CUMHURİYET TÜRKİYE’SİNDE ARICILIK FAALİYETLERİ(1923-1960)

Bu araştırmada, Cumhuriyetin ilk yıllarından 1960'ya kadar uzanan otuz yedi yıllık dönemde, Türkiye'de arıcılık faaliyetleri ve bu faaliyetlerin ekonomiye olan katkıları ele alınmıştır. Konu, Cumhuriyetin ilk yirmi iki yılında arıcılığın kalkındırılmasına yönelik çabalar ; Türkiye'nin çeşitli yörelerinde yapılan arıcılık faaliyetleri ve bu faaliyetlerin başlıca sorunları ; 1950-1960 yılları arasında Türkiye'de arıcılık çalışmaları ile sınırlandırılarak üç dönem dâhilinde incelenmiştir. Türkiye'de arıcılık faaliyetleri ve bu faaliyetlerin ekonomiye olan katkıları ele alınırken sayısal veriler üzerinde değerlendirilmeler yapılmıştır. Araştırmanın konusu hakkında literatürde bulunan eksiklikler, Cumhuriyet arşivi belgeleri, resmi yayınlardan; zabıt ceridesi ve tutanak dergisi, istatistik yıllıkları, ayın tarihi ve dönemin süreli yayınları arasında bulunan tarım ve ekonomi dergilerinin makaleleri gibi birincil kaynakların kullanılması yoluyla tamamlanmıştır. Konu incelenirken, dönemin Türkiye'sinde arıcılık alanında yaşanan gelişmeler göz önüne alınarak bu gelişmeler ışığında gerekli değerlendirilmeler yapılmıştır. Çalışmada elde edilen sonuç şudur: Cumhuriyetin ilk yıllarından itibaren bal ve arı kovanlarından alınan aşar vergisinin kaldırılması ve arıcılık sergilerinin açılmasıyla başlanan arıcılık faaliyetlerine, Milli İktisat ve Tasarruf Cemiyetinin I. Ziraat Kongresi'ni toplayarak arıcılığın sorunlarını gündeme taşıması ve yurt dışında arıcılık kurslarının düzenlenmesi ile devam edilmiştir. Akabinde, Tarım Bakanlığının arıcılığa ayrılan ödeneğinin artırılması ve arıcılık birliği ve kooperatiflerinin teşkil edilmesiyle modern arıcılığın geliştirilmesi yolunda önemli adımlar atılarak teknik kovan sayısı, bal ve balmumu üretimi miktarında yükselişler kaydedilmiş ve bu sayede ülke ekonomisine önemli katkılar sağlanmıştır

Beekeeping Activities In Turkey In The Republic Period (1923-1960)

This study deals with the beekeeping activities in Turkey in the 37-year period from the first years of the Republic to 1960 and their contributions to the economy. The subject is limited to and discussed under the titles of efforts for the development of beekeeping in the first 22 years of the Republic ; the beekeeping activities in various regions of Turkey and the main problems of such activities (19451950); and the beekeeping activities in Turkey from 1950 to 1960. Evaluations have been made based on numeric data in discussing the beekeeping activities in Turkey and their contributions to the economy. The gap in the literature about the research subject has been filled through use of primary sources such as Republic archive documents, official publications, journals of official reports, proceedings of memorandum, statistical data, Ayın Tarihi journal (government’s dating publication), and articles from agriculture and economy magazines of the period. The relevant evaluations have been made considering the developments in the field of beekeeping in Turkey at that time. It has been found out that tithe imposed on honey and beehives as of the first of the Republic was abolished and beekeeping exhibitions were opened; the National Economy and Savings Society gathered the First Congress on Agriculture in which they brought up the problems of beeping to the agenda; and beekeeping courses were held abroad. Then important steps were taken for the development of modern beekeeping with the increase of the amount of fund allocated for beekeeping in the Ministry of Agriculture, foundation of beekeeping union and cooperatives, and rise in the number of technical beehives and the amount of honey and beeswax. By this means, significant contributions were made to the national economy

___

  • BCA, Fon No: 30 10 0 0-Tutu No: 200-Dosya No: 363-Sıra No: 14.
