BOSNA-HERSEK BASININDA TÜRK HARF İNKILABINA YÖNELİK GÖRÜŞLER

Türkler İslamiyet’ten önce Uygur ve Göktürk alfabelerini kullanmış; Müslümanlığı kabul ettikten sonra ise Arap alfabesine geçmiştir. Bin yılı aşkın bir süre kullanılan bu alfabeyi ıslah etme konusunda tartışmaların başlangıcı Osmanlı Devleti’nde, 1862-1863’te Münif Paşa (ö. 1910) ve Azerbaycanlı Ahundzade Feth Ali’ye (ö. 1878) kadar uzanmaktadır. Atatürk ilke ve inkılaplarının amacı, Türkiye Cumhuriyetini hem siyasi hem de kültürel açından modern bir devlet durumuna getirmekti. Atatürk, bundan dolayı 1928’de harf inkılabını yapmıştır. Türkiye’deki harf inkılabı Bosna-Hersek kamuoyunun ciddi şekilde dikkatini çekmiş; özellikle modernist Bosnalı aydınlar kendilerine yol gösteren Mustafa Kemal Atatürk’ün gerçekleştirdiği bu inkılaba tamamen destek vermişlerdir. Dindar çevrelerde ise bu konuda farklı iki görüş ortaya çıkmıştır. Bunların ortak noktaları, Atatürk’ün gerçekleştirdiği harf inkılabını İslam karşıtı bir hareket şeklinde algılamış olmalarıdır. Bu yüzden her fırsatta Kemalistleri yermişler; neredeyse bu inkılap hareketini Rusya Bolşevizmi’nin bir dalı olarak gösterme gayreti içine girmişlerdir. Bu makalede Bosna-Hersek’te çıkan gazete, dergi ve kitaplarda Türk harf inkılabı ile ilgili yayımlanan yazılar ve yazarları tespit edilip görüşleri ayrı başlıklar altında eleştirel olarak incelenecektir.

Views over Turkish Alphabet Revolution in Bosnian Media

Turks used Uigur and Gokturk before Islam and began using Arabic alphabet after conversion to Islam. Studies in order to reform the alphabet which was used for centuries goes back to the Ottoman era and the names such as Munif Pasa (d. 1910) dated 1862-1863 and Ahundzade Feth Ali of Azerbaijan (d. 1878) The goal of Ataturk’s principles and reforms was to meet the contemporary standards in terms of political and economic aspects regarding Turkey. Therefore, Atatürk reformed the alphabet in 1928. Bosnian public paid much attention alphabet reform in Turkey and modernist intellectuals were fully in favor of the reform as a guiding principle. In religious circles two different views emerged in this respect. The common points of these are that the alphabet reform that Atatürk realized was perceived as an anti-Islamic movement. Hence, they criticized Kemalist in every aspect and even attempted to display the reform as an act motivated to appease Bolshevik demands. In this study, pieces and writers published in Bosnian in newspapers, magazines and books published about the Turkish alphabet reform will be identified and their opinions will be critically examined under separate titles.

PDF

___

Alibegović, Esadbeg, “Kemalistička Turska i njezin vođa Gazi Mustafa Kemal Ataturk”, Gajret; 18,12 (Oktobar 1937), s. 214. i 18,14 (Decembar 1937).
Calvet, Louis-Jean, Rat Među Jezıcıma: Jezičke politike, (çev. Marija Džunić-Drmjaković), Beograd 1995.
Eren, Hasan, “Atatürk ve Türk Dili”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, XXXI, İstanbul 1998, s. 331-333.
Hadžić, Osman Nuri, “Yeni Türkiye”, Gajret, (1930), s. 73-74.
Korkut, Sakib, “Kako je Ataturk učinio zemlju sekularnom”, “Zivi Mrtvac”, Iršad, S.13, Sarajevo 1929, s. 1-2.
Kurdić, Šefik, “Percepcıja Sunneta U Bošnjačkıh Tradicionalista”, İslamska Misao, Godišnjak Fakulteta za Islamske studije u Novom Pazaru, S. 3, Novi Pazar 2009, s. 11-49.
Pašić, Nurija, “Kemal paša i mi”, Novi Behar (1932), S.4-5, s. 52-54.
Pelidija, Enes, “Haciç Osman Nuri”, TDV DİA, C. 14, 1998, s. 512-513.
Šahinović, Ekremov Munir, “Turska Danas i Sutra: Presjek kroz zivot jedne drzave, Kemal, Zivotni put jednog genija, ” Muslimanska Svijest, Sarajevo 1939, s. 13-78.
Şentürk, Ayşegül, “Harf İnkılâbının Yapılışı ve Uygulanışında Basının Rolü”, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 26 (2012), s. 27-44.
Tekin, Cemile, “Hilafetin Kaldırılmasının Bosna-Hersek Basınına Yansımaları (1924-1939)”, Turkish Studies, International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 12/26, p. 171-184.
Traljić, Mahmud, Istaknuti Bošnjaci, El-Kalem, Sarajevo 1998.
Turan, Refik, ve Diğerleri, Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi, Ankara, Bulak Kitabevi, 2002.
Ulu, Cafer, “Osmanlıda Alfabe Tartışmaları ve Latin Alfabesinin Kabulü Sürecinde Mustafa Kemal’in Çıktığı Yurt Gezileri: Tekirdağ Örneği”, Tarih Araştırmaları Dergisi, XXXIII (55), s. 277-302.