CUMHURİYET DÖNEMİNDE DOĞU SINIRLARINDA KAÇAKÇILIKLA MÜCADELE (1923-1950)
Türk Dil Kurumu sözlüğüne göre kaçakçılık “Bir devletin yasalarına karşı gelerek yapılan ticaret, gizli olarak, sezdirmeden kaçırma işi”dir. Kaçakçı ise "yasalara karşı gelerek bir yere mal sokan, bir yerden mal kaçıran veya bir yerde satan kimse" olarak tanımlanmaktadır. Cumhuriyet'in ilk yıllarında kaçakçılık diğer sınırlara göre Doğu sınırlarında daha fazla yapılmaktaydı. Bunda bölgenin birçok ülkeye sınır olması, komşu devletlerin üzerlerine düşen görevlerini yerine getirmemesi ve bölgenin coğrafi ve iklim koşulları etkili olmuştu. Yeni Türk devleti hemen ilk yıllarda hazineyi ve ülke güvenliğini tehdit eden kaçakçılığı mümkün olduğunca ortadan kaldırmak için gerekli teşkilat ve mevzuat düzenlemelerini yapmıştı. Uygulamada görülen aksaklıklar ya da yeni ihtiyaçlar dönem boyunca yeni yasal düzenlemeleri doğurmuştu. Bununla birlikte kaçakçılığa mâni olmak için komşu devletlerle iyi ilişkiler kurulmuştu. Alınan tüm bu tedbirler sayesinde 1950 yılına gelindiğinde bölgede kaçakçılık, 1923 yılına kıyasla büyük ölçüde ortadan kaldırılmıştı.
Combating Smuggling in Eastern Borders in the Republican Period (1923- 1950)
According to the Turkish Language Association Dictionary smuggling is "a trade done contrary to the law of a state, the act of transferring secretly, surreptitiously". Smuggler is defined as "a person who opposes the law, introduces goods, smuggles or sells goods somewhere". In the first years of the Republic, smuggling was far more present in Eastern borders than in others. The region's borders to numerous countries, neighboring states' inability to meet their obligations, and the geographical and climatic conditions of the region played an effective role in this. The new Turkish state had set important authoritative and administrative regulations in the early years to eliminate smuggling that endangered the treasury and national security as much as possible. Imperfections or new needs in practice led to new legal regulations during the period. In addition to this, good relations were built with neighboring states to prevent smuggling. When all these measures were taken by 1950, smuggling in the region was to a great extent eliminated compared to 1923.
___
- Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi
- BCA, Fon Kodu: 30.10.0.0, Yer No: 128.923.6.s.40.
- BCA, Fon Kodu: 30.10.0.0, Yer No: 105.654.1.lef 4.
- BCA, Fon Kodu: 30.10.0.0, Yer No: 105 684 33.
- BCA, Fon Kodu: 30.10.0.0, Yer No: 105.686.52.
- BCA, Fon Kodu: 30.10.0.0, Yer No: 116.808.18.
- BCA, Fon Kodu: 30.10.0.0, Yer No: 12.73.25.
- BCA, Fon Kodu: 30.10.0.0, Yer No: 171.28.187.lef 18-19.
- BCA, Fon Kodu: 30.10.0.0, Yer No: 179.238.10.
- BCA, Fon Kodu: 30.10.0.0, Yer No: 180.242.23.
- BCA, Fon Kodu: 30.10.0.0, Yer No: 180.243.21.
- BCA, Fon Kodu: 30.10.0.0, Yer No: 180.244.10.
- BCA, Fon Kodu: 30.10.0.0, Yer No: 180.244.7.
- BCA, Fon Kodu: 30.10.0.0, Yer No: 182.257.4.lef 1.
- BCA, Fon Kodu: 30.10.0.0, Yer No: 182.257.4.lef 5.
- BCA, Fon Kodu: 30.10.0.0, Yer No: 182.257.4.lef 6.
- BCA, Fon Kodu: 30.10.0.0, Yer No: 212.439.5.