  • BCA, Fon No: 30 18 1 2-Kutu No: 124-Dosya No: 91-Sıra No: 1.
  • BCA, Fon No: 30 18 1 2-Kutu No: 125-Dosya No: 36-Sıra No: 17.
  • BCA, Fon No: 30 18 1 2-Kutu No: 144-Dosya No: 94-Sıra No: 1.
  • BCA, Fon No: 30 18 1 2-Kutu No: 129-Dosya No: 43-Sıra No: 9.
  • BCA, Fon No: 51 0 0 0- Kutu No: 4- Dosya No: 34- Sıra No:16.
  • TBMM, Tutanak Dergisi, 1945 Yılı Yedi Aylık Gider Bütçeleri, Dönem: 7, Toplantı: 2, Cilt: 17, 21.05.1945, s. 290, 299.
  • TBMM, Tutanak Dergisi, 1946 Yılı Gider Bütçeleri, Dönem: 7, Toplantı: 3, Cilt: 20, 17.12.1945, s. 262.
  • TBMM, Tutanak Dergisi, 1947 Yılı Gider Bütçeleri, Dönem: 8, Toplantı: 1, Cilt: 3, 18.12.1946, s. 265.
  • TBMM, Tutanak Dergisi 1948 Yılı Gider Bütçeleri, Dönem: 8, Toplantı: 2, Cilt: 8, 26.12.1947, s. 290.
  • TBMM, Tutanak Dergisi, 1949 Yılı Gider Bütçeleri, Dönem: 8, Toplantı: 3, Cilt: 16, 21.02.1949, s. 312/5.
  • TBMM, Tutanak Dergisi, Dönem: 9, Toplantı: 1, Cilt: 4, 31. Birleşim, 15.01.1951, s. 197.
  • TBMM, Tutanak Dergisi, Dönem: 9, Toplantı: 1, Cilt: 4, 36. Birleşim, 29.01.1951, s. 449.
  • TBMM, Tutanak Dergisi 1951 Yılı Bütçe Kanunu Tasarısı ve Bütçe Komisyonu Raporu, Dönem: 9, Toplantı: 1, Cilt: 5, S. Sayısı 50, TBMM Basımevi, Ankara, 1951, s. 86-87.
  • TBMM, Tutanak Dergisi, 1951 Yılı Gider Bütçeleri, Dönem: 9, Toplantı: 1, Cilt: 5, 19.02.1951, s. 382.
  • TBMM, Tutanak Dergisi, Dönem: 9, Toplantı: 1, Cilt: 6, 65. Birleşim, 16.04.1951, s. 202-204.
  • TBMM, Tutanak Dergisi, 1952 Yılı Gider Bütçeleri, Dönem: 9, Toplantı: 2, Cilt: 13, 20.02.1952, s. 376.
  • TBMM, Tutanak Dergisi 1953 Yılı Gider Bütçeleri, Dönem: 9, Toplantı: 3, Cilt: 20, 16.02.1953, s. 386.
  • TBMM, Zabıt Ceridesi, 1954 Yılı Bütçe Kanunu Lâyihası ve Bütçe Komisyonu Raporu, Dönem: 9, Toplantı: 4, Cilt: 28, S. Sayısı: 109, TBMM Basımevi, Ankara, 1954, s. 287.
  • TBMM, Zabıt Ceridesi, 1955 Yılı Masraf Bütçeleri, Dönem: 10, Toplantı: 1, Cilt: 5, 18.02.1955, s. 366.
  • TBMM, Zabıt Ceridesi, 1956 Yılı Masraf Bütçeleri, Dönem: 10, Toplantı: 2, Cilt: 10, 20.02.1956 s. 386.
