CUMHURİYETİN İLK YILLARINDA TARİH ALANINDA YURT DIŞINA GÖNDERİLEN ÖĞRENCİLER VE TÜRK TARİHÇİLİĞİNE ETKİLERİ

Osmanlı Devleti'nde yurt dışına öğrenci gönderilmesi, III. Selim döneminde başlamış Tanzimat ve Meşrutiyet dönemlerinde de devam etmiştir. Yurt dışına öğrenci gönderme olgusunu planlı bir şekilde yürütmek için ilk defa 1914 yılında bir nizamname hazırlanmıştır. Bu nizamname çerçevesinde çeşitli alanlardan seçilen öğrenciler yurt dışına gönderilmeye başlanmıştır. Osmanlı Devletinin yıkılmasından sonra kurulan yeni Türk Devleti de yurt dışına öğrenci göndermeye devam etmiştir. Cumhuriyet döneminde yurt dışına öğrenci gönderilmesinin bir yasa çerçevesinde yürütülmesi için TBMM hükümeti tarafından 1924 yılında "Maarif Vekâleti Hesabına Memalik-i Ecnebiyeye Gönderilecek Talebeye Ait Talimatname" hazırlanarak yurt dışına öğrenci gönderilmeye başlanılmıştır. Bu talimatnameden sonra 1929 yılında 1416 Sayılı "Ecnebi Memleketlere Gönderilecek Talebe Hakkında Kanun" çıkartılmıştır. Çıkartılan bu yasa kapsamında öğrencilerin seçiminde, gönderileceği ülke ve üniversitesinin belirlenmesinde, özlük haklarının sağlanmasında iyileştirmeler yapılarak daha planlı ve düzenli olarak yurt dışına öğrenci gönderilmiştir. Cumhuriyet Döneminde yurt dışına öğrenci gönderilmesi politikaları bir plan çerçevesinde çeşitli vekâletler, belediyeler ve özel kuruluşlar tarafından gerçekleştirilmiştir. Bu politikalar Elçiliklerin ve Avrupa öğrenci müfettişliğinin belirli aralıklarla düzenledikleri raporlarla gözden geçirilmiş ve yeni düzenlemeler yapılarak günümüze kadar uygulanmıştır. Yurt dışına sanattan eğitime tıptan ziraata, pek çok bilim alanında öğrenci gönderilmiştir. Özellikle tarih eğitimi için gönderilen öğrencilerin Cumhuriyetin değerler ve ideolojiler dünyasını zenginleştirecek araştırmaları yapabilecek bilgi birikimine sahip olmaları amaçlanmıştır. Cumhuriyet döneminde yurt dışına tarih alanında gönderilenler arasında

Students Sent Abroad In First Years Of Republican To Study History And The Effects Of Turkish History

In Ottoman Empire, the practice of sending students abroad to study started in the era of Selim III and continued during Reforms Period and Constitutional Era. A charter was established for the first time in 1914 to regulate the concept of sending students abroad in a planned manner. Students selected from different branches in line with this charter started to be sent abroad. The new Turkish Republic founded after the fall of Ottoman Empire also followed the same practice. In order to undertake this activity in the framework of laws, Grand National Assembly of Turkey prepared the “Regulation that Governs the Process of Sending Students to Foreign Countries for the Board of Education” in 1924 and continued the process. Following this Regulation, the #1416 Law on Students to be sent to Foreign Countries to Study was passed in 1929. This law improved the selection process of students, identification of the country and university for students to study and personal benefits of students and ensured a planned and regular process. During the Republican Period, the policies of sending students abroad were conducted by various departments, municipalities and private organizations following a program. These policies were reviewed by reports submitted regularly by Embassies and European Student Inspectorships and continued until today with several revisions. Students were sent abroad in many scientific areas from arts to education, medicine to agriculture. Especially the students sent abroad to study history were selected with the goal to empower them with the knowledge that would allow them undertake research to enrich the world of values and ideologies of Republic. Among the individuals that were sent aboard in the field of history during the Republican Era were the important personages of Turkish historiography such as Şemseddin Günaltay, Bekir Sıtkı Baykal, Mükremin Halil Yinaç, Ayşe Afet İnan, Akdes Nimet Kurat and Enver Ziya Karal. These individuals who were the pioneering luminaries of the Early Republican Era in the field of history became a source of inspiration to future Republican generations. They transferred the universal criteria in history to the universe of historians in Turkey. This study examined the contributions of students sent abroad to study history during the Early Republican Era to Turkish historiography with the help of document review method which is a qualitative research method. Data were collected from research, periodicals, theses, Prime Minister's Office Ottoman/Republican Archives and Internet resources