- BCA, Fon Kodu: 30.10.0.0, Yer No: 230.548.10.lef 3.
- BCA, Fon Kodu: 30.10.0.0, Yer No: 262.764.15.
- BCA, Fon Kodu: 30.10.0.0, Yer No: 264.783.30.
- BCA, Fon Kodu: 30.10.0.0, Yer No: 68.452.4.
- BCA, Fon Kodu: 30.10.0.07, Yer No: 180.244.6.
- BCA, Fon Kodu: 30.10.0.07.24, Yer No: 24.136.2.
- BCA, Fon Kodu: 30.18.1.2 Yer No: 26.20.16.
- BCA, Fon Kodu: 490.1.0.0 Yer No: 1005.880.4.
- BCA, Fon Kodu: 490.1.0.0, Yer No: 210.834.1.
- BCA, Fon Kodu: 490.1.0.0, Yer No: 725.484.1.
- BCA, Fon Kodu: 490.1.0.0, Yer No: 725.484.1.
- BCA, Fon Kodu: 490 1 0 0 Yer No: 731 505 1 lef 6.
- BCA, Fon Kodu: 490.1.0.0, Yer No: 731.505.1.lef 7-8.
- BCA, Fon Kodu: 490.1.0.0, Yer No: 731.505.1. lef 9-10.
- BCA, Fon Kodu: Fon Kodu: 30.18.1.1, Yer No: 19.12.30.
- Başvekâlet İstatistik U.M. Mahkûmlar İstatistiği 1935-1942. Kanunlar Dergisi, C. 11.
- Resmî Cerîde, 01.07.1926, Sayı: 409.
- Resmî Ceride, 10.07.1927, Sayı: 629.
- Resmî Cerîde, 30.06.1926, Sayı: 408.
- T.C. Resmî Gazete, 10.12.1931, Sayı: 1989.
- T.C. Resmî Gazete, 12.01.1932 Sayı: 2000
- T.C. Resmî Gazete, 12.01.1932, Sayı: 2000
- T.C. Resmî Gazete, 15.06.1929, Sayı: 1216.
- T.C. Resmî Gazete, 21.06.1937, Sayı: 3636.
- T.C. Resmî Gazete, 28.10.1933, Sayı: 2540.
- T.C. Resmî Gazete, 28.10.1948, Sayı: 7041.
- TBMM Albümü 1920-2010, C. 1. (2010). TBMM Yayınları.
- TBMM Tutanak Dergisi, (1949). C. 16. Dönem 8 Toplantı 3, TBMM Basımevi.
- TBMM Zabıt Ceridesi, (1937), C. 19, Devre V, İçtima 2, TBMM Matbaası.
- TBMM Zabıt Ceridesi, C. 23, Devre IV, İçtima 3.
- TBMM Zabıt Ceridesi, C. 33, Devre II, İçtima Senesi IV, TBMM Matbaası.
- TBMM Zabıt Ceridesi, C. 5, Devre 4, İçtima 1. TBMM Matbaası.
- Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümetler, Programlar ve Genel Kurul Görüşmeleri, C.1, Haz., İrfan Neziroğlu, Tuncer Yılmaz, (2013), TBMM Basımevi.
- Hâkimiyeti Milliye, 16 Kasım 1931.
- Hâkimiyeti Milliye, 19 Kasım 1931.
- Hâkimiyeti Milliye, 29 Kasım 1931.
- Hâkimiyeti Milliye, 18-21 Aralık 1931.
- Hâkimiyeti Milliye, 24 Aralık 1931.
- Atay, F. R. (1931). Kaçakçı Vatan Düşmanıdır. Hâkimiyeti Milliye, 19.11.1931.
- Alakom, R. (2011). Xoybûn Örgütü ve Ağrı Ayaklanması. Avesta yay.
- Arıkan, Z. (1991). Osmanlı İmparatorluğu’nda ihracı yasak mallar (Memnu Meta). Prof. Dr. Bekir Kütükoğlu’na Armağan, ss. 279-306. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi basımevi.