  • TBMM, Zabıt Ceridesi, 1957 Yılı Masraf Bütçeleri, Dönem: 10, Toplantı: 3, Cilt: 17, 20.02.1957 s. 441.
  • TBMM, Zabıt Ceridesi, 1958 Yılı Masraf Bütçeleri, Dönem: 11, Toplantı: 1, Cilt: 2, 19.02.1958 s. 417.
  • TBMM, Zabıt Ceridesi, 1959 Yılı Masraf Bütçeleri, Dönem: 11, Toplantı: 2, Cilt: 7, 20.02.1959 s. 372.
  • TBMM, Zabıt Ceridesi, 1960 Yılı Masraf Bütçeleri, Dönem: 11, Toplantı: 3, Cilt: 12, 19.02.1960, s. 366. KM, Tutanak Dergisi, 1961 Yılı Gider Bütçeleri, 20.02.1961, s. 345.
  • İGM, Tarım İstatistikleri 1928-1936, Yayın No: 93, Ankara, 1937, s. 166.
  • İGM, Küçük İstatistik Yıllığı 1937-1938, Yayın No: 129, Ankara, 1938, s. 7.
  • İGM, İstatistik Yıllığı 1938-1939, Yayın No: 142, Ankara, 1939, s. 184.
  • İGM, Küçük İstatistik Yıllığı 1938-1939, Yayın No: 141, Ankara, 1940, s. 117.
  • İGM, İstatistik Yıllığı 1940-1941, Yayın No: 192, Ankara, 1942, s. 123.
  • İGM, İstatistik Yıllığı 1942-1943, Yayın No: 226, Ankara, 1944, s. 175.
  • İGM, İstatistik Yıllığı 1942-1945, Yayın No: 255, Ankara, 1946, s. 290.
  • İGM, Küçük İstatistik Yıllığı 1942-1945, Yayın No: 253, Ankara, 1947, s. 251.
  • İGM, İstatistik Yıllığı 1948, Yayın No: 285, Ankara, 1948, s. 308
  • İGM, Küçük İstatistik Yıllığı 1948, Yayın No: 290, Ankara, 1948, s. 307.
  • İGM, İstatistik Yıllığı 1949, Yayın No: 303, Ankara, 1949, s. 173.
  • İGM, Küçük istatistik Yıllığı 1949, Yayın No: 313, Ankara, 1949, s. 181.
  • İGM, Küçük İstatistik Yıllığı 1951, Yayın No: 343, Ankara, 1953 s. 203.
  • İGM, İstatistik Yıllığı 1953, Yayın No: 360, Ankara, 1953, s. 246.
  • İGM, 1959 İstatistik Yıllığı, Yayın No: 380, Ankara, 1959, s. 227.
  • DİE, Tarım İstatistikleri Özeti 1942-1963, Yayın No: 464, Ankara, 1964, s. 11.
  • DİE, İstatistik Yıllığı 1960-1962, Yayın No: 460, Ankara, 1962, s. 218.
  • DİE, 1963 İstatistik Yıllığı, Yayın No: 490, Ankara, 1963, s. 205.
  • DİE, Türkiye İstatistik Yıllığı 1964-1965, Ankara, 1965, s. 229.
  • DİE, Türkiye İstatistik Yıllığı 1968, Yayın No: 580, Ankara, 1968, s. 179.
  • DİE, İstatistik Göstergeler 1923-1990, Yayın No: 1472, Ankara,1991, s. 150.
  • DİE, İstatistiki Göstergeler 1923-1995, Yayın No:1883, Ankara, 1996, s. 127.
  • DİE, İstatistik Göstergeler 1923-1998, Yayın No: 2252, Ankara, 2001, s. 218.
  • DİE, İstatistik Göstergeler 1923-2002, Yayın No: 2790, Ankara, 2003, s. 214.
  • TÜİK, İstatistik Göstergeler 1923-2006, Yayın No: 3114, Ankara, 2007, s. 223.
  • TÜİK, İstatistik Göstergeler 1923-2011, Yayın No: 3890, Ankara, 2012, s. 214.