PDF

___

ARSLAN, Cengiz, Erken Cumhuriyet Dönemi’nde Eğitim Bilimleri Alanında Yurt Dışına Öğrenci Gönderilmesi Olgusu (1923-1940), Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara 2004.
AYAS, Nevzat, Türkiye Cumhuriyeti Milli Eğitimi Kuruluşlar ve Tarihçeler, Ankara 1948.
BAŞAR, Fahameddin, “Portreler - Cumhuriyet Dönemi Tarihçileri/1- Ord. Prof. Mükrimin Halil Yinanç”, Popüler Tarih Dergisi, sy. 65, Ocak 2006, s.76-81.
BAŞAR, Fahameddin, “Portreler - Cumhuriyet Dönemi Tarihçileri/2 - Ord. Prof. Şemsettin Günaltay - Tarihçi Başbakan”, Popüler Tarih Dergisi, sy. 66, Şubat 2006, s. 40-45.
Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, Belge No. 180.09.32.171.
Başvekalet İstatistik Umum Müdürlüğü, Maarif 1923-1932 İstatistikleri, Ankara 1933. Cumhuriyetin İlk Yıllarında Tarih Alanında Yurtdışına Gönderilen Öğrenciler ve Türk Tarihçiliğine Etkileri [53]
GENÇOĞLU, Mustafa, “Sultan II. Abdülhamid’in Yurt Dışı Eğitim Politikası” Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, c.4, sy. 2 / Temmuz 2014, s.68.
GÜNDÜZ, Mustafa, “Diyar-I Ecnebide Tahsil-İ İlm Serüvenimiz (1830-1950)”, Eğitim-Öğretim ve Bilim Araştırma Dergisi, Yıl: 11, sy.34, Temmuz/Ağustos/Eylül 2015, s.29.
http://www.atam.gov.tr/atam-dergisi/sayi-01
http://www.elmuhay.org/
http://www.genelturktarihi.net/prof-dr-akdes-nimet-
kurathttp://www.hurriyet.com.tr/afet-inanin-bilinmeyen-gunlugu
http://www.ttk.gov.tr/index.php?Page=Sayfa&No=161
http://www.ttk.gov.tr/index.php?Page=Sayfa&No=164
http://www.ttk.gov.tr/index.php?Page=Sayfa&No=45
https://tr.wikipedia.org/wiki/Bekir_S%C4%B1tk%C4%B1_Baykal_(Ri ze_do%C4%9Fumlu)
https://www.tbmm.gov.tr/TBMM_Album.htm
https://www.tbmm.gov.tr/TBMM_Album.htm (14.11.2016) Hükümet Programlarında Eğitim, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, Ankara 1990.
IRMAK, Sadi, “Atatürk’ü Anarken”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, c.1, sy.1, 1984,
İNAN, Arı, Prof. Dr. Afet İnan, Remzi Kitabevi, İstanbul 2005. Maarif İstatistikleri (1923-1932), Devlet İstatistik Enstitüsü, Devlet Matbaası, İstanbul 1933.
Maarif İstatistikleri 1933-40, Başvekâlet İstatistik Umum Müdürlüğü, İstanbul.
Maarif Vekâleti Hesabına Memalik-i Ecnebiyeye Gönderilecek Talebeye Ait Talimatname.
Maarif Vekâleti Tebliğler Mecmuası, 15 Eylül 1927.
ORTAK, Şaban, “Maarif Vekili Mustafa Necati Bey’in Avrupa Gezisi (1927)”, Balıkesir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Necatibey Eğitim Fakültesi 100. Yıl Özel Sayısı, c.12, sy. 22, Ocak 2010, ss. 34-40. Resmi Gazete, 16.04.1929, sy. 1416 Fahri Kılıç – Gökhan Güçin [54]
REŞAD v.d. Mehmed ,“Memalik-i Ecnebiyeye Gönderilecek Talebe Hakkında Nizamname”, Takvim-i Vekayi - Devlet-i Aliyye-i Osmaniye'nin Ceride-i Resmiyesidir, 6 Receb 1332, Numara: 1833, ss. 1-3.
SAYDAM, Songül, “Cumhuriyet Kuşağının Not Defteri, Sebahattin Eyüpoğlu-Düşün Adamı”, Bütün Dünya: 2002/08, (Ağustos 2002), s.16-32, s.16
ŞAKİROĞLU, Mahmut “Akdes Nimet Kurat”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c. XXVI, Ankara.
ŞAKİROĞLU, Mahmut H. “Prof.Dr. Bekir Sıtkı Baykal (1908-1987)”, OTAM (Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi), sy.6, 1998, s.451-462.
ŞAKİROĞLU, Mahmut, “Baykal, Bekir Sıtkı”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c.V, Türkiye Diyanet Vakfı, Ankara, s. 246.
ŞARMAN, Kansu, Cumhuriyet’in Öğrencileri Avrupa’da (1924-1945), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. İstanbul 2005.
ŞARMAN, Kansu, Türk Promethe’ler Cumhuriyet’in Öğrencileri Avrupa’da 1925-1945) Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2015.
TBMM Zabıt Ceridesi, TBMM Matbaası, Ankara İ:13, c. 1, 1959.
ENGİN, Vahdettin ve ŞİMŞEK, Ahmet., Türkiye’de Tarih Yazımı, Yeditepe Yayınevi, İstanbul 2011, s.181.
YILDIRIM, Seyfi, Eğitim Amacıyla Yurtdışına Gönderilen Öğrenciler(1940-1970): Prosopografik Bir Çalışma Örneği, Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Atatürk İlke ve İnkılâpları Enstitüsü, Ankara 2005.
YUVALI, Abdülkâdir, Türkiye Cumhuriyeti Devletinin Kuruluş ve Gelişmesine Hizmeti Geçen Türk Dünyası Aydınları Sempozyumu Bildirileri, 23-26 Mayıs, 1996, Kayseri 23-26 Mayıs 1996.