CUMHURİYET HALK PARTİSİ’NİN (CHP) DEMOKRATİKLEŞME ADIMLARINDA 35’LERİN YERİ

Bu çalışma, 1945 yılı sonrası süreçte Türkiye’nin çok partili siyasi hayata geçme sancıları ve TBMM içerisinde belirginleşen muhalefet hareketlerinin CHP’de yarattığı siyasi etkileri ortaya koymak amacıyla hazırlanmıştır. Tarihsel-betimsel analiz yöntemi kullanılmış olan çalışmada, öncelikle Türkiye’nin çok partili siyasi hayata geçiş süreci ve parti içerisindeki ilk muhalif sesler değerlendirilmektedir. Ardından 35’lerin bu süreçteki yeri ve Türk demokrasi tarihindeki değerinin ortaya konması planlanmıştır. Son olarak CHP’nin 35’ler ardından siyasetinde yaşanan dönüşüm analiz edilmeye çalışılmıştır. Literatür taraması yapıldığında daha önceki çalışmaların, 35’lere yalnızca tarihsel süreç içerisinde bir muhalif grup olarak yer verdiği görülmektedir. Fakat CHP özelinde yarattığı demokratik dönüşüme ilişkin analizlere yer verilmediği dikkat çekmektedir. 35’lerin CHP içerisinde açığa çıkardığı demokratik dönüşümü sıkı bir parti içi muhalefet aracılığıyla gerçekleştirdiği çalışma ile ulşılan sonuçlar arasındadır. Çalışmanın 35’ler ve sonrası süreci, özellikle CHP’nin demokratikleşme eğilimleri açısından değerlendirmesi ile literatüre katkı yapacağı düşünülmektedir.

The Place of the 35s in the Democratization Steps of the Republican People's Party (CHP)

This study’s prepared to put forth the pains that Turkey has been through in the progress of transitioning to a multiparty system after 1945 and the effects of the opposition movements against CHP that became evident inside parliament. In this study which Historical-descriptive analysis method was used, first of all Turkey’s progress of transition to a multiparty system and opposing voices inside the party has been examined. Then it’s planned to put forth the place of 35’s within this progress and its value in Turkish democracy history. Finally, CHP’s political evolution after 35’s has been analysed. Throughout literature review, it’s revelaed that previous studies only considered 35’s as an opposition group over the course of history. However, it’s noteworthy that there are no analyzes regarding the democratic transformation it created in the CHP. The democratic transformation that the 35s revealed within the CHP is among the results achieved with the work carried out by means of a strict intra-party opposition. It’s thought that the study will contribute to the literature, especially with the CHP's evaluation in terms of democratization tendencies during the 35s and beyond.

___

Ahmad, F. (2010). Demokrasi Sürecindeki Türkiye (1945 – 1980), (Çev. Ahmet Fethi Yıldırım). Hil.

Akandere, O. (1998). Milli Şef Dönemi Çok Partili Hayata Geçişte Rol Oynayan İç ve Dış Tesirler 1938 – 1945, İz.

Akçakaya, U. (2011). Sovyet Tehdidinin Türkiye’de Algılanışı (1945-1952). Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı.

Akın, F. (2005). 12 Temmuz Beyannamesi'nin Türk Siyasi Tarihindeki Yeri ve Önemi- Sosyal Bilimler Dergisi, (2), 92 – 109.

Akşin, S. (2020). Kısa Türkiye Tarihi. Türkiye İş Bankası.

Armaoğlu, F. (2015). 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi 1914 – 1995. Timaş.

Berber, Ş. G. (2012). Türkiye’de Çok Partili Hayata Geçiş Sürecinde Sivil Hükümet Darbesi: CHP’de 35’ler Vakası. Gazi Akademik Bakış Dergisi, 11, (131 – 150).

Demir, Ş. (2013). Türkiye'de Demokrasi ve Parlamento Tarihi. Kollektif (Ed.), Çok Partili Dönem. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi, (146 – 171).

Demirel, A. (2014). Tek Parti İktidarı Türkiye'de Seçimler ve Siyaset (1923 - 1946). İletişim.

Erdoğan, H., & Çağrı P. (2020). Demokrat Parti Dönemi İktidar - Muhalefet Çekişmesinin Bir Ürünü: Nevşehir'in İl, Kırşehir'in İlçe Olması. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, (2), 577 - 590.

Erim, N. (2005). Nihat Erim Günlükleri 1925 – 1979.Yapı Kredi.

Eroğul, C. (2003). Demokrat Parti Tarihi ve İdeolojisi. İmge.

Findley, C. V. (2012). Modern Türkiye Tarihi İslam, Milliyetçilik ve Modrenlik 178 – 2007 (Çev. Güneş Ayas). Timaş.

Halıcı, Ş. (2013). Türkiye'de Demokrasi ve Parlemento Tarihi. Kollektif (Ed.), Çok Partili Sistemden Tek Partili Eğmenliğie Geçiş. Anadolu Üniversitesi Yayınları. (116 – 145).

İnönü, İ. (2008). Defterler 1919 – 1973. Yapı Kredi.

İnönü, İ. (2003). İsmet İnönü Konuşma, Demeç, Makale, Mesaj ve Söyleşiler 1944 – 1950. TBMM Kültür, Sanat ve Yayın Kurulu.

Kara, N. (1999). Türk Siyasal Hayatında Recep Peker. Dokuzeylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Atatürk İlkeleri ve İnkilap Tarihi Enstitüsü.

Karpat, K. (2017). Türk Demokrasi Tarihi Sosyal, Kültürel, Ekonomik Temeller. Timaş.

Kocak, C. (1989). Siyasi Tarih (1923 - 1950). Kollektif (Ed), Türkiye Tarihi 4 Çağdaş Türkiye 1908 – 1980. Cem. (85 – 154).