- Bayar, C. (2009). Şark Raporu. Sad: Nejat Bayramoğlu. Kaynak yayınları.
- Borlat, B. (2019). Cumhuriyet Donemi Tutun ve Sigara Kacakcılığı Bağlamında Suriye Sınır Guvenliğine Bakış (1923-1940). ÇOMÜ Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 4(2), 357-376.
- Cebesoy, A. F. (2007). Siyasi Hatıralar Büyük Zaferden Lozan'a Lozan'dan Cumhuriyete I-II. Yay. Haz. Osman Selim Kocahanoğlu.
- Erdost, M. İ. (1993). Şemdinli Röportajı. Onur Yayınları.
- Genç, M. (2012). Yed-i Vahid. Türkiye Diyanet İslam Ansiklopedisi, 43, 378-383.
- Gözcü, A. & Çakmak, F. (2019). Cumhuriyet’in ilk yıllarında Türkiye’nin güney sınırında gerçekleştirilen kaçakçılık faaliyetleri. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2 (3), 683-714.
- Hallı, R. (1972). Türkiye Cumhuriyeti’nde Ayaklanmalar (1924-1938). Genelkurmay Basımevi. https://sozluk.gov.tr/, Erişim tarihi: 03.06.2020.
- İnönü, İ. (2000). Defterler (1919-1973). I. YKY.
- İnönü, İ. (2006). Hatıralar. Yayına hazırlayan S. Selek. Bilgi yay.
- Kabacalı, A. Tarihimizde Kürtler ve Ayaklanmaları. Cem Yay.
- Kalafat, Y. (1992). Şark Meselesi Işığında Şeyh Sait İsyanı Olayı, Karakteri, Dönemi’ndeki İç ve Dış Olaylar. Boğaziçi yayınları.
- Köse, R. (2019). CHP ve DP Hükûmetleri Dönemlerinde Doğu ve Güneydoğu Anadolu Politikaları. Yayınlanmamış doktora tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Kürkçüoğlu, Ö. (2006). Mondros’tan Musul’a Türk-İngiliz İlişkileri. İmaj yayınevi.
- Kütükoğlu, M. S. (1988). Ahidname. Diyanet İslam Ansiklopedisi, 1, 536-540.
- Mahmut N. (1931). Hazineyi ve ahlakı tehdit eden tehlike. Hâkimiyeti Milliye, 16.11.1931.
- Melek, K. (Tarihsiz). İngiliz Belgeleriyle Musul Sorunu (1890-1926). Üçdal Nesriyat.
- Okur, M. A. (2009). Emperyalizmin ortadoğu tecrübesinden bir kesit: Suriye'de Fransız Mandası. Bilig, Kış, 137-156.
- Öke, M. K. (2002). Musul-Kürdistan Sorunu 1918-1926. Bilge Karınca yayınları.
- Örgeevren, A. S. (2002). Şeyh Sait ve Şark İstiklâl Mahkemesi. Yay. Haz.: Osman Selim Kocahanoğlu. Temel Yayınları.
- Özmen, A. (1947). Genel müfettişlikler hakkında bir düşünce. İdare Dergisi, 184.
- Öztürk, S. (2008). İsmet Paşa'nın Kürt Raporu. Doğan kitap.
- Soysal, İ. (1989). Türkiye'nin Siyasal Andlaşmaları (1920-1945). I. TTK Yay.
- Umar, Ö. O. (2004). Osmanlı Yönetimi ve Fransız Manda İdaresi Altında Suriye (1908-1938). Atatürk Araştırma Merkezi yayınları.
- Umumî Müfettişler Toplantı Tutanakları-1936. (2010). Yayına Hazırlayan M. B. Varlık. Dipnot yayınları.
- Yamaç, M. (2018). Fransız Diplomatik Belgelerinde Türkiye-Suriye Sınır Sorunu (1918- 1940). Belleten, 82, 1153-1174.