  • TÜİK, İstatistik Göstergeler 1923-2012, Yayın No: 4132, Ankara, 2013, s. 197.
  • Ayın Tarihi, Sayı No: 206, Yıl: Ocak 1951, s. 46, 71.
  • Ayın Tarihi, Sayı No: 209, Yıl: Nisan 1951, s. 64.
  • Ayın Tarihi, Sayı No: 242, Yıl: Ocak 1954, s. 12-13.
  • Ayın Tarihi, Sayı No: 249, Yıl: Ağustos 1954, s. 17.
  • Ayın Tarihi, Sayı No: 259, Yıl: Haziran 1955, s. 19.
  • CİLLOV, Halûk, Türkiye Ekonomisi, 2. Basım, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Yayınları, İstanbul,1965.
  • CİLLOV, Halûk, Türkiye Ekonomisi Bünyesi, Özel İktisadi ve Ticari Yüksek Okulu Yayınları, İstanbul, 1967. DP, Kalkınan Türkiye, Desen Matbaası, Ankara, 1954.
  • SARIÖZ, Perihan, Arı Biziz, Bal Bizdedir. Dünden Bugüne Türkiye’de Arıcılık, Stil Matbaacılık, İstanbul, 2006.
  • TEKELİ, İlhan; İLKİN, Selim, 1929 Dünya Buhranında Türkiye’nin İktisadi Politika Arayışları, ODTÜ Yayınları, Ankara, 1977.
  • ZEYTİNOĞLU, Erol, Türkiye Ekonomisi, 6. Basım, Met-Er Matbaası, İstanbul, 1976
  • Ziraat Vekâleti, Memleket Tavukçuluğunu İnkişaf Ettirmek Çareleri, Ankara, 1938.
  • AKTUNA, Mithat, “Arıların Fenni Kovanlara Aktarılması Usulleri”, İktisadi Yürüyüş, Cilt: 12, Sayı: 282, Yıl: 12, 31 Ekim 1951, s. 14-15, 18-19, 30.
  • ALGI, Mustafa, “Karacabey Harasında Arıcılık”, Arı Maya, Cilt: 2, Sayı: 16, Yıl. Ağustos 1954, s. 10.
  • ALPAY, Nuri, “Karsta Hayvancılık ve Peynircilik ve Arıcılık”, İktisadi Yürüyüş, Cilt: 8, Sayı: 171, Yıl: 8, 4 Şubat 1947, s. 12, 21.
  • ARICI, İsmail Hakkı, “Tercan Arıcılığı”, Arı, Cilt: 3, Sayı: 8, Yıl: Ağustos 1947, s. 113.
  • ARICI, İsmail Hakkı, “Ankara’da Arıcılık (1946-1947)”, Arı, Cilt: 3, Sayı: 12, Yıl: Aralık 1947, s. 184.
  • ÇELİKEL, Necmi, “Ayın Ekonomik Olayları Kronolojisi”, Türk Ekonomisi, Sayı: 102, Yıl: 9, Aralık 1951, s. 376-377.
  • ÇELİKEL, Necmi, “Ayın Ekonomik Olayları Kronolojisi”, Türk Ekonomisi, Sayı: 103, Yıl: 10, Ocak 1952, s. 24-25.
  • ÇÖPLÜ, Fahri, “1946 Yılında Çorum Arıcılığı: Bir Kovandan 120 Kilogram Bal”, Arı, Sayı: 5, Cilt: 3, Yıl: Mayıs 1947, s. 69. “Dalaman Çiftliği Arıcılığı”, Arı, Cilt: 3, Sayı: 9, Yıl: Eylül 1947, s. 129.
  • ERDA, Sebahattin, ”Arıcılık”, İktisadi Yürüyüş, Cilt: 8, Sayı: 176, Yıl: 8, 19 Nisan 1947, s. 12, 28.
