeni Öneriler”, Tarih İncelemeleri Dergisi, Cilt:27 (2), ss. 459-482
PINARCIK, P., 2014. “Urartular’ın Başkentleri”, Tarih Araştırmaları Dergisi, Cilt :33 (56), s. 35-53
PINARCIK P., 2015. “Kummuh Ülkesi’nin Asur Devleti Açısından Önemi”, Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, cilt 2 sayı 7, s. 96-109 TARHAN, M.T., 1980. “Urartu Devleti’nin Kuruluş Evresi ve Kurucu Krallardan “Lutipri=Lapturi Hakkında Yeni Görüşler”, Anadolu Araştırmaları 8, s. 69-114 SAĞLAMTİMUR, H., 2011. "Urartu Devletinde Sosyal ve Ekonomik Yapılanma", Arkeo-Atlas Dergisi, No: 2011/01,
SALVİNİ, M., 2006. Urartu Tarihi ve Kültürü, Çev. Belgin Aksoy, Arkeoloji ve Sanat Yayınları
SALVİNİ, M., 2011. “Urartu Tarihine Genel Bir Bakış”, UrartuBiainili Doğuda Değişim, Ed.: Kemalettin Köroğlu, Erkan Konyar, YKY Yayınları, İstanbul SEVİN, V., 1989. “Urartular’a Ait Dünyanın En Eski Karayolu”, Anadolu Araştırmaları, Sayı: 11, s. 47-63
SEVİN, V., 2002. Anadolu Arkeolojisi, Der Yayınları, İstanbul TARHAN, M. T., 1986. Urartu Devleti’nin Yapısal Karakteri, IX. T.T. Kongresi I. Cilt, Ankara
TOPALOĞLU, Y., 2012. “Yeni Buluntular Işığında Kuzeydoğu Anadolu Kaya Mezarları”, Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı 10, s. 131-163
ÜNSAL, V., 2008. “Urartu Krallığı’nın Kuzeybatı Seferleri”, Uluslar arası Karadeniz İncelemeleri Dergisi, Cilt: 5 (5), 2008, ss. 9-32 YILDIRIM, R., 1996. Eskiçağda Anadolu, İzmir. YILMAZ, G., 1997. Urartu Dini İnanç ve Adetleri, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara YÜCEL, Ç., 2010. Urartu Dini ve Tapınım Sistemleri, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Diyarbakır
ZIMANSKY, P., 2011a. “Unutulan ve Tekrar Hayata Dönen Bir Krallık Urartu Çalışmaları ve Literatürü”, Urartu-Biainili Doğuda Değişim, Ed.: K. Köroğlu-E. Konyar, YKY Yayınları, İstanbul
Doğu Anadolu’nun Güçlü Krallığı: Urartular
[355] ZIMANSKY, P., 2011b.“Urartu ve Çağdaşları”, Urartu-Biainili Doğuda Değişim, Ed.: K. Köroğlu-E. Konyar, YKY Yayınları, İstanbul, s. 102-117