Koçak, C. (2012). İktidarlar ve Demokratlar: Türkiye’de İki Partili Sistemin Kuruluş Yılları (1945 – 1950). İletişim.

Koçak, C. (2007). Türkiye'de Milli Şef Dönemi 1938 – 1945. İletişim.

Kongar, E. (2011). İçimizdeki Zalim Anlamak ve Üstesinden Gelmek. Remzi.

Köse, D. (Türkmenoğlu) (2020). 12 Temmuz Beyannamesi’nin Cumhuriyet Halk Partisi’nde (CHP) Yarattığı Siyasi Etkiler. Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi (KAÜİİBFD)”. (1), 120 - 139.

Lewis, B. (1993). Modern Türkiye'nin Doğuşu, Türk Tarih Kurumu.

Ortaylı, İ. (2012). Yakın Tarihin Gerçekleri Osmanlı'nın Çöküşünden Küllerinden Cumhuriyet'e.Timaş.

Öymen, A. (2004). Değişim Yılları. Doğan Kitap.

Özkan, A. (2013). 1954 Seçimleri Öncesi Ankara Adaylarını Belirleme Sürecinde CHP’de Parti İçi Demokrasi Sorunu (Şükrü Sökmensüer’in Raporuna Göre). Nevşehir Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (2), 73 – 91.

Parlar, B. E. (2010). Kuruluşundan Günümüze Cumhuriyet Halk Partisi’nde Parti İçinde Demokrasi. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Ana Bilim Dalı Siyaset Bilimi Bilim Dalı.

Şeyhanlıoğlu, H. (2012). 12 Temmuz Beyannamesi’nin Siyasal Etkileri Ve Önemi Siyasal Hayatımızda Çatışma Çözümüne Bir Başarı Örneği. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. (16), 77 - 100. Tekerek, M. (2015). Cumhurbaşkanı İsmet İnönü Ve Müstakil Grup. Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi. (57), 147 - 172.

Toker, M. (1990). Demokrasimizin İsmet Paşalı Yılları 1944 – 1973 Tek Partiden Çok Partiye 1944 – 1950. Bilgi.

Toker, M. (1991). Demokrasimizin İsmet Paşalı Yılları 1944 – 1973: DP’nin Altın Yılları 1950 – 1954. Bilgi.

Turan, Ş. (1999) Türk Devrim Tarihi IV Çağdaşlık Yolunda Yeni Türkiye (Birinci Bölüm) (10 Kasım 1938 – 14 Mayıs 1950). Bilgi.

Unat, K. (2011). Cumhuriyet Halk Partisi’nde Nevi Şahsına Münhasır Bir Muhalif Grup: Otuzbeşler. Üniversitesi Türk ðnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi. (48), 839-867.

Unat, K. (2008), Ulus, Yeni Ulus Ve Halkçı Gazeteleri Işığında Nihat Erim’in Siyasi Kişiliği Ve Gazeteciliği (1945 – 1955), Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü.

Uran, H. (2017). Meşrutiyet, Tek Parti, Çok Parti Hatıralarım (1908 - 1950).İş Bankası Kültür.

Uslu, A. (2015). Hür Dünya'nın Saflarında. Osmanlı'dan Günümüze Türkiye'de Siyasal Hayat. Kollektif (Ed.).Yordam Kitap, 341 – 387.

Uyar, H. (1998). Türkiye’de Tek Parti Dönemi’nde İktidar ve Muhalefet (1921 – 1950). Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İllekeri ve İnkilap Tarihi Enstitüsü.

Uzun, T. (2010), İttihat ve Terakki’den Günümüze Siyasal Partiler, Orion.

Yalman, A. (1997). Yakın Tarihte Gördüklerim ve Geçirdiklerim 2 -1922 – 1971, Pera Turizm ve Ticaret A.Ş.

Zürcher, E. J. (2000), Modernleşen Türkiye'nin Tarihi, (çev. Yasemin Saner Gönen), İletişim Yayınları.

T.B.M.M. Tutanak Dergisi, Zabıt Ceridesi, Dönem: 7, Cilt: 14, 1. Birleşim, 1.10.1944.

T.B.M.M. Tutanak Dergisi, Dönem: 8, Cilt: 1, 3. Birleşim, 13.06.1946

T.B.M.M. Tutanak Dergisi, Dönem: 8, Cilt: 1, 3. Birleşim, 18.12.1946.

T.B.M.M. Tutanak Dergisi, Döenm 8, Cilt: 3, 3. Birleşim, 14.08.1946.

T.B.M.M. Tutanak Dergisi, Dönem: 8, Cilt: 3, 14. Birleşim, 29.05.1946.

T.B.M.M. Tutanak Dergisi, Dönem: 8, Cilt: 14, 17. Birleşim, 11.06.1948.

T.B.M.M. Tutanak Dergisi, Dönem: 8, Cilt: 16, 16. Birleşim, 24.01.1949.

T.B.M.M. Tutanak Dergisi, Dönem: 8, Cilt: 19, 8. Birleşim, 4.05. 1949.

T.B.M.M. Tutanak Dergisi, Dönem: 8, Cilt: 19, 90. Birleşim, 9.08.1949.

T.B.M.M. Tutanak Dergisi, Dönem: 9 Cilt: 1, 7. Birleşim, 5.06.1950.

T.B.M.M. Tutanak Dergisi, Dönem: 9, Cilt: 1, 18. Birleşim, 16.02.1950.

Akşam, 27, Aralık, 1947, s. 5.

Ulus, 21, Şubat, 1947, s. 3.

Ulus, 22, Şubat, 1947, s. 1.

Ulus, 24, Şubat, 1947, s. 4.

Ulus, 08, Mart, 1947, s. 1.