  • EREN, Şükrü, “Arıcılarımızla Bir Görüşme”, Arı, Sayı: 1-2, Cilt: 3, Yıl: Ocak-Şubat 1947, s. 15. “Eşek Arılarına Karşı”, Arı, , Cilt: 3, Sayı: 1,2 Yıl: Ocak-Şubat 1947, s. 13-14.
  • ETE, Muhlis, “Edirne Unutulan Şehir”, Türk Ekonomisi, Sayı: 75, Yıl: 7, Eylül 1949, s. 195-198.
  • GÜNGÖRDÜ, Şakir, “Kendi Kendimize Tenkit”, Arı, Cilt: 3, Sayı. 1-2, Yıl. Ocak-Şubat 1947, s. 18.
  • GÜNGÖRDÜ, Şakir, “1947 Bal Mevsimine Girerken”, Arı, Sayı: 5, Cilt: 3, Yıl: Mayıs 1947, s. 65.
  • GÜRKAN, Lütfullah, “Bayramiç Arıcılığı”, Arı, Cilt: 3, Yıl: Mart 1947, s. 33.
  • İYRİBOZ, Nihat, “Arı Hastalıkları-7”, Arı, Cilt: 3, Sayı: 1-2, Yıl: Ocak-Şubat 1947, s. 20-24.
  • İYRİBOZ, Nihat, “Memleketimizde Bal Neden Çoğalmıyor? Neden Bol Bol Yiyemiyoruz? Bal Pazarımızdaki Düzensizlik”, Arı, Cilt: 3, Sayı: 10, Yıl: Ekim 1947, s. 145-147.
  • İYRİBOZ Nihat, “Bal Pazarımızdaki Düzensizlik”, Arı, Sayı: 11, Cilt: 3, Yıl: Kasım-1947, s. 170.
  • İYRİBOZ, Demir, “Karacabey Harasında Arıcılık”, Arı, Cilt: 3, Yıl: Temmuz 1947, s. 106-107.
  • KARABAĞ, Tevfik, “Arıcılığımız Ne Durumdadır”, Çiftçi, Cilt: 3, Sayı: 25, Yıl: 3, Ekim 1947, s. 12.
  • PINAR, Vedat, “İpekböcekçiliği ve Arıcılık”, İktisadi Yürüyüş, Cilt: 8, Sayı: 176, Yıl: 8, 19 Nisan 1947, s. 9.
  • PINAR, Vedat, “Edremit Arıcılığı”, Arı, Sayı: 4, Cilt: 3, Yıl: Nisan 1947, s. 55.
  • PINAR, Vedat, “Şeker Sıkıntısı Münasebetiyle Arıcılığı Kalkındırmalıyız”, İktisadi Yürüyüş, Cilt: 9, Sayı: 206, Yıl: 9, 20 Ağustos 1948, s. 11.
  • PINAR, Vedat, “Şeker Fiyatının Yükselmesi Münasebetiyle Arıcılığımız”, İktisadi Yürüyüş, Cilt: 9, Sayı: 208, Yıl: 9, 28 Eylül 1948, s. 15, 21.
  • PINAR, Vedat, “Arıcılığımız Hakkında Bir Teklif”, İktisadi Yürüyüş, Cilt: 9, Sayı: 209, Yıl. 9, 11 Ekim 1948, s. 7.
  • PINARBAŞI, İlyas, “Çankırı Bozkuş Köyü Havalisi Arıcılığı”, Arı, Sayı: 1-2, Cilt: 3, Yıl: Ocak-Şubat 1947, s. 29.
  • RONA, Tarık , “Arıcılığımızın Bugünkü Durumu ve Geliştirme İmkânları” Tarım Bakanlığı Dergisi, Sayı: 5, Yıl: 2, Şubat 1948, s. 17-19.
  • SEĞMEN, Hasan, “Arıcılığın Önemi ve Faydaları”, Ziraat Dünyası, Sayı: 28, Yıl: 3 Mayıs 1952, s. 23-24.
