BUHÂRÎ’NİN HADİSTEKİ GARÎB KELİMELERİ ÂYETLE AÇIKLAMASI (el-Câmiu’s-Sahîh Özelinde)

Hadis literatüründe en güvenilir eser olarak kabul gören el-Câmiu’s-Sahîh’in bu payeyikazanmasında Buhârî’nin ilmî yetkinliği, tasnif ve tanzimindeki başarısı etkili olmuştur.Eser temelde bir hadis kitabı olmakla birlikte, âyet ve hadislere dair bazı açıklamaları daihtiva etmektedir. Çünkü Buhârî, yer verdiği âyet ve hadisleri birlikte değerlendirerek birhükme ulaşmak istemektedir. Bu bağlamda hadisteki garîb kelimeleri âyetlerle şerhetmesi, gerektiğinde bunun için nakillerden yararlanması müracaat ettiği yöntemlerdenbiridir. Bu metotta ana gaye hadisle âyet arasındaki müşterek lafızlar tespit edilerekhadisin Kur’an’daki asılları veya benzerleriyle şerh edilmesidir. Bununla birlikte,metindeki kelime yerine eşanlamlı başka bir sözcüğün açıklandığı veya kelimelerinbirbirleriyle olan farklılığına dikkat çekmek için kullanıldığı da müşahede edilmektedir.Buhârî, genelde hadisleri sevk ettikten sonra yaptığı bu tür izahları, bazen bâbbaşlıklarında hadisi nakletmeden önce de yapmaktadır. Hadis metinlerindeki garîbkelimelerin âyetle açıklanmasının, hadisin Kur’an ışığında anlaşılması veyorumlanmasına katkı sağlayacağı izahtan vârestedir. Ancak bunun anlama veyorumlamaya dair yegâne yöntem olduğunu iddia etmek mümkün olmadığı gibi tümhadislere tatbik edilmesi de oldukça güçtür.

Bukhari’s Explanation the Rare Words in the Hadith Texts by the Qur’anic Verses (The Case of al-Jami al-Sahih)

Bukhari’s scientific competence and his success in classification and arrangement have an effect in the reputation of al-Jami al-Sahih, which is accepted as the most reliable book in hadith literature. Although al-Jami al-Sahih is a hadith book actually, it also contains some explanations about verses and hadiths because Bukhari wants to reach a judgment by evaluating the verses and hadiths that he transmitted together. In this context, it is one of the methods that he uses to explain the rare words in the hadith by verses and when necessary to benefit from narratives for this purpose. The main purpose of this method is to determine the common words between the hadith and the verse and to explain the hadith by the original word or similar ones in the Qur’an. However, it is also seen that instead of the word in the hadith text, another synonymous word is explained or used to take attention to the fact that words are different from each other. Generally, Bukhari makes these kinds of explanations after transmitting hadiths, but sometimes does at the beginning of heading of the sub-chapters (abwāb). It is clear that explanation of the rare words in the hadith texts by verse will contribute to the understanding and interpretation of the hadith under the supervision of the Qur’an. However, it is not possible to claim that it is the only method of understanding and interpretation, and it is also too difficult to apply it to all hadith texts.

PDF

___

Aynî, B. (trs.). Umdetu’l-Kârî Şerhu Sahîhi’l-Buhârî (Cilt 1-25). Dâru’l-Fikr.
Bağcı, H. M. (2004). Hadis Metodolojisinde Sahihu’l-Buhârî’nin Sıhhat Bakımından Tasnif Edilen İlk Eser Olduğu Fikrinin Eleştirel Analizi. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, XLV(1), 39-56.
Bilen, M. (2013). İbn Hacer’in Buhârî Savunusu. Ankara Okulu Yayınları.
Buhârî, M. (1999). el-Câmiu’s-Sahîh. Dâru’s-Selâm.
Çakan, İ. L. (2012). Hadis Edebiyatı. İFAV Yayınları.
Çakan, İ. L. (2014). Müslüman Kimliği Buhârî’nin Kitap ve Sünnete Bağlılık Bölümü Çerçevesinde. İFAV Yayınları.
Çakın, K. (1997). Buhârî’nin Otoritesini Kazanma Süreci. İslâmî Araştırmalar, X(1-2-3), 100-109.
Dârekutnî, A. (1985). el-İlzâmât ve’t-Tetebbu’, thk. Ebû Abdurrahman Mukbil b. Hâdî el-Vâdi‘î. Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
Ebû Hayyân, M. (1993). el-Bahru’l-Muhît, thk. Âdil Ahmed vd. Dâru’l-Kütübi’lİlmiyye.
Estîrî, C. (2009). Fehmu’l-Hadîs fî Dav’i’l-Kur’ân inde’l-İmâmi’l-Buhârî min Hılâli Câmi’ihi’s-Sahîh. es-Sünnetü’n-Nebeviyye Beyne Davâbiti’lFehmi’s-Sedîd ve Mutetallebâti’t-Tecdîd Nedve Duveliyye İlmiyye Râbia. 4/20-22/2009, Külliyyetu’d-Dirâsâti’l-İslâmiyye ve’l-Arabiyye, Dubai, 553-598.
Hatiboğlu, M. S. (1997). “Müslüman Âlimlerin Buhârî ve Müslim’e Yönelik Eleştirileri”. İslâmî Araştırmalar, X(1-2-3).
Itr, N. (1970). el-İmâmu’t-Tirmizî ve’l-Muvâzenetü Beyne Câmiihi ve Beyne’sSahîhayn. Matbaatu’l-Cennet.
İbn Hacer, A. (trs.). Fethu’l-Bârî bi Şerhi Sahîhi’l-Buhârî (Cilt 1-13). Dâru’lMa’rife.
İbn Hacer, A. (2012). Hedyü’s-Sârî Mukaddimetü Fethu’l-Bârî, thk. Abdulazîz b. Abdullah b. Bâz - Muhammed Fuâd Abdulbâkî. Dâru’l-Kütübi’lİlmiyye.
Sancaklı, S. (2019). Ayet Hadis bütünlüğü açısından Buhârî’nin el-Câmi‘u’ssahîh’inin Bâb başlıklarının analizi. Gaziosmanpaşa Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 7/2, 19-39.
Sezgin, F. (2000). Buhârî’nin Kaynakları Hakkında Araştırmalar. Kitâbiyât Yayınları.
Suyûtî, C. (2010). Tedrîbu’r-Râvî fî Şerhi Takrîbi’n-Nevevî, thk. Bedî‘ es-Seyyid el-Lahhâm. Dâru’l-Kelimi’t-Tayyib.