  • SÖNMEZ, Reşit, “Murgul Arıcılığı Üzerinde Düşünceler”, Arı Maya, Cilt: 2, Sayı: 19, Yıl: Kasım 1954, s. 3, 12.
  • ŞAĞBAN, Kemal, “Büyük Arıcıları Tanıyalım-III, Dr Johann Dzierzon”, Arı, Sayı: 6, Cilt: 3, Yıl: Haziran 1947, s. 81-86.
  • ŞENOCAK, Kemalettin, “Ballı Nebatlar”, Arı Maya, Sayı: 3, Yıl: Temmuz 1953, s. 3-4.
  • ŞENOCAK, Kemalettin, “Tarih Boyunca Bal”, Arı Maya, Cilt: 2, Sayı: 16, Yıl: Ağustos 1954, s. 13.
  • ŞENOCAK, Kemalettin Şenocak, “Arıcılık Davamız, Kanun ve Öğretim Meselesi”, Arı Maya, Cilt: 2, Sayı: 16, Yıl: Ağustos 1954, s. 2. “Tarım Bakanına Sunulan Rapor, “Arıcılığımız”, Arı, Cilt: 3, Sayı: 4, Yıl: Nisan 1947, s. 50-51.
  • TATAÇ, Ziya, “Olaylara Bakış, Ocak 1954, Ziraat Ekonomisi”, Türk Ekonomisi, Sayı: 129, Yıl: 12, Mart 1954, s. 90-94.
  • UTKAN, Orhan, “Arılarımızı Nasıl Islah Edelim”, Arı Maya, Sayı: 16, Cilt: 2, Yıl: Ağustos 1954, s. 4.
  • ÜRSAN, Ali Fuat, “Tarım Bakanlığına Açık Mektup”, Arı, Cilt: 3, Sayı: 10, Yıl: Ekim 1947, s. 155-156.
  • ÜSTAR, M. Faik, “Havalar Bozmazsa Mahsul İyi ve Bol Olacak”, İktisadi Yürüyüş, Cilt: 11, Sayı: 243, Yıl: 11, 25 Şubat 1950, s. 14.
  • ÜSTAR, M. Faik , “Fiyat ve Stok Durumumuz”, İktisadi Yürüyüş, Cilt: 12, Sayı: 265, Yıl: 12, 15 Ocak 1951, s. 6, 22.
  • ÜSTAR, M. Faik, “Pamuk, Tiftik ve Yapağıya Talep Azalmıştır”, İktisadi Yürüyüş, Cilt: 12, Sayı: 267, Yıl: 12, 15 Şubat 1951, s. 18.
  • ÜSTAR, M. Faik, “Mahsul Vaziyeti İyi Gitmektedir”, İktisadi Yürüyüş, Cilt: 12, Sayı: 282, Yıl: 12, 31 Ekim 1951, s. 31.
  • ÜSTAR, M. Faik , “İthalat ve İhracat Bilançomuz”, İktisadi Yürüyüş, Cilt: 12 Sayı: 283, Yıl: 12, Kasım 1951, s. 5, 21. YUNT, Kerim, “Bal Arısı”, Köy Postası, Sayı: 103, Yıl: Şubat 1953, s.
  • Açıksöz (17 Kânûn-ı Sânî 1931)
  • Arı ( Ocak 1947-Aralık 1947)
  • Arı Maya (Temmuz 1953 -Kasım 1954)
  • Çiftçi (Şubat 1948)
  • İktisadi Yürüyüş ( Şubat 1947 –Kasım-19
  • Köy Postası (Şubat 1953)
  • Tarım Bakanlığı Dergisi, (Kasım 1947-Şubat 1948)
  • Türk Ekonomisi (Eylül 1945-Ocak 1952)
  • Ziraat Dünyası (Mayıs 1952)
  • Denizli.tarim.gov.tr/Belgeler/Download/Lifletler/HS_Arı%20ve%20To zlaşma.pdf, Erişim Tarihi: 30.03